INFLUENCE OF APPLE CULTIVARS AND POSITION OF BUDSTICK ON M9 ROOTSTOCK THICKENING DYNAMICS

Originalan naučni rad – Original scientific paper

Rezime

Kalemljenje je najčešći način razmnožavanja voćaka, pogodan za gotovo sve vrste. U rasadničkoj proizvodnji sadnog materijala jabuke kalemljenje je osnovni način (K e s e r o v i ć et al., 2003). To je oblik vegetativnog razmnožavanja, odnosno operacija kojom se dio biljke ili plemka prenosi na dio biljke zvan podloga sa svrhom da međusobno srastu u novi organizam. (P r i c a, 1986; B e h m e n & Bajrović, 2008). Za podlogu se uzima dio biljke koji nosi korijen, a za plemku dio plemenite sorte koju želimo uzgajati i koja će nam, kada voćka odraste, donositi plodove istih svojstava kao i stablo s kojeg je plemka uzeta.

Podloga ispoljava određeni uticaj na uspješnost kalemljenja. Najbolje srastanje podloge i pupoljka je kada je podloga mlada i debljine olovke. Kod tanje podloge prijem je slabiji, jer ona u svom tkivu ne sadrži dovoljno organskih rezervnih materija iz kojih se obrazuje kalusno tkivo (L o c k h a r d & S c h n e i d e r, 1980).

Prilikom sjedinjavanja podloge i plemke dolazi do različitih međusobnih uticaja. Posebno je značajan uticaj podloge na plemku ( F e r r e e & M o r r i s o n, 2001.), koji se manifestuje kroz niz promjena na nadzemnom sistemu voćke. Međutim, daleko je manji uticaj plemke na podlogu i promjene nisu tako izražene kao kod uticaja podloge na plemku.

Imajući u vidu navedeno, cilj rada je bio da se utvrdi koliki je uticaj sorti (ajdared, jonagold) i ekspozicije plemke na dinamiku debljanja podloge M9.

Ključne riječi: sorta jabuke, uticaj, podloga, plemka, sadni materijal

Summary

Grafting is the most common method of the fruit tree propagation, suitable for all types of fruit. In the nursery production of apple seedlings, grafting represents the most common practice. It is a form of vegetative propagation, i.e. an operation transferring a part of the plant or scions to the base of the plant called rootstock, in order to mutually coalesce into a new organism. (P r i c a, 1986; B e h m e n & B a j r o v i ć, 2008). Usually, a part of the plant that bears roots is used as rootstock, while scions of the noble varieties we wish to grow are used as budsticks, and once the fruit trees are fully grown, they would bear fruit of the same properties as the tree from which the scions were taken.

The rootstock influences the success of grafting. The best results in splicing the rootstock and the bud are obtained with young and pencil-thick medium.. In thinner rootstocks, the splicing effect is poorer, because their tissues do not contain sufficient reserves of organic matter needed to form the callus tissue (L o c k h a r d & S c h n e i d e r, 1980).

While joining the rootstock and the budstick, various mutual influences occur. The particularly important one, is the influence of rootstock on the scions (F e r r e e & M o r r i s o n, 2001.), which is manifested through a series of changes to the tree overhead systems. However, the influence of scions onto the rootstock is far lesser and changes are not as distinct as the influence of rootstock on the budstick .

Given the stated, the paper’s objective was to determine the effect of cultivars (Idared, Jonagold) and position of budstick on M9 rootstock thickening.

Key words: apple cultivars, influence, rootstock, scions, nursery tree

Uvod

Prilikom sjedinjavanja podloge i plemke dolazi i do njihovih međusobnih uticaja. Uticaj podloge na plemku je dosta uočljiv naročito ako se upoređuju uticaji slabobujnih i bujnih podloga.

I uticaji plemke na podlogu su raznovrsni: na rastenje i obnovu korjenovog sistema, pružanje i razgranatost žila, fenofaze korijena, dugovječnost skeletnih žila, fiziološku aktivnost apsorpcionog dijela korjenovog sistema.

Svi ovi uticaji su nejednaki i po karakteru i intenzitetu. To zavisi prije svega od bioloških nasljednih osobina sorti koje se uzgajaju na određenim podlogama, ali i od njihovog života, fenofaza i fizioloških aktivnosti.

