Prof. Dr Midhat Jašić
Tehnološki fakultet, Tuzla
Tel.: +387 61 721060; +387 35 320745
E-mail: jasic_midhat@yahoo.com
E-mail: midhat.jasic@untz.ba
.
.
Hormon potiče od grčke riječi koja znači „nadražiti“ ili staviti u „pokret, pokrenuti“. Svoje specifične učinke mogu ispoljiti regulacijom procesa koji već postoje u stanici, tako da utječu na brzinu sinteze enzima kao i na brzinu enzimske katalize ili da mijenjaju propusnost staničnih membrana.
Pošto hrana može biti i biljnog i animalnog porijekla u malim količinama unosimo i biljne i animalne hormone. Sa aspekta količinske zastupljenosti u hrani nisu značajni, ali sa aspekta biološke aktivnosti pri unosu u organizam mogu imati odredjene funkcije. Različitog su hemijskog sastava bilo da se radi o biljnim i anilanim hormonima.
Animalni hormoni. Animalni hormoni prema hemijskoj strukturi mogu biti peptidi i proteini, derivati aminokiselina i steroidni spojevi.
Kad je u pitanju ljudski organizam hormoni imaju veliki uticaj na regulaciju i održavanje cjelokupnog metabolizma. Skoro da ne postoji proces koji nije neposredno ili posredno pod uticajem jednog ili vise hormona. Svaki hormon ima spečifine uticaje na metabolizam i funkciju posebnih organa.
Animalni hormoni uneseni sa preradjenom hranom obično su denaturirani, posebno kad su u pitanju peptidne i proteinske komponente te prolaze standardne puteve probave i metabolizma.
Fitohormoni. Fitohormoni su interni hemijski sekreti u biljkama koji služe kao regulatori njihovog rasta, zrenja i sazrijevanja. Njihove molekule u maloj koncentraciji proizvode signale na specificifičnoj lokaciji, uzrokujući određene ciljane procese u stanicama biljke. Postoji pet klasa biljnih hormona: auksini, citokinini, etilen, giberelini i abscisicnska kiselina (ABA). U ovu grupu spojeva mogu se dodati još: brasinosteroidi (BA), jasmionati (JA) i salicilati (SA).
Fitoestrogeni. Fitoestrogeni su biljne kemikalije koje imaju vrlo sličnu strukturu ženskim spolnim hormonima – estrogenima . Uneseni putem biljne hrane ili suplemenata, fitoestrogeni mogu djelovati kao slabi estrogeni. Zrno soje i nefermentirani proizvodi soje bogati su i jedinstveni izvor izoflavona, genisteina i diadzeina koji se u literaruri često susreću pod imenom fitoestrogeni.
Genistein i diadzein
Vjeruje se da fitohormoni imaju svojstvo da zamjejuju ulogu hormona estrogena u organizmu. Daidzein se neaktivno veže na receptorska mjesta za određene hormone ili na drugi način djeluje na hormonski sustav. Njihov mogući uticaj u prehrani se istražuje.
Literatura
Spisak korišćene literature možete naći u Literatura – Hemija hrane.