Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP, vol. 13.
Adresa: Bulevar oslobođenja 81, 21000 Novi Sad
Kontakt: Ivan Pavkov
Urednik: Mirko Babić
E-mail: mbab@polj.uns.ac.rs
Tel.: 021/459-958
Izdavač: Nacionalno društvo za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi
www.ptep.org.rs
Zavisnost reoloških osobina belog hleba od različitih parametara
Hlaváč Peter
During the quality valuation of food materials it is important to know their physical properties, particularly mechanical, rheologic, electric and thermophysical properties. Physical quantities of materials are required in automatically controlled processes during manufacturing, handling and holding. The results of the measuring of rheologic properties of light brew are shown in this paper. The measuring was performed by digital viscosimeter Anton Paar (DV-3P). The sample of light brew was stored in a special cool box at the temperature of 3°C and was measured on different days. The measurements were done after the temperature stabilization from 7°C to laboratory temperature. Dependencies of dynamic, kinematic viscosity and fluidity on temperature and on the time of storing are described. The dependency of dynamic viscosity on temperature can be described by Arrhenius equation. Temperature dependencies of dynamic and kinematic viscosity of light brew are decreasing exponentially and in this temperature range almost linearly for all measurements. Dynamic and kinematic viscosity of sample had increased a bit with time of storing. Temperature dependencies of light brew fluidity are increasing exponentially and in this temperature range almost linearly for all measurements. Fluidity of sample had decreased a bit with time of storing. All drawn dependencies had very high coefficients of determination.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
Primena Koriolisovog merila za monitoring procesa ugušćavanja rastvora saharoze
Bukurov Maša, Bikić Siniša, Babić Mirko, Tašin Slobodan, Pavkov Ivan, Radojčin Milivoj
Predmet istraživanja u radu je primena Koriolisovog merila protoka za kontinualni monitoring procesa uparavanja rastvora šećera i vode. U ovom procesu gustina, viskoznost i zapreminski protok zavise od temperature i koncentracije rastvora. Ukoliko je rastvor konstantne koncentracije i na konstantnoj temperaturi, pomenuta tri parametra rastvora mogu se uspešno kontinualno izmeriti različitim metodama. Problem nastaje u procesu uparavanja rastvora, tokom kojeg se koncentracija šećera i temperatura rastvora povećavaju. Primena većine metoda za merenje gustine, viskoznosti i zapreminskog protoka zahteva kompenzaciju usled promene koncentracije i temperature rastvora. Cilj istraživanja je da se ispita mogućnost primene Koriolisovog merila protoka za kontinualno merenje gustine i zapreminskog protoka u procesu ugušćavanja rastvora u kojem se menjaju koncentracija i temperatura. Usled prisustva vazduha i penušanja rastvora, u procesu uparivanja dolazi do znatne greške pri merenju gustine i zapreminskog protoka Koriolisovim merilom. Potrebno je uraditi detaljnija merenja i izvršiti modeliranje podataka, kako bi se kvalitetnije shvatilo ponašanje greške koja nastaje prilikom merenja dvofaznog rastvora pomoću Koriolisovog merila protoka.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
Tekstura hlebova sa dodatkom osmotski dehidriranog voća i povrća u melasi šećerne repe
Pribiš Vjera, Lević Ljubinko, Mišljenović Nevena, Koprivica Gordana, Kuljanin Tatjana, Popović Milorad
Koncept profila teksture zasnovan je na istim elementima kao i profil ukusnosti i obuhvata sva mehanička, geometrijska i svojstva površine proizvoda. Navedene osobine mogu da se opaze taktilnim, vizuelnim i auditivnim receptorima. Mehanička svojstva su ona koja su u vezi sa reakcijom proizvoda na pritisak; podeljena su na pet primarnih (tvrdoća, kohezivnost, viskoznost, elastičnost i adhezivnost) i tri sekundarna parametra (lomljivost, žvakljivost, gumoznost). Geometrijska svojstva su ona koja su u vezi sa veličinom, oblikom i uređenošću čestica u proizvodu. Svojstva površine su svojstva koja se odnose na osećaje koje izazivaju sadržaj vlage i/ili lipida; odnose se i na način na koji se vlaga ili lipidi oslobađaju u ustima. U radu su ispitani uzorci hlebova sa dodatkom osmotski dehidriranog voća i povrća u melasi šećerne repe. Tekstura je određivana i senzorski ocenjivana na kori i sredini hlebova preko više pokazatelja (senzorski: žvakljivost, poroznost, elasticnost; instrumentalno: Varner Bratzler, penetrometar). Utvrđena je korelacija između senzorskih i instrumentalnih određivanja, a utvrđena i razlika između teksture hlebova zavisno od vrste i količine osmotski dehidrinanog voća i povrća.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