Pod uticajem plemke najviše je podložno rastenje podloge. Ukoliko je sorta-plemka bujnija, a uslovi rastenja povoljniji, utoliko će i korijenov sistem dobijati više organskih materija pa će se i intenzivnije razvijati. Bujnije sorte-plemke u ovom slučaju pojačavaju i rastenje podloge i time doprinose razgranavanju skeletnih i obrastajućih žila, njihovom rasporedu, njihovoj sposobnosti apsorbovanja mineralnih materija. U ovom slučaju se razvije jači korijenov sistem čak i u slabo bujnijih podloga, kao što je slučaj sa paradisom, malus pumila, var. paradisiaca (P r o e b s t i n g, 1919.) citirano po (S t a n k o v i ć & J o v a n o v i ć,1990.).

Slabobujne sorte-plemke, čak i kada odlično srastaju, otežavaju rast skeletnih i drugih žila podloge i umanjuju njene razmjere, razgranatost, kapacitet. Slabobujne sorte djeluju nejednako na podloge svih voćnih vrsta naročito jabuke, kruške, bresaka, šljiva i citrusa ( S t o i č k o v, 1959.).

Plemka djeluje na podlogu brzo pa se taj uticaj ispoljava i kod sadnica voćaka. Tako je utvrđeno da sadnice jabuke korničnoe imaju obično kompaktan i ne dovoljno žiličast korjenov sistem, dok sadnice sorte štrajfling na istim podlogama imaju jako žiličast, razgranat korjenov sistem, s žilama koje se pružaju daleko u stranu (A n z i n, 1948.) citirano po (S t a n k o v i ć & J o v a n o v i ć,1990.).

Jedan od pozitivnih uticaja plemke na podlogu je kalemljenje divlje masline na pitomu da bi se povećala vitalnost masline. Ova metoda se povremeno primjenjuje u Italiji (S t o i č k o v, 1959.).

Materijal i metod rada

Istraživanja su obavljena u uslovima standardnog komercijalnog rasadnika uz primjenu odgovarajućih agrotehničkih mjera: obrada zemljišta, đubrenje, navodnjavanje i zaštita od bolesti i štetočina, te mjere tekuće agrotehnike.

U ispitivanom ogledu su uključene dvije sorte: ajdared i jonagold. Eksperiment je postavljen kao rand blok sistem sa 30 sadnica u ponavljanju.

Za postavljanje ogleda korištena je jednogodišnja vegetativna podloga M9, proizvedena u matičnjaku nagrtanica u rasadniku Visoko. Kalemljenje na podlogu je izvršeno u toku jednog dana, i to kalemljenjem na spavajući pupoljak – okuliranjem (august mjesec). Kalemljenje je izvedeno na sjevernoj strani podloge na stalnoj visini od 10 cm iznad zemlje.

U toku eksperimenta koji je trajao dvije godine praćena je debljina podloge u zavisnosti od dvije sorte jabuke sa južne i sjeverne ekspozicije, na visini 5 cm iznad korjenovog vrata.

Analiza eksperimentalno dobijenih rezultata provedenog istraživanja u periodu 2007. i 2008. godine su u saglasnosti sa zadatim ciljem istraživanja.

Dobiveni rezultati su statistički obrađeni korištenje SPSS for Windows 10.0 programskog paketa.

Meteorološke prilike

Prema podatcima Meteorološke stanice Zenica, srednja godišnja temperatura zraka za 2007. godinu je iznosila 11,7 °C. U periodu vegetacije kada su i vršena mjerenja, prosječna temperatura je iznosila 18,5 °C, sa minimalnom temperaturom 12,8 °C i maksimalnom 22,7 °C. U 2008 godini sa izmjerenim prosječnim temperaturama najtopliji su bili juli i august sa (20,9 °C), a najhladniji januar sa (1,1 °C).

Graf. 1.

Average monthly air temperatures for 2007. and 2008. year

Ukupne sume padavina za 2007. godinu iznosile su 817 mm, a u 2008. godini 805,6 mm. U 2007. godini najviše padavina bilo je u oktobru (115,6 mm), a najmanje u aprilu (3,1mm). U 2008. godini najviše padavina bilo je u julu mjesecu (139,8 mm), a najmanje u februaru (19 mm).

Graf. 2.

