Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP, vol. 13.
Adresa: Bulevar oslobođenja 81, 21000 Novi Sad
Kontakt: Ivan Pavkov
Urednik: Mirko Babić
E-mail: mbab@polj.uns.ac.rs
Tel.: 021/459-958
Izdavač: Nacionalno društvo za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi
www.ptep.org.rs
Hrana i dobrobit iz globalne perspektive
Lazarides Harris N.
I pored toga što su u poslednjoj deceniji uloženi značajni ljudski napori i ogromna finansijska sredstva u proizvodnju hrane, i pri tome imajući za cilj poboljšanje njene sigurnosti, i kvaliteta, te smanjivanje troškova proizvodnje, današnji svet sve više pati zbog hrane. Milioni ljudi bukvalno ubijaju sebe lošim izborom hrane, što vodi ka gojaznosti i pojavi bolesti izazvanih hranom. U isto vreme milioni ljudi pate od nedostatka hrane, što vodi ka izgladnjavanju i smrti pre no što dođu u odraslo doba. Mada je zajednica naučnika u svetu koja se bavi proizvodnjom i preradom hrane učinila ogroman napredak, još uvek postoje značajni problemi u konzumiranju sa kojima se treba suočiti. Paralelno sa stremljenjima da se proizvede bolja-sigurnija-zdravlja hrana, naučna zajednica u oblasti prerade hrane mora da pomogne prosečnom konzumentu hrane kako da izabere, rukuje, čuva i koristi hranu radi sigurnije i zdravije ishrane. Krucijalna odluka u ovom poduhvatu je proizvodnja efektivnih metoda učenja različitih nivoa radi edukacije potrošača, uključujući obrazovanje široke publike. Druga krucijalna odluka koji treba sprovesti je obuka predavača kako bi se lakše nosili sa širenjem informacija kroz celu obrazovnu mrežu. Potreba da se reoblikuje i reformiše obrazovanje u ovoj oblasti je očigledan zadatak. Ono što je takođe očigledno je potreba da i medicinski profesionalci prepoznaju ovaj zadatak ‘zdrave ishrane’, kao najvažnije oruđe u preventivi bolesti. Nažalost, odaziv medicinske zajednice na ovakvu potrebu je još uvek spor i daleko od toga da bude sistematičan. Ova prezentacija će se koncentrisati na izazove i mogućnosti koje zajednica proizvođača i prerađivača hrane treba da realizuje u smislu stvaranja društva koje je dobro informisano, koje može samo da se zaštiti i koje je aktivno na planu obrazovanja, te se aktivno uključuje u borbu protiv gojaznosti i bolesti izazvanih neadekvatnom ishranom i koje može da interveniše na odluke, koje shvata značaj obrazovanja o hranidbenoj vrednosti ishrane, koje može da pronađe načine osvete u borbe protiv gladi u svetu, sve u svemu, koje može da doprinese zdravijem svetskom stanovništvu i svetu koje neće biti podeljeno na one koji su gojazni i one koji gladuju.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
Genetički modifikovani organizmi (GMO) – budućnost čovečanstva ili zabluda
Škorić Dragan
Sadašnja ljudska populacija na planeti zemlji prelazi 6 milijardi, a prognoze su da će 2050. godine dostići 9 milijardi. Od sadašnje ljudske populacije preko 800 miliona praktično gladuje. Boljim korišćenjem raspoloživih resursa, većom proizvodnjom hrane u vodnim sistemima (okeanima, morima, rekama i jezerima), primenom intenzivnih tehnologija gajenja biljaka, efikasnijim metodama konvencionalnog oplemenjivanja biljaka i životinja moguće je povećati proizvodnju hrane na globalnom nivou, ali sve ove mogućnosti imaju svoje limitirajuće faktore. Ovome treba pridodati i svakodnevno smanjenje obradivih površina u svetu. Zahvaljujući nagomilanom znanju u oblasti molekularne biotehnologije tokom 70-tih godina dvadesetog veka prišlo se korišćenju modernih metoda biotehnologije koje stvaraju velike mogućnosti u proizvodnji hrane, dobijanju novih izvora energije i realizaciji novih tehnoloških postupaka, kao