Razvoj i realizacija sistema nadzora i upravljanja tokovima energenata u procesnoj industriji, deo II – napredne funkcije
Kulić Filip, Janković Veroslav, Oros Đura, Vasić Veran
Jedna od specifičnih funkcija sistema energetskog menadžmenta jeste i predikcija potrošnje energenata u cilju pravovremenog reagovanja i sprečavanja neželjenih situacija i havarija. Pored navedenog, predikcija potrošnje omogućava bolje planiranje proizvodnje te smanjenje ukupnih troškova. U ovom radi je prikazan nov i originalan algoritam za predikciju potrošnje energenata baziran na teoriji vektora podrške. Celokupan razvijeni nadzorno upravljački sistem je realizovan i pušten u pogon u fabrici Sojaprotein AD Bečej.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
Maksimalno korišćenje različitih nuz proizvoda iz bobičastog voća
Hodúr Cecilia, Beszédes Sándor, Kertész Szabolcs, Szép Angéla, László Zsuzsanna, Szabó Gábor
The main element of juice technologies is squeezing. The juices are very rich in useful components such as vitamins, colorants, sugars, minerals, amino acids, etc, but the extraction from the tissues is never complete, as numerous valuable components remain in the press-cakes. Classical methods of using these components include fermentation and/or compost preparation. The aim of this work was to extract some of the valuable components, e.g. pectin or galacturonic acid, from the press-cake of red currant (Ribes rubrum) and to achieve a better biodegradability of the residuum of the cake for enhancing biogas product. In the case of examination of pectin extraction the classical hot-water process and the microwave assisted extraction at 5-25 W/g specific microwave power level were compared. The experiments show that microwave assisted extraction, compared to hot water extraction, reduced the processing time from 6-8 h to 30 min, the pectin yield was higher and, the liquid phase demand could be lowered. The residual carbohydrates of the cake can be used for biogas production. The rate of conversion into biogas is much higher after MW treatment than for the un- treated samples, and there is a similar tendency in the biodegradability of MW-treated samples.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
Proizvodnja acetaldehida tokom oblikovanja PET ambalaže za flaširanje vode
Sandrou Dimitra K., Lazarides Harris N.
Polyethylene terephthalate (PET) is currently used in the food industry, especially for bottling water and other beverages. However, PET is rather sensitive to heat and oxidation. Acetaldehyde is present in PET as a thermal degradation product formed during the melt condensation reaction and melt processing of PET. Acetaldehyde itself is also unstable. It readily oxidizes and polymerizes when exposed to air. Acetaldehyde possesses a distinct odour and taste, generally described as sweet plastic-like, with a low sensory detection threshold. The odour detection threshold of acetaldehyde in still water ranges between 20 and 40 pg/l. With the headspace technique a detection limit of acetaldehyde in water of 1 pg/l has been achieved. During injection – blowing, degradation reactions generate by products, which can leach out, either by evaporation (if they are volatile), or by diffusion into the liquid content after bottling. Acetaldehyde (AA) seems to be the major of these undesired contaminants. The aim of this review is to identify the conditions that promote formation and migration of acetaldehyde during bottle formation, bottling and storage of liquids and to quantify the effects of crucial production factors, such as temperature, degradation atmosphere, time of degradation and drying, production speed, quality of PET and other process or storage parameters.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