Monthly precipitation for 2007. the year 2008 20

Uticaj sorte jabuka i položaja plemenke na dinamiku debljanja podloge M9
Prije izvođenja ogleda urađene su hemijske analize zemljišta za dva prosječna uzorka tla sa jedne dubine 0-30 cm.
Hemijske analize ovog tipa zemljišta prikazane su u tabeli 1.

Tabela 1.

Review of basic agrochemical properties and contents of macro-mineral elements

Prikaz osnovnih agrohemijskih osobina i sadržaja makrobiogenih elemenata

Naziv parcele Dobrinsko Polje dubina u cm 0-30	pH vrijednost H2O 1M-KCl	Sadržaj humusa u %	Sadržaj CaCO3 u %	Sadržaj fiziološki aktivnog u mg/100 gr tla
				P2O5	K2O
Uzorak 1 Cijela parcela	8,28- 7,02	2,0	10,24	15,8	10,4
Uzorak 2 Prema Bosni	8,32-7,06	1,7	10,16	13,9	10,0

Iz tabele 1 se vidi da je istraženo tlo ispitivane parcele vrlo alkalne reakcije sa pH u H2O koji je u prvom uzorku iznosio 8,28, a u drugom uzorku 8,32 i pH u KCl u prvom uzorku iznosila je 7,02, a u drugom uzorku 7,06. Sadržaj humusa pokazuje slabu obezbjeđenost i kretao se od 2,0% do 1,7%. Prema sadržaju CaCO3 10,16-10,24% ovo zemljište je srednje karbonatno.

Ukupan sadržaj fiziološki aktivnog P2O5 je 13,9 – 15 mg/100 gr., i fiziološki pristupačnog kalija K2O koji se kretao od 10,0 do 10,4 mg/100 gr., što ukazuje na srednju opskrbljenost tla ovim elementima kod oba uzorka.

U obje godine ogleda u rasadniku su sprovođene slične agrotehničke mjere. U aprilu mjesecu vršeno je prihranjivanje sa 27% KAN-om u količini od 150 kg/ha. U jesen je obavljana osnovna gnojidba sa NPK đubrivom u kombinaciji 7:20:30 i količini od 600 kg/ha. Vršeno je 5-6 okopavanja u toku godine i 5-6 freziranja.

Kada je zaštita u pitanju 2007. godini vršeno je po 5 prskanja, a u 2008. godini 8 prskanja.
Navodnjavanje je vršeno na osnovu količine padavina i srednjih mjesečnih temperatura.

Rezultati istraživanja i diskusija

Uticaj sorte na dinamiku debljanja podloge

U kontekstu opisa kretanja varijable „debljina podloge“ zavisno od sorte jabuke pratimo varijablu kroz osnovne parametre deskriptivne statistike u uzastopne dvije godine, pri čemu je svake godine izvršen veći broj (6) mjerenja. Na osnovu deskriptivnih poređenja i njihovih poređenja između grupa formiranih prema sorti jabuke testiramo da li je uticaj sorte jabuke na varijablu „debljina podloge“ statistički signifikantan.

U prvoj godini posmatranja na bazi izračunatih prosječnih debljina podloge po analiziranim datumima (6 mjerenja) na grafikonu 3 paralelno su prikazane prosječne debljine podloge kod dvije grupe pupoljaka (ajdared i jonagold).

Grafikon 3.
Prosječna debljina podloge kod dvije grupe pupoljaka (ajdared i jonagold) za prvu godinu posmatranja
The average thickness of the rootstock at two groups of buds(Idared and Jonagold) for the first year of observation

Kod grupe pupoljaka sorte jonagold varijabla „debljina podloge“ imala je primjetno više vrijednosti kod svih mjerenja u okviru prve godine u odnosu na pupoljke sorte ajdared. da bi se utvrdilo da li su dobijeni rezultati statistički signifikantni korišten je Mann Whitney U test a rezultati su prikazani u tabeli 3.

Tabela 3.