i primenu u humanoj genetici. Tehnologijom rekombinantne DNK, omogućena je manipulacija genetičkog materijala, odnosno prenos osobine od interesa iz jedne biološke vrste u drugu i njena ekspresija u vrstu domaćina. Postupak kojim se ovo realizuje naziva se genetički inženjering, a tako nastali organizmi nazivaju se genetički modifikovani organizmi (GMO). Prve genetičke transformacije su urađene kod mikroorganizama, kao najbrojnijim živim sistemima na planeti Zemlji. Kod mikroorganizama je realizovano više korisnih genetičkih transformacija (dobijanje humanog insulina, serum albumina, biodegradabilne plastike, mikrodizel i niz drugih). Veliku primenu je našao genetički inženjering u oplemenjivanju biljaka. Računa se da je u svetu u 2008. godini, sa transgenim biljkama bilo posejano oko 100 miliona hektara. Genetičke transformacije su urađene kod većeg broja pojedinih biljaka (kukuruz, soja, pamuk, pšenica, pirinač, šećerna repa, krompir, uljana repica, dinja, paradajz, različite vrste cveća i druge). Od transgenih biljaka najviše se gaje biljne vrste tolerantne prema određenim herbicidima, a na drugom mestu su otporne prema insektima iz reda Lepidoptera i Coleoptera. Kod životinja postignuti su značajni rezultati kada su u pitanju genetičke modifikacije koje su realizovane kod miševa, zečeva, antilopa, koza, svinja, ovaca, krava i nekih drugih životinjskih vrsta. Genetičke modifikacije se izvode u medicini izolovanjem defektnih i normalnih gena odgovornih za određene nasledne bolesti i njihove primene putem genske terapije, kao i u farmaciji. Protivnici, ali i pristalice GMO pokrenuli su više etičkih i bioetičkih pitanja u cilju pravilnog izbora i korišćenja određenih genetičkih modifikacija. Uvažavajući sve argumente protiv GMO, može se konstatovati da će njihovo pravilno korišćenje mnogo doprineti napretku čovečanstva, a nisu nikakva zabluda.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
ISEKI_Food – uloga u razvoju Evropskih prehrambenih tehnologija
Schleinig Gerhard, Glattes Helmut, Silva Cristina L.M.
ISEKI_Food (Integrating Safety and Environment Knowledge In Food towards European Sustainable Development) (https://www.iseki-food.eu/) was designed as a network of University and Research Institutions, Professional Associations, Industrial partners and Students Associations to foster collaboration on a variety of joint interest projects. Several European and 6 global academic networks projects received funding between 1998 and 2011 from the European Commission. To ensure the sustainability of the network activities the ISEKI_Food Association (https://www.iseki-food.net/) was founded in 2005 to be a leading network for all stakeholders in the food supply chain with regard to education, legislation and communication. The main objectives of the network are to contribute to the European Higher Education Area (EHEA) in the field of Food Studies by internationalization and enhancement of quality. The workplan is fostering innovative developments, enhancement of food studies quality, and improvement of European higher education international attractiveness. More specific objectives are: 1) Creation of a Virtual Networking Environment (VNE) for International Cooperation and Mobility; 2) The European Quality Assurance System for Food Study Programmes (EQAS_Food); 3) Facilitating/ Promoting/ Fostering Lifelong Learning in Higher Education (APEL); 4) Innovation in Food Study materials; 5) Development of a Platform for the International Cooperation and Mobility in the field of Food (PICAM_Food); and 6) Exploitation of research results especially to small and medium enterprises (SME’s).
