Vrste: subtilis, cereus, coaqulans, stereothermophilus, licheniformis, megatherium, anthracis

Ćelijska morfologija. Svježe su G⁺ (G varijabilni), štapićaste bakterije. Formiraju endosporu manjeg ili istog dijametra kao i ćelija tako da se ne deformiše zid ćelije. Spore su po obliku: ovalne, cilindrične, bubrežaste, a po položaju centralne, subterminalne i terminalne. Štapići su zaobljenih krajeva različitih veličina 0,3-2,2mm – 1,2-7,0 (10,0)mm. Postoje pokretne i nepokretne vrste.

Odnos prema O₂: aerobni ili fakultativno anaerobni.

Fiziologija. Metabolizam: respiratorni (aerobne) i fermentativni. Saharolitičke, proteolitičke i lipolitičke vrste (bogati su enzimima).

Uslovi rasta. Temperaturna valenca je od -5 do 15^oC što znači da imamo svih vrsta:

• termofilne vrste: B. coaqularis, B. stereothermophilus,
• mezofilne vrste: B. subtilus, B. licheniformis,
• psihrofilne vrste: B. psychrophilus.

pH_min=4,0 (za neke vrste 4,5-4,9), pH_opt=7,5-8, a_w je vema različita. Tolerišu 2-2,5% NaCl, veće koncentracije ne podnose.

Rasprostranjenost: zemljište, voda, vazduh, organski otpoaci, prašina, slama, žitarice, povrće, kuvane kobasice, konzerve od mesa i drugih namjernica.

Toksičnost- patogenost. Većina nisu štetni po ljusko zdravlje, ali izazivaju kvarenje namjenica. Uslovno patogene vrste su B. cereus i B. suptilis. One saprotifiraju u zemljištu, a pod određenim uslovima postaju patogeni. Izazivaju teške alimentarne toksikoinfekcije. Patogena vrsta je B. antracis.

B. cereus. Zastupljen je u različitim namjernicama, naročito u pirinču, začinima, pasterizovanom mlijeku, izazivajući njihov kvar. Spore B. cereus su termorezistentne. Luči više jakih enterotoksina. Koji izazivaju kod ljudi klinički i epidemiološki dva različita oblika alimentarne toksikoinfekcije. Zapravo ova dva enterotoksina se kombinuju u različitoj mjeri te izazivaju akutno povraćanje često sa dijarejom i abdomalnim bolovima.

B. subtilis. Izaziva profesionalno oboljenje ljudi koji rade sa sijenom, stokom (ambari, skladišta). Napada oči i može izazvati sljepilo, jer se razmnožavaju u vlažnoj sredini oka i luče toksine. Teško se liječi jer je otporan na većinu antibiotika i hemioterapeutika. Produkuje hemolizin, na krvavom agaru daje b-hemolizu. Nalazi se kao kontaminent žita, mlinskih i pekarskih proizvoda.

B. anthracis je patogena vrsta. Nepokretna vrsta koja u tkivima zaraženih ljudi formira kapsulu, koju ne obrazuje na vještačkim podlogama (formira je usljed veće koncentracije CO₂). Ne luči ni endo ni egzotoksine već dvije slabo toksične materije koje u kombinaciji daju jaku toksičnu materiju koja djeluje antifagocitski (inhibira fagocitozu leukocita). Luči: proteaze, lecitinaze, želatinaze, kolagenaze. Izaziva antraks („crni prišt“). Po obliku razlikujemo sljedeće vidove antraksa:

• Kožni – lokalno infektivno oboljenje, izazvano prodiranjem B. anthracis kroz rane na koži. Javlja se crvnilo, a koagulisana krv prelazi u crnu krastu. Može preći u septički antraks i može imati letalni kraj.
• Plućni – udisanjem spora bacila može doći do bronho – pneumonije, koja otpočinje naglo: povišena temperatura, groznica, krvav ispljuvak, otežano disanje. Može se završiti letalno.
• Crijevni – teški gastro-hemoragični-enteritis. Do ovog hemoragičnog crijevnog oboljenja dolazi konzumiranjem kontaminirane hrane, nedovoljno kuvanom hranom (spore su otporne na 100^oC). Otpočinje povraćanjem, krvavim prolivom.

Spisak korišćene literature možete naći u Literatura – Mikrobiologija hrane.