Ispitivanje ekstenzografskih parametara brašna ozime pšenice (Triticum aestivum)
Barancsi Pongráczné Ágnes, Paszternák Ferenc, Mezei Zoltán, Győri Zoltán, Sipos Péter
Nowadays, many methods have been developed in the interests of objective measurement of winter wheat rheological quality. These define wide spectrum in view of their complexity and apparatus claim. We have to recognize new, untraditional quality parameters in Hungary that satisfy costumers of the European Union in export market. The ambition of importers is shown by the fact that needs of certain suppliers and costumers for the extensigraph parameters have increased in Hungary. In our research we examined extensigraphic parameters of 10 Hungarian winter wheat which were produced in 2005-2007. Data show that GK Élet and GK Kalász varieties have high extensigraph resistance to extension and area values and GK Petur has high extensibility. GK Garaboly shows the lowest resistance to extension and extensigraph area and GK Kapos the lowest extensibility. In the standards there is no limit for extensigraphical parameters. Costumers are those who dictate the limits and write their demands in the specifications. We can classify the analysed flour according to the requirements of member states of the European Union.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
Promena viskoznosti melase šećerne repe dodavanjem skroba
Popović Svetlana, Lević Ljubinko, Paunović Ratomir, Mišljenović Nevena, Koprivica Gordana
Promena viskoznosti melase šećerne repe ispitana je pri dodavanju različitih količina skroba, do 2%, i pri temperaturnom dijapazonu 40-60°C. Dobijeni rezultati ukazuju na nenjutnovsko ponašanje sistema. Koeficijent konzistencije značajno se smanjuje pri porastu temperature. Uticaj dodatog skroba nije izražen kao pri promeni temperature, mada je zapaženo povećanje koeficijenta konzistencije sa porastom sadržaja skroba. Kako bi se opisao kombinovani uticaj temperature i skroba na promenu prividne viskoznosti melase šećerne repe, odnosno njeno reološko ponašanje, korišćena je Arenius-ova jednačina sa eksponencijalnom zavisnošću viskoznosti i temperature i stepeni (‘Power law’) reološki model zavisnosti napona smicanja od brzine smicanja (deformisanja). Predložene jednačine saglasne su sa eksperimentalnim rezultatima na zadovoljavajućem nivou i mogu da se iskoriste za opis reoloških promena navedenog sistema.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
Važnost nosača u proizvodnji predsmeša
Đuragić Olivera, Lević Jovanka, Sredanović Slavica, Ivanov Dušica, Kokić Bojana
Proizvodnja predsmeša za ishranu životinja predstavlja značajan aspekt proizvodnje hrane za životinje. Bez obzira da li se radi o proizvodnji premiksa za tržište ili se koriste za proizvodnju hrane za životinje unutar procesa, neophodno je postići homogenost sastojaka u odnosu 1:100.000. U zavisnosti od vrste i kategorije životinja, koriste se različite vrste i količine mikroingredijenata ali u ukupnoj količini proizvoda, nosač ima najveći udeo. Prema prethodno navedenim zahtevima, neophodno je obezbediti nosač sa pogodnim fizičkim i hemijskim osobinama. U ovom radu su ispitane različite vrste nosača kao i njihovih kombinacija, a takođe i homogenost predsmeša napravljenih sa istim nosačima. Rezultati analiza su interpretirani kroz koeficijent varijacije, kao merila homogenosti.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
Fotonaponski sistemi u poljoprivredi
Čorba Zoltan, Katić Vladimir, Milićević Dragan