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
Poređenje sušenja pečurki pregrejanom parom i vazduhom
Dimitriadis Avgerinos, Akritidis Costas
Cilj ovog rada bio je upoređivanje sušenja pečurki pregrejanom vodenom parom – bezvadušno sušenje, sa sušenjem vazduhom – konvektivno sušenje. Uzorci pečurki sorte ‘agarica bisporus’ sušeni su na nekoliko različitih nivoa temperature i brzine medija za sušenje pri atmosferskim pritiskom. Kinetika sušenja i promene fizičkih osobina pečurki su istraživani pri obe primenjene tehnike sušenja. Kao kriterijum kvaliteta sušenja upotrebljeni su vreme redehidracije i promena boje u cilju pronalaženja optimalnih faktora sušenja za obe istraživane tehnike. Sušenjem zagrejanim vazduhom na 70ºC dobijen je krajnji proizvod najboljeg kvaliteta. Temperatura tačke inverzije medija za sušenje je 157.5ºC za maseni protok vazduha 1043 kg/m2/h.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
Izračunavanje površine polutki kajsije (Prunus armeniaca)
Babić Ljiljana, Matić-Kekić Snežana, Babić Mirko, Pavkov Ivan, Radojčin Milivoj
Poznavanje površine biomaterijala je neophodno u svim slučajevima kada se analiziraju transporti toplote i materije između njih i radnog fluida. U radu su prezentovana dva matematička modela za izračunavanje površine polutki kajsije, koji su rađeni na osnovu merenja sve tri dimenzije plodova. Dužina, visina u širina celog ploda i koštice su mereni na 30 uzoraka. Pored toga, uzorak od pet celih kajsija je poslužio za merenje stvarne površine plodova metodom nalepljivanja uzanih papirnih traka. Prvi matematički model je urađen tako što se pošlo od predpostavke da je oblik ploda kajsije ličan elipsoidu. Zbog toga je elipsoidni model prezentovan na definisanje površine polutki kajsije. Razlika u površini polutki kajsija dobijena na osnovu rezultata elipsoidnog modela i stvarno izmerene površine iznosi 2%. Primenjena koleraciona matrica za dimenzije kajsije potvrdila je da postoji zavisnost visine ploda od ostalih dveju veličina dimenzije. Ovo saznanje je iskorišćeno za kreiranje drugog matematičkog modela. Prednost drugog modela je u njegovoj jednostavnosti, samo jedna dimenzija ploda kajsije, visina je potrebna da se meri. Greška koja se javlja pri poređenju rezultata računanja drugog modela i stvarno izmerenih vrednosti površina polutki kajsija je u ovom slučaju 4.8%. Zbog toga se zaključuje da je drugi model pogodniji za praktičnu primenu, bez obzira na veće rasipanje poređenih rezultata, te je pogodniji za dalju upotrebu.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
Mikrostrukturna svojstva krompira
Kubík Ľubomír
The potato tuber tissue was studied by means of the methods of optical microscopy and image analysis. Tubers of varieties Picasso, Laura and Red Anna were tested after storage in standard and nonstandard conditions. The methods of taking of digital images of tissues are presented. The possibility of method of computer image analysis is analyzed. Computer aided measurement is discussed. The geometrical properties of cell structure were evaluated. The area of cells, the perimeter of cells, the circularity and Feret’s diameter were determined.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
Proizvodnja semena ranih ZP hibrida kukuruza u postrnoj setvi
Pavlov Milovan, Videnović Živorad, Stanišić Zoran, Ivanović Dragica
U Srbiji je razvijen savremen tehnološki proces proizvodnje semena kukuruza. Za ovu proizvodnju postoje povoljni klimatski i zemljišni uslovi, vrlo kvalifikovani kadrovi, moderni doradni centri i tri laboratorije koje vrše kontrolu kvaliteta semena po međunarodnim ISTA standardima. Ponekad se javi potreba za većim površinama od onih na kojima se ova proizvodnja može uspešno organizovati. Zbog toga je Instituta za kukuruz ‘Zemun Polje’, po prvi put, organizovao proizvnodnju semena ranih ZP hibrida kukuruza (FAO 200), na imanju ‘Eliksir agrar’ iz Prigrevice kod Sombora u 2008. godini, u postrnoj setvi. Proizvodnja je zasnovana na po 40ha, hibrida ZPTC 209 i ZPTC 260. Klimatski uslovi u 2008.godini bili su zadovoljavajući sa aspekta temperatura, ali je raspored padavina bio nepovoljan, te je primenjeno šest navodnjavanja sa po 30mm. Ubrano je 218t klipa ZPTC 209 sa 44% vlage zrna i 203t klipa ZPTC 260 sa 42-44% vlage zrna. Zbog veoma visokog sadržaja vlage zrna sušenje je trajalo od 157 do 165 časova i potrošeno oko 50-60% više energije i dvostruko više vremena, nego kada se kukuruz suši sa vlagom od 20-25%. Ostvaren je prosečan prinos semena od 2,1t/ha ZPTC 209 i 1,8t/ha ZPTC 260. Hibrid ZPTC 209 imao je 68% frakcije semena 6,5-8,4mm i 32% frakcije 8,5-11,0mm. Hibrid ZPTC 260 imao je 58% frakcije semena 6,5-8,4mm i 42% frakcije 8,5- 11,0mm.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