T test with independent samples – the difference between the rootstock and the thickness of the First Year

T test sa nezavisnim uzorcima – razlika između debljina podloge I godina

Datum mjerenja	z	Sig.
13.05.2007.	1,980	0,048
27.05.2007.	2,535	0,011
10.06.2007.	1,210	0,226
11.07.2007.	2,719	0,007
31.07.2007.	2,413	0,016
18.09.2007.	0,428	0,669

Samo kod 2 mjerenja razlika između grupa prema varijabli „debljina podloge“ nije statistički signifikantna sa greškom prve vrste 5%.
U drugoj godini posmatranja na bazi izračunatih prosječnih debljina podloge po analiziranim datumima (6 mjerenja) na grafikonu 4 paralelno su prikazane prosječne debljine podloge kod dvije grupe pupoljaka (ajdared i jonagold).

Grafikon 4.

The average thickness of the rootstock at two groups of buds (Idared and Jonagold) for the second year of observation

Kod obje grupe pupoljaka u okviru druge godine nema velike razlike. Da bi se utvrdilo da li su dobijeni rezultati između grupa statistički signifikantni korišten je Mann Whitney U test a rezultati su prikazani u tabeli 4.

Tabela 4.

T test with independent samples – the difference between the rootstock and the thickness of the Secondt Year

T test sa nezavisnim uzorcima – razlika između debljina podloge II godine

Datum mjerenja	z	Sig.
13.05.2008.	-0,626	0,531
27.05.2008.	-0,319	0,749
10.06.2008.	-0,182	0,855
11.07.2008.	0,676	0,499
31.07.2008.	1,434	0,151
18.09.2008.	-0,296	0,767

Kod svih mjerenja razlika između grupa prema varijabli „debljina podloge“ nije statistički signifikantna sa greškom prve vrste 5%. Diskusija za „varijablu debljina“ podloge u zavisnosti od sorte jabuke

Diskusija za „varijablu debljina“ podloge u zavisnosti od sorte jabuke

Kod 4 mjerenja (33,33%) razlika između grupa prema varijabli „debljina podloge“ je statistički signifikantna za obje posmatrane godine. Kod svih signifikantnih razlika koje su prisutne samo u okviru I godine prosječna debljina podloge je veća za sortu jonagold. Stoga možemo zaključiti da sorta jabuke statistički značajno utiče na varijablu „debljina podloge“.

Uticaj ekspozicije plemke na dinamiku debljanja podloge

U kontekstu opisa kretanja varijable „debljina podloge“ zavisno od strane svijeta pratimo varijablu kroz osnovne parametre deskriptivne statistike u uzastopne tri godine, pri čemu je svake godine izvršen veći broj (6) mjerenja. Na osnovu deskriptivnih poređenja i njihovih poređenja između grupa formiranih prema strani svijeta testiramo da li je uticaj strane svijeta na varijablu „debljina podloge“ statistički signifikantan.

U prvoj godini posmatranja na bazi izračunatih prosječnih debljina podloge po analiziranim datumima (6 mjerenja) na grafikonu 5 paralelno su prikazane prosječne debljine podloge kod dvije grupe pupoljaka (sjeverni i južni).

Grafikon 5.

The average thickness of the rootstock at two groups of buds(north and south) for the first year of observation

Kod grupe sa sjevera varijabla „debljina podloge“ imala je primjetno višu vrijednost kod svih mjerenja u okviru druge godine u odnosu na grupu sa juga. Da bi se utvrdilo da li su dobijeni rezultati statistički signifikantni korišten je Mann Whitney U test a rezultati su predstavljeni u tabeli 5.

Tabela 5.

Mann-Whitney U test the difference between the thickness of rootstock I years

Rezultati Mann Whitney U testa– razlika između debljina podloge I godina

Datum mjerenja	z	Sig.
13.05.2007.	3,845	0
27.05.2007.	4,119	0
10.06.2007.	2,463	0,014
11.07.2007.	2,592	0,010
31.07.2007.	2,821	0,005
18.09.2007.	0,646	0,518

Kod pet mjerenja razlika između grupa prema varijabli „debljina podloge“ je statistički signifikantna sa greškom prve vrste 5%. Te razlike su istosmjerne za sva mjerenja u korist pupoljaka sa sjever.

U drugoj godini posmatranja na bazi izračunatih prosječnih debljina podloge po analiziranim datumima (6 mjerenja) na grafikonu 6 paralelno su prikazane prosječne debljine podloge kod dvije grupe pupoljaka (sjeverni i južni).

Grafikon 6.