U radu je prikazana mogućnost korišćenja jednog od obnovljivih izvora električne energije u poljoprivredi. Radi se o pretvaranju sunčeve energije u električnu, putem fotonaponskih panela. Prikazan je energetski potencijal sunčevog zračenja u AP Vojvodini, na osnovu čega se mogu projektovati fotonaponski sistemi koji sunčeve zrake pretvaraju u električnu energiju. Upoređena je količina raspoložive sunčeve energije na teritoriji pokrajine sa nekim zemljama u Evropi, radi spoznaje o mogućnostima iskorišćenja ovog vida obnovljivog izvora električne energije u Srbiji. Data su tri konkretna primera mogućnosti primene fotonaponskog sistema. Jedna primena se odnosi na salaš koji je udaljen od distributivne električne mreže. Druga primena je korišćenje električne energije, koja se proizvodi putem fotonaponskih panela, u zatvorenom prostoru kao što su plastenici, staklenici, koji služe za proizvodnju rasada, povrća ili cveća. Fotonaponsko pretvaranje sunčeve energije u električnu, u poljoprivredi se često koristi za napajanje električnih pumpi za vodu. Jedna od primena je i navodnjavanje. Treći primer prikazuje navodnjavanje u povrtarstvu.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
Uticaj mlevenja i prosejavanja na kvalitet pšeničnog brašna
Tarján Zsuzsanna, Boros Norbert, Mezei Zoltán, Sipos Péter
Wheat is one of the most important cereals in the world and the bread made of its flour belongs to the everyday life of human mankind. The Hungarian standard relating to the laboratory production of wheat flour (MSZ 6367/9-1989) does not mention the type of laboratory mill used for milling, and it only builds up some general criteria, such as: the laboratory mill should be provided with four differently nicked barrels, a sieve with appropriate hole sizes, and also with the separated collections of the pilot flour and the bran. Our study was started at this point and the answers for the following questions were aimed to be found: do the flour patterns studied and produced with different grinding and sieving techniques, widely used in laboratory mills of the same wheat pattern show any alterations after the impact of the formula production as regards chemical constitutions (protein content, wet gluten content). Various flours and whole grains of the wheat patterns sieved with different particle sizes were studied in this experiment. The results our research confirm that the quality of wheat flour can be modified by different methods of pattern production.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
Kvalitet dijetalnog probiotskog jogurta proizvedenog uz primenu transglutaminaze
Šarović Jelena, Koprivica Gordana, Milanović Spasenija, Iličič Mirela, Duraković Katarina, Pestorić Mladenka
U industriji mleka primenjuju se različite tehnike za poboljšanje fizičko-hemijiskih karakteristika jogurta sa niskim sadržajem masti. Jedna od savremenih metoda za korekciju navedenih osobina fermentisanih mlečnih proizvoda sa niskim sadržajem masti je primena enzima transglutaminaze (TG) koji utiče na formiranje inter- i intra-molekularnih veza između aminokiselinskih veza unutar kazeinskog matriksa. U radu je ispitan uticaj različitih koncentracija transglutaminaze sa i bez aktivacije enzima (0,02%, 0,06% i 0,12%) i tehnološkog procesa proizvodnje na poboljšanje fizičko-hemijskih karakteristika jogurta nakon proizvodnje i tokom skladištenja. Za proizvodnju jogurta korišćeno je pasterizovano mleko sa 0,1% i 0,5% mlečne masti. Fermentacija mleka je vršena dodatkom probiotske starter kulture ABT-4 (Lactobacilus acidophilus-5, Bifidobacterium-12 i Streptococcus thermophilus, Chr. Hansen A/S, Denmark) na temperaturi 43°C. Rezultati analiza obavljenih nakon proizvodnje obe vrste jogurta (0,1% i 0,5% mlečne masti) ukazuju da je sinerezis surutke najmanji u uzorcima proizvedenim uz prethodnu aktivaciju transglutaminaze bez obzira na dodatu količinu. Između uzoraka sa 0,1% i 0,5% mlečne masti razlike u promeni sinerezisa surutke tokom skladištenja su neznatne. Pokazalo se da su uzorci proizvedeni sa transglutaminazom boljih fizičkih osobina kao i senzornih karakteristika u odnosu na uzorke proizvedene bez dodatka enzima.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
Uticaj ubrzanog hlađenja polutki svinja i ranijeg otkoštavanja post mortem na kalo hlađenja, skraćenje vremena proizvodnje svinjskog mesa i uštedu energije
Tomović Vladimir, Petrović Ljiljana, Džinić Natalija