Mogućnost proizvodnje sirovina za biodizel u poljoprivredi Vojvodine/Srbije
Tešić Miloš, Kiš Ferenc, Marinković Radovan
Podaci o površinama na kojima se uzgajaju uljarice, prinosima zrna i ulja sa njih u Vojvodini, Srbiji i Evropskoj uniji, iskorišćeni su za razmatranja o potencijalnoj proizvodnji biodizela u Vojvodini/Srbiji. Na osnovu tih i drugih podataka sagledane su dileme i perspektive o mogućoj budućoj proizvodnji sirovina za biodizel u Vojvodini/Srbiji. Uvažavajući pravila plodoreda, kao i potrebnu površinu pod uljaricama za prehranu stanovništva, potrebe stočarstva i proizvodnju semena za reprodukciju, raspoloživa površina za proizvodnju sirovina za biodizel u Srbiji iznosi 350.000 ha. U Vojvodini se uljarice gaje na 320.000 ha, što čini 20% oranica Vojvodine. To znači da se u Vojvodini ne može očekivati značajnije povećanje površina pod uljaricama, odnosno, da se najveći deo (oko 90%) potencijalnih površina za gajenje sirovina za biodizel nalazi u Centralnoj Srbiji. U zavisnosti od načina iskorišćavanja sa potencijalne setvene površine pod uljaricama za proizvodnju biodizela od 350.000 ha mogu se obezbediti sirovine za proizvodnju od 212.800t do 250.600t biodizela, što je 13,49 do 15,88% ukupne domaće potrošnje dizel goriva. Ovo predstavlja samo teorijski potencijal proizvodnje biodizela u Srbiji dok realni zavisi on niza agrotehničkih, ekonomskih pa i političkih faktora. Mogući prinos biodizela po 1 ha uljarica u Srbiji znatno zaostaje za prinosom biodizela po 1 ha uljarica u EU, pa je osnovni zadatak povećati prinose zrna uljarica.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
Integracija, logistička organizacija i klasteri
Somogyi Sándor
U procesima globalizacije svetske proizvodnje hrane i sve oštrije konkurencije kako na svetskom, tako i na domaćem tržištu, koja nužno postaje sve otvoreniji, procesi reorganizacije idu u pravcu povećanja efikasnosti i efektivnosti proizvodnje u celom lancu proizvodnje hrane. Osim stalnih inovacija i proširenja asortimana finalnih proizvoda – prehrambenih artikala, neizbežno je u celom vertikumu od njive do potrošača preduzeti mere racionalizacije i smanjenja troškova. Ogromne su rezerve u uspostavljanju racinalnijih veza između privrednih subjekata u efikasnijem protoku materijala i informacija. Na osnovu tih saznanja sve više se razvija kooperacija, horizontalna i vertikalna integracija proizvođača. Logistička organizacija, efikasan protok sirovina, poluproizvoda i gotovih proizvoda postaje nužnost u borbi za konkurentnost i vrlo često prekoračuje i državne granice, u okvirima međunarodne saradnje.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
Filterski tretmani izduvnog vazduha iz objekata u svinjarstvu
Zoranović Miodrag, Bajkin Anđelko, Potkonjak Vlado
U radu su prikazani rezultati ocenjivanja propustljivog polietilenski pločastog filtera sa frakcijama prirodnog zeolita (PF) u odnosu na ocenjivanu moć redukcije mirisa iz svinjarskog objekta i dinamičkog prečistača vazduha (DF) u uslovima laboratorijski kontrolisanog ambijenta. Koncentracije amonijaka i H2S sa PF redukovane su u opsezima 21-53% i 32-54%, respektivno. Koncentracije mirisa ocenjivane su u zoni filtera pri njegovom niskom intenzitetu u poređenju sa intenzitetom netretiranog izduvnog vazduha. Panelisti intenziteta mirisa ukazali su na njegovu signifikantnu redukciju iz izduvnog u poređenju sa netretiranim ambijentalnim vazduhom. Posmatrane NH3 koncentracije pri maksimalnom kapacitetu ventilacionog sistema DF, u intervalima od 5-45 ppm efikasno su redukovane sa 73-59% u vremenskom intervalu 55-95 s, respektivno. Pri minimalnom kapacitetu ventilacionog sistema DF, ove vrednosti signifikantno su redukovane sa stopom 62-48% u periodu 30-48 s, respektivno. Primenjen sistem kontrolisane mehaničko-pneumatske iritacije uzoraka tečnog stajnjaka obezbeđivao je H2S koncentracije u aktivnoj zapremini laboratorije od 2-8 ppm. Nivo redukcije od 68-95% ostvaren je pri promenljivom kapacitetu ventilacionog sistema DF. Redukcija kapaciteta ventilacionog sistema izazvala je paralelno redukciju efikasnosti DF.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