The average thickness of the rootstock at two groups of buds (north and south) for the first year of observation

Kod grupe sa sjevera varijabla „debljina podloge“ imala je primjetno višu vrijednost kod svih mjerenja u okviru treće godine u odnosu na grupu sa juga. Da bi se utvrdilo da li su dobijeni rezultati statistički signifikantni korišten je Mann Whitney U test a rezultati su predstavljeni u tabeli 6.

Tabela 6.

Mann-Whitney U test the difference between the thickness of rootstock II years

Rezultati Mann Whitney U testa – razlika između debljina podloge II godina

Datum mjerenja	z	Sig.
13.05.2008.	3,049	0,002
27.05.2008.	3,491	0
10.06.2008.	3,361	0,001
11.07.2008.	4,232	0
31.07.2008.	3,661	0
18.09.2008.	2,500	0,012

Kod pet mjerenja razlika između grupa prema varijabli „debljina podloge“ je statistički signifikantna sa greškom prve vrste 5%. Smjer signifikantnih razlika je u korist veće prosječne debljine podloge kod pupoljaka sa sjevera.

Diskusija za varijablu „debljina podloge“ u zavisnosti od ekspozicije plemke

Kod 11 mjerenja razlika između grupa prema varijabli „debljina podloge“ je statistički signifikantna u obje posmatrane godine. Smjer razlike je uvijek isti u kontekstu najviših prosječnih vrijednosti za varijablu „debljina podloge“ kod isključivo grupa sa sjevera. Stoga možemo zaključiti da strana svijeta statistički značajno utiče na varijablu „debljina podloge“.

Zaključak

Na osnovu sprovedenih istraživanja i dobivenih rezultata o uticaju različitih sorti (ajdared i jonagold) na dinamiku rasta vegetativne podloge za jabuku M9 u uslovima rasadnika Kontinentalnog voća Dobrinjsko polje – Visoko mogu se donijeti sljedeći zaključci:

– u 2007 godini praćena je dinamika debljanja podloge M9 u zavisnosti od dvije sorte, gdje je sorta jonagold pokazala veći uticaj na debljinu podloge u odnosu na sortu ajdared;
– u 2008 godini također je praćena debljina podloge M9 u zavisnosti od dvije sorte, ali je uticaj na debljinu podloge u zavisnosti od sorti jonagold i ajdared bio dosta ujednačen;
– na osnovu dobijenih rezultata mjerenja za dvije godine ogleda možemo zaključiti da sorta jabuke značajno utiče na varijablu „debljina podloge“;
– sorta jonagold je genetski bujnija u odnosu na sortu ajdared pa su i mjerenja u prvoj godini ogleda pokazala veće vrijednosti u njenu korist;
– u drugoj godini ogleda nije bilo značajnijih odstupanja između ispitivanih sorti, što se može pripisati meteorološkim prilikama,
– pri praćenju uticaja ekspozicije plemke (južna i sjeverna) u 2007 godini, plemke sa sjeverne ekspozicije su pokazale veći uticaj u odnosu od plemki sa južne strane,
– u 2008 godini plemke sa sjeverne strane su također pokazale veći uticaj na dinamiku debljanja podloge u odnosu na plemke sa južne strane,
– stoga možemo zaključiti da strana svijeta statistički značajno utiče na varijablu „debljina podloge“.

Literatura

Behmen F., Bajrović H. Voćarstvo za svakoga. DES Sarajevo, 2008.
Ferree D. C, Erb W. A Morrison F. D. 2001. Influence of four apple cultivars on five dwarfing rootstocks on morphology of two-year-old limb sections. Fruit Varieties Journal 53: 159-165.
Keserović Z., Ružević M., Mitrović M., Nikolić M., Gvozdenović D., Oparnica Č., Ružić Đ. V. Proizvodnja sadnog materijala voćaka. Savremena poljoprivreda 2003, vol. 52, br. 1-2, str. 7-14
Lockhard, RG; Schneider, GW 1981: Stock and scion growth relationships and the dwarfing mechanisms of apple. Horticultural reviews 3: 315-375.
Prica Vladimir. Opšte voćarstvo. (I dio osnovi biologije voćaka, skripta). Sarajevo, 1986.
Stanković D., Jovanović M.: Opšte voćarstvo. Naučna knjiga Beograd, 1990.
Stoičkov, J.P.: Ovoštarstvo, I, Sofiya, 1959.