U ovom radu je ispitan uticaj ubrzanog vazdušnog hlađenja polutki svinja u prva 2,5 odnosno 3 sata hlađenja na temperaturi od -31°C, a zatim pod konvencionalnim uslovima (do 8 sati i 24 sata post mortem), u poređenju sa konvencionalnim vazdušnim hlađenjem polutki (na 2°C do 24 sata post mortem), kao i uticaj ranijeg otkoštavanja polutki (8 sati post mortem), nakon ubrzanog vazdušnog hlađenja, na kalo hlađenja, kao i na mogućnost skraćenja procesa proizvodnje svinjskog mesa. Tokom i na kraju hlađenja (8 sati i 24 sata post mortem), kod ubrzano hlađenih polutki utvrđena je visoko značajno (P < 0.001) niža temperatura u dubini buta. Kod polutki hlađenih 2,5 sata na -31°C, do 8 sati post mortem, u dubini buta, dostignuta je temperatura od 11,7°C, dok je kod polutki hlađenih 3 sata na -31°C do 8 sati post mortem, u dubini buta, dostignuta temperatura bila niža od 7°C (6,2°C). Tokom ubrzanog hlađenja polutki (8 sati post mortem) utvrđeno je značajno (P < 0,05) usporavanjem brzine pada vrednosti pH u Mm. semimembranosus, ali bez negativnog uticaja na kvalitet mesa. Ubrzanim hlađenjem i ranijim otkoštavanjem polutki ostvaren je manji kalo hlađenja od 23,9 do 60,0%, što zajedno sa skraćenjem vremena hlađenja od 16 sati (nakon 3 sata ubrzanog hlađenja), odnosno sa smanjenjem utroška električne energije za proces hlađenja, može dovesti do značajne ekonomske koristi za industriju svinjskog mesa u našoj zemlji.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
Tehnologija osmotskog tretmana i procesna oprema
Pavasović Vladeta, Šepa Boško
U radu su prikazani tehnološki postupci i procesna oprema koja omogućava realizaciju procesa osmotskog tretmana (OT) na industrijskoj proizvodnoj skali. Za proveru industrijske prototipne instalacije izabrani su tehnološki postupci proizvodnje sušenog voća, višnje i šljive. Mašine i uređaji tehnološke linije su specificirani, a radni procesni parametri su definisani. Osnovna tehnička rešenja i konstrukcija uređaja za kontinualno i kontrolisano izvođenje procesa osmotskog tretmana zaštićeni su patentima. Osobenosti rada uređaja su ispitivana i potvrđena na jedinici poluindustrijske skale. Takođe su ova ispitivanja pokazala da, se procesi osmotskog tretmana sa uspehom mogu primeniti na praktično sve voćne vrste.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
Mogućnost primene ekstrudiranja na smešu heljdinog brašna od oljuštenog zrna sa mlevenim kukuruzom
Živančev Dragan R., Sakač Marijana B., Filipović Jelena S., Filipović Slavko S., Kevrešan Žarko S., Psodorov Đorđe B.
U ovom radu prikazana je mogućnost primene postupka ekstrudiranja brašna od oljuštenog zrna heljde, koje odlikuje dokazana antioksidativna aktivnost, presudna u doprinosu poboljšanja zdravlja ljudi koji konzumiraju hranu na bazi heljde, koja nije u dovoljnoj meri zastupljena u prehrambenoj industriji. U radu su prikazane fizičko-hemijske karakteristike brašna od oljuštenog zrna heljde, mlevenog kukuruza i ekstrudata smeše brašna od oljuštenog zrna heljde i mlevenog kukuruza (1:9) nakon ekstrudiranja na 115ºC i 150ºC. Rezultati istraživanja pokazuju da se primenom procesa ekstrudiranja mogu dobiti stabilne ekstrudirane smeše od brašna od oljuštenog zrna heljde i mlevenog kukuruza (1:9). Nutritivna vrednost ekstrudata je promenjena u odnosu na polaznu smešu, koja nije bila podvrgnuta termičkom tretmanu, a značajne promene su zabeležene kod sadržaja masti, sadržaja ukupnih i redukujućih šećera, kao i fizičkih parametara, kao što je nasipna masa.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.
Tehničke i tehnološke performanse i analiza energetike u fabrici prerade živine
Kováč Štefan, Denker Martin
Poultry is food which was not absent from the royal tables, it is amounted by gourmets and it is a part of the world-famous cuisines. For its attributes it became significant for healthier and high quality life. The aim of this work is a technical-technological assessment of a company for poultry processing. An assessment of the efficiency and energetic parameters and the analysis of the time spent on the line for poultry processing was done. This join stock company was founded according to § 154 Commercial Code no. 513/1991 Enactment, September 1992. The company is concerned with the processing of its own and purchased poultry and with the production and sale of utility eggs. Besides, the company also owns agricultural land which is used for processing of the sowed grain, sunflowers and corn.
Časopis za procesnu tehniku i energetiku u poljoprivredi / PTEP: veza prema tekstu
.