ZP hibridi kukuruz kao sirovina za proizvodnju bioetanola
Radosavljević Milica, Mojović Ljiljana, Rakin Marica, Milašinović Marija
Interesovanje za kukuruz kao etanol produkujuću biljku uzrokovano je energetskom krizom i obnovljeno je još početkom 1970-ih godina. Poslednjih desetak godina proizvodnja bioetanola za gorivo je u sve većoj ekspanziji. Obnovljivost kukuruza kao sirovine i sve veća zagađenost životne sredine produktima nafte predstavljaju dva osnovna razloga da on postaje jedna od glavnih sirovina za proizvodnju energije. Sagledavajući perspektivu razvoja istraživačkog rada na unapređenju korišćenja kukuruza za cilj ovog rada je postavljeno da se ispita kvalitet zrna i pogodnost ZP hibrida kukuruza različite genetičke osnove za proizvodnju bioetanola. U radu su prikazani rezultati ispitivanja hemijskog sastava, fizičkih i fermentacionih karakteristika zrna odabranih ZP hibrida kukuruza.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
Fotosenzitivnost kao novi pristup dekontaminaciji voća i povrća
Paskeviciute Egle, Luksiene Zivile
Various novel technologies for post harvest processing of food products, such as irradiation, pulsed light, ozone, electrolyzed oxidizing water, etc., have been investigated. Photosensitization as an emerging food safety technology specifically deals with a rapid, environmentally and cost-effective microbial inactivation. A significant inactivation of Bacillus cereus inoculated on the surface of fruits or vegetables could be achieved after a chlorophyll salt based photosensitization treatment (2-3 log (cfu/g)). In addition, naturally distributed aerobic mesophils were reduced by the same rate as well. Moreover, the shelf-life of treated nectarines, cherry tomatoes, iceberg lettuce, Chinese cabbage can be extended. Summarizing, photosensitization as a novel biophotonic technology has the potential to be an effective antimicrobial tool that can be used to inactivate harmful and pathogenic microorganisms on the surfaces of fruits and vegetables, expanding significantly their shelf-life.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
Ekonomski efekti skladištenja žitarica
Novković Nebojša, Mutavdžić Beba
Potreba za skladištenjem gotovih proizvoda proizilazi iz potrebe da se odloži prodaja, sa osnovnom idejom da se ostvare bolji ekonomski efekti, odnosno veća dobit. Skladištenje je naročito značajno kod poljoprivrednih proizvoda koji su sezonskog karaktera i pristižu jednom godišnje, a predmet su trgovine tokom cele godine. Cilj ovog rada je da se utvrdi ekonomska opravdanost skladištenja kukuruza i pšenice, na bazi analize sezonskih kolebanja cena ovih proizvoda i troškova skladištenja u silosima u Vojvodini.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
Fazi upravljanje elektrohidrauličkim pozicionim sistemom
Karadžić Branislav
U radu je prikazan koncept hibridnog fazi kontrolera za primenu u pozicionim elektrohidrauličkim sistemima upravljanja. Takvi sistemi su u suštini nelinearni i generalno teški za upravljanje. Usled promene parametara sistema, korišćenje istih pojačanja izaziva preskok ili čak gubitak stabilnosti sistema. Izrazito nelinearno ponašanje ovih uređaja čini ih idealnim za primenu različitih tipova sofisticiranih kontrolera. Rad prikazuje performance hibridnog kontrolera za elektrohidraulički pozicioni sistem, zasnovanog na dva koncepta fazi kontrolera: a) samoučećem fazi kontroleru (SLFLC), koji sadrži algoritam učenja na osnovu referentnog modela i funkcija osetljivosti i b) fazi ‘gain scheduling’ kontroleru (FGSC). Prikazana je procedura projektovanja kontrolera i dati su rezultati simulacije, koji pokazuju da hibridni kontroler smanjuje grešku praćenja referentnog signala u odnosu na klasični PID kontroler i samo SLFLC kontroler.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
Uticaj skladištenja na reološka svojstva kaše nektarine (Prunus persica var. Nucipersica L.)
Ergović Maja, Obradović Valentina, Jakobović Snježana, Škrabal Svjetlana, Troha Ferninard, Šnajder Ivica
Nektarina je podvrsta breskve, dospevaju u leto i veoma su preporučive upravo tada zbog dobrog sadržaja beta karotena. Na tržištu se pojavljuje kao gotovi proizvod (kompot, pekmez, sokovi) ili poluproizvod (kaša, pulpa). Cilj ovoga istraživanja je utvrditi kako vreme i uveti skladištenja utiču na reološka svojstva kaše. Reološka svojstva iskazana kao reološki parametri ukazuju na konzistenciju i viskoznost, i bitni su parametri kvaliteta nekog proizvoda ili poluproizvoda. Merenje je izvršeno na 20°C pri brzinama smicanja 0-60 s-1 na rotacionom reometru VT550 362-0001 HAAKE sa koncentričnim cilindrima. Merenja uzoraka koji su skladišteni na sobnoj temperaturi, u hladnjaku i zamrzivaču su provedena kroz 4 meseca. Rezultati su prikazani grafički kao ovisnost napona smicanja o brzini smicanja i tablično kao koeficijent konzistencije i indeks tečenja. Utvrđeno je da skladištenjem znatno opada konzistencija svih uzoraka, najviše u zamrzivaču, a najmanje u hladnjaku. Također je merenjem utvrđeno da napon smicanja opada tokom vremena skladištenja što je najviše vidljivo na uzorcima skladištenim u zamrzivaču.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
Karakteristike tečenja početnog mlijeka za dojenčad u prahu
Benković Maja, Bauman Ingrid
Početno mlijeko za dojenčad je sintetička verzija majčinog mlijeka i ubraja se u kategoriju prehrambenih proizvoda poznatih kao specijalni mliječni pripravci. Uz hranidbenu vrijednost, sigurnost, okus, boju i lakoću upotrebe, današnji potrošači imaju i dodatne zahtjeve vezane uz dobro otapanje praha, prah koji se ne praši (dustless powder) i prah koji je lako dozirati. Da bi se spriječili glavni problemi vezani uz proizvodnju praškastog početnog mlijeka za dojenčad vrlo je bitno utvrditi njegove karakteristike tečenja. U ovom radu okarakterizirana su svojstva tečenja 3 različita uzorka početnog mlijeka za dojenčad. Indeks kohezije, indeks sabijanja, ovisnost o brzini tečenja i sposobnost stvaranja bloka utvrđeni su pomoću Stable Micro Systems Powder Flow Analyzera u kombinaciji s TA.XT. Plus Texture Analyzerom, proizvođača Stable Micro Systems, Surrey, Velika Britanija. Veličina čestica utvrđivana je granulometrijskom analizom, dok je nasipna gustoća određivana usipavanjem uzorka u laboratorijsku čašu te mjerenjem visine sloja pomičnom mjerkom i mase laboratorijskom vagom. Utvrđena je povezanost veličina čestica, nasipne gustoće i karakteristika tečenja, o kojoj se u radu i raspravlja.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
Mikrotalasi kao predtretman radi povećanja proizvodnje biogasa i biorazgradivosti otpadnog taloga iz prehrambene industrije
Beszédes Sándor, Szép Angéla, Kertész Szabolcs, László Zsuzsanna, Szabó Gábor, Hodúr Cecilia
A large scale development was experienced in the last few decades in the water management technology and hereby the cleaning efficiency could be in a large measure improved, but simultaneously the quantity and the environmental risk of emitted sewage sludge increased. Nowadays requires of biomass based energy sources have led to the utilization of organic content of sludge for biogas producing. The controlled biological degradation of organic matters is limited by toxically matter and persistent chemical from waste water treatment technology, and however many kind of organic compound is less biodegradable. One of the possibilities of enhancing biodegradability is to transform the organic compounds into more water soluble forms by different type of pre-treatments. Our work focused on the microwave pre-treatment of food industrial sewage sludge. The aerobic biodegradability, changing of ratio of soluble organic compounds and the biogas production of the microwave pre-treated municipal and food-industrial sewage sludge were examined. Our results showed that the microwave irradiation is successfully adjustable and utilizable technique in sewage sludge handling. Applying of microwave pre-treatment the solubility of organic matter content increased and therefore the aerobic biodegradability enhanced and the biogas production of sludge increased also.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
Dezinfekcija površina koje su u kontaktu sa hranom metodom fotosenzitivnosti
Buchovec Irina, Paskeviciute Egle, Luksiene Zivile
The use of effective decontamination technique on surface-attached microbes minimizes risks of foodborne diseases, enhances microbiological safety of product and expands its shelf-life. This study deals with the development of novel approach to decontaminate packaging from food pathogens by photosensitization. For this purpose packaging samples with adhered pathogen were submerged Chlorophyll derivative solution (1.5 x 10-5 M) for 5 min. and afterwards illuminated with 20 mW/cm2 (λ=400nm) light for 20 min up to the total dose 24 J/cm2. Gram-positive Bacillus cereus as well as Listeria monocytogenes was inactivated by 3-4 log, depending on experimental conditions. Inactivation of Listeria biofilms by 1.7-3.1 log indicate that this treatment has potential to combat biofilms. Moreover, obtained data indicated that the bacillus spores are susceptible to this treatment as well. The spore population on the surface of packaging material was reduced by 3.8 log after photosensitization. In conclusion, our data support the idea, that photosensitization is effective non-thermal and not-chemical antibacterial treatment, which inactivates food pathogens Bacillus cereus and Listeria monotytogenes as well as spores and biofilms on the surface of packaging material and has potential to be useful in the development of novel food safety technologies.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
Identifikacija delova jednog hipoglikemskog proteina u ćelijskom soku voća Momordica Charantia L.
Crişan Simona, Câmpeanu Gheorghe, Hălmăgean Lucian, Ianchici Raul
Momordica charantia L. (Cucurbitaceae) is a plant native to Asia which possesses therapeutic properties, and has been used in traditional medicine for a long time. All plant parts have been used for treating various diseases: tumors, fevers, fungal infections of the skin, hypertension. But most of all, this species represents an important vegetable source of active compounds with a proved antidiabetic action. Among these compounds observed in this study, the presence of some protein fractions – polypeptide-p and peptide MC6 can be noticed in fruits. Researches were carried out on cellular juice of fresh fruits. The separation of all protein fractions and identification of compounds of interest were realized by SDS-PAGE electrophoresis.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
Jedan od načina korišćenja nus proizvoda iz poljoprivredne proizvodnje kao goriva
Dakić Dragoljub, Erić Aleksandar, Đurović Dejan, Erić Milić, Živković Goran, Repić Branislav, Mladenović Milica, Nemoda Stevan, Mirkov Nikola, Stojanović Andrijana
Sadašnja potrošnja energenata u Srbiji je na nivou od 15 miliona tona ekvivalentne nafte (Mtoe), a sa druge strane procenjeno je da Srbija raspolaže sa 3,2 Mtoe u obnovljivim izvorima energije, koji se koriste u zanemarljivoj količini. Od procenjene količine biomase (koja iznosi 2,6 Mtoe) 60% se odnosi na biomasu poljoprivrednog porekla, dok se 40% odnosi na šumsku biomasu. U radu je prikazano razvijeno postrojenje za sagorevanje balirane biomase po principu sagorevanja cigarete i dogorevanja koksnog ostatka u fluidizovanom sloju sopstvenog pepela. Prvo postrojenje-kotao ovog tipa, snage 1,5 MW je izgrađeno i pušteno u rad u poljoprivrednom kombinatu PKB. Prednost ovog načina sagorevanja je minimalan utrošak električne energije za pripremu goriva, zadovoljavanje ekoloških kriterijuma sagorevanja, niski eksploatacioni i investicioni troškovi i mogućnost potpune automatizacije rada postrojenja. Ovo postrojenje je razvijeno u Institutu Vinča.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
Promena kvaliteta semena soje u zavisnosti od tipa skladišta i sadržaja vlage naturalnog semena
Kostić Miladin, Balešević-Tubić Svetlana, Tatić Mladen, Lončarević Velimir, Đorđević Vuk, Đukić Vojin, Ilić Aleksandar
S obzirom da u našim doradnim centrima postoji nekoliko tipova skladišta u kojima se čuva seme soje pre dorade, neophodno je poznavati koji tipovi skladišta utiču više ili manje na kvalitet semena, odnosno koja su skladišta povoljna za čuvanje semena. Ovo pitanje je od izuzetnog značaja kod soje jer je poznato da ona spada u grupu biljaka čije se seme veoma teško čuva. Istraživanje je obuhvatilo šest tipova skladištenja semena soje pre dorade (podni magacin, skladište sa betonskim ćelijama, skladište sa metalnim ćelijama, skladište sa ‘Kongskilde’ ćelijama, seme skladišteno u velike transportne, ‘džambo’, vreće), kao i kontrolu, odnosno seme soje koje je odmah posle žetve dorađivano. Dobijeni rezultati ukazuju na postojanje razlike u kvalitetu dorađenog semena soje, u zavisnosti od tipa skladištenja pre dorade. Takođe je ispitivan i uticaj sadržaja vlage u semenu soje prilikom žetve na kvalitet dorađenog semena, pri čemu je utvrđen veći uticaj kod semena sa nižom vlažnošću.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
Ekonomske determinante kvaliteta voća
Milić Dušan, Sredojević Zorica, Vukoje Veljko
Kvalitet voća se najčešće definiše kao suma različito povezanih svojstava plodova – spoljašnih i unutrašnjih, mehaničkih, fizičkih, hemijskih i organoleptičkih, iz kojih proističe određeno stanje i povoljnost u smislu zadovoljenja tehnoloških i nutritivnih vrednosti voća kao hrane. Svojstva koja najviše doprinose kvalitetu voća su: estetska, organoleptička – naročito odnos šećera i kiselina, arome i njena izraženost i hemijsko-biološka – sadržaj vitamina, mikroelemenata i enzima, kao i odsustvo štetnih supstanci rezidua pesticida. Znači, kvalitet voća je uslovljen prvenstveno povoljnošću plodova da što uspešnije zadovoljavaju fiziološke potrebe ljudskog organizma, uz istovremeno postizanje značajnog stepena prijatnosti pri njihovom neposrednom korišćenju. Polazeći od sve većih zahteva potrošača i međunarodnih standarda kvaliteta, u radu će biti sagledani ekonomski aspekti pojma kvaliteta poljoprivredno-prehrambenih proizvoda, s posebnim osvrtom na kvalitet voća.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
Ekonomska efikasnost proizvodnje prerađevina od voća
Bulatović-Lukač Mirjana
Industrija za preradu voća je značajan činilac stabilizacije tržišta, razvoja i daljeg unapređenja voćarske proizvodnje. Da bi mogla obaviti ovu ulogu, postojeće pogone za industrijsku preradu je potrebno bolje opremiti, osavremeniti i specijalizovati radi ostvarivanja planirane strukture proizvodnje i osvajanja novih proizvoda viših faza prerade. Povećanjem stepena prerade finalnih proizvoda od voća i izvozom istih, mogu se ostvariti povoljniji proizvodno- ekonomski rezultati u odnosu na izvoz sirovine (svežeg i zamrznutog voća). Sa obzirom da su dosadašnja istraživanja bila usmerena na utvrđivanje ekonomskih efekata u primarnoj proizvodnji, u ovom radu se analiziraju osnovni ekonomski indikatori u proizvodnji prerađevina od voća, na uzorkovanom objektu prerade, u trogodišnjem periodu (2005-2007).
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
Automatizacija tehnoloških procesa u skladišno-distributivnom centru
Lončarević Velimir, Đilvesi Karlo, Štatkić Slaviša, Kostić Miladin, Karagić Đura
Savremena, visoko-regalna skladišta sa više hiljada paletnih mesta zahtevaju savremenu logističku podršku i automatizaciju tehnoloških procesa. To podrazumeva da svaka paletna lokacija kao i svaki artikal moraju biti obeleženi jedinstvenim barkod oznakama. Time se ubrzava skladištenje artikala i sprečava njihovo nenamerno odlaganje na pogrešnu lokaciju i dobijaju se parametri o artiklima (količina, vrsta pakovanja i dr.). Skladišni prostor mora biti pokriven signalom bežične mreže pomoću koje su ručni računari u vezi sa softverom. Postavljanje pristupnih tačaka (access point-a) mora biti tako organizovano da svaki deo skladišta bude pokriven signalom bežične mreže kako se ne bi desilo da računari ostanu bez signala.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.