U monografiji Alternativne ratarske biljke u konvencionalnom i organskom sistemu gajenja autora Đorđa Glamočlije, Snežane Janković, Vere Popović, Vladimira Filipovića, Janje Kuzevski i Vladana Ugrenovića, obrađena su pitanja u vezi sa privrednim značajem, poreklom, biološkim osobinama, odnosom prema uslovima uspevanja i agrotehnikom 44 ratarske biljke koje se gaje na velikom geografskom području – od tropskih do kontinentalnih klimatskih područja.
Klimatski uslovi naše zemlje pružaju mogućnost gajenja svih opisanih vrsta i velika su šansa za naše male poljoprivredne proizvođače jer se, uz standardnu poljoprivrednu mehanizaciju i veće učešće ručnog rada, ove vrste mogu gajiti na manjim površinama i pružiti potpunije angažovanje svih članova domaćinstva. Uz malo veća ulaganja u primarnu preradu glavnog i sekundarnih proizvoda, poljoprivredni proizvođač je u mogućnosti da ostvari veću dobit nego pri gajenju standardnih ratarskih useva.
Pored konvencionalnog sistema gajenja ovih biljaka, u monografiji je prikazan i sistem ekološke (organske) proizvodnje opisanih ratarskih vrsta, tako da potencijalni proizvođači mogu saznati kako mogu da proizvedu zdravstveno bezbedne sirovine za prehrambenu i farmaceutsku industriju.
Alternativne ratarske biljke su posebno značajne za organski sistem gajenja jer većina vrsta pripada grupi biljaka koje je čovek gajio još na počecima ratarske proizvodnje. Tokom više hiljada godina proizvodnje, ove vrste su se dobro prilagodile različitim agroekološkim i zemljišnim uslovima. Danas su u proizvodnji su podjednako zastupljene i stare visokoadaptirane populacije i savremene sorte dobijene iz ovog genetičkog materijala.
Vrednost ovoj monografiji daje i činjenica da je napisana tako da može poslužiti kao udžbenik studentima ili kao priručnik poljoprivrednim stručnjacima i svim sadašnjim i budućim proizvođačima ovih ,,malih“ biljaka velikih proizvodnih mogućnosti.
U Beogradu, 2015. godine
Autori
Sadržaj
Predgovor
Uvod
Abstract
Privredni značaj alternativnih ratarskih biljaka
Poreklo i površine u svetu i u Srbiji
Botanička klasifikacija
Žita
Zrnene mahunarke
Uljane biljke
Tekstilne biljke
Korenasto-krtolaste biljke
Lekovite, aromatične i začinske biljke
Biološke i morfološke osobine alternativnih ratarskih biljaka..
Uslovi uspevanja
Prava žita
Prosolika žita
Uslovno-prosolika žita
Zrnene mahunarke
Uljane biljke
Tekstilne biljke
Korenasto-krtolaste biljke
Lekovite biljke
Geografski položaj Republike Srbije
Vojvodina
Centralna Srbija
Klima Srbije
Toplotni uslovi
Padavine
Osunčanost
Strujanja vazduha
Hidrološki uslovi i vodni bilans
Zemljišta Srbije
Tipovi zemljišta u Srbiji
Načini korišćenja poljoprivrednog zemljišta
Sistemi poljoprivredne proizvodnje
Tradicionalna poljoprivredna proizvodnja
Konvencionalna poljoprivreda
Održiva poljoprivredna proizvodnja
Pokrovni usevi u organskoj proizvodnji
Tehnologija proizvodnje (konvencionalna i organska)
Prostorije za čuvanje ratarskih proizvoda
Skladišta za čuvanje zrnastih proizvoda
Literatura
Prilog 1
Tabela 1. Lista sredstava za ishranu bilja i oplemenjivača zemljišta…
Tabela 2. Lista registrovanih sredstava za zaštitu bilja
Prilog 2
Izvodi iz recenzija
Uvod
Ratarstvo predstavlja jednu od vodećih grana poljoprivrede koja ima zadatak da gajenjem biljaka obezbedi prehrambene proizvode stanovništvu, voluminoznu i koncentrovanu stočnu hranu domaćim i gajenim životinjama i sirovine raznim granama industrije. Polazeći od činjenice da su biljke jedine sposobne da uz pomoć sunčeve energije sintetišu proteine, ugljene hidrate, lipide i druga organska jedinjenja koristeći vodu i mineralne soli iz zemljišta i ugljen-dioksid iz vazduha, osnovni zadatak ratarske proizvodnje je da se njihovim gajenjem na najbolji način iskoriste klimatski uslovi i prirodna plodnost zemljišta, bez narušavanja prirodnog ekosistema. To podrazumeva značajna materijalna ulaganja kako bi se maksimalno iskoristio genetički potencijal rodnosti ratarske biljke radi dobijanja što većih količina sirovina za prehrambenu i druge industrijske oblasti.
Danas u svetu postoji nekoliko sistema poljoprivredne proizvodnje. Najveći značaj ima konvencionalna (klasična) poljoprivredna proizvodnja. Pre oko 10.000 godina čovek je prvi put počeo odabirati određene biljne vrste za gajenje i pripitomljavati domaće životinje iz prirodnog okruženja. Prva biljna proizvodnja, takozvana tradicionalna, menjala se kroz vekove pod uticajem novih saznanja iz raznih naučnih oblasti. Visokorazvijena konvencionalna poljoprivreda, kako u biljnoj tako i u animalnoj proizvodnji, zasniva se na intenzivnoj primeni brojnih hemijskih supstanci, kao što su NPK mineralna hraniva, pesticidi, regulatori rasta (hormoni) i aditivi. Uz značajno povećanje prinosa, upotrebom sve većih količina ,,agrohemikalija“ u biljnoj proizvodnji javljaju se i ozbiljni problemi, koji imaju negativne posledice na ekosistem, zemljište i na zdravlje čoveka u celini. Kako bi se ublažile štetne posledice savremene proizvodnje hrane na životnu sredinu, javlja se potreba da se ovaj poljoprivredni koncept postepeno zameni novim, za čoveka bezbednijim konceptom kao što je alternativna poljoprivreda.
Danas ova poljoprivredna proizvodnja ide u nekoliko pravaca. Jedan od tih pravaca podrazumeva održivu proizvodnju, koja objedinjuje tehničke, ekološke i ekonomske elemente proizvodnje i brigu za zdravlje ljudi. U okviru ove vrste proizvodnje ističu se tri osnovna sistema, a to su „dobra poljoprivredna praksa – GAP“, ,,integralna“ i „organska“ poljoprivreda. Za razliku od konvencionalne poljoprivredne proizvodnje, čiji je cilj postizanje što većih prinosa i ekonomskih efekata, ovaj sistem zasniva se na strogo definisanim agroekološkim principima.
Sve ratarske biljke mogu se gajiti u ekološkom sistemu proizvodnje, ali treba dati prednost biljnim vrstama iz grupe „malih” alternativnih biljaka jer one mogu uspevati i u različitim agroekološkim i zemljišnim uslovima od najpovoljnijih, koji su rezervisani za glavne i najčešće gajene ratarske vrste, do manje povoljnih uslova. To su poljoprivredna područja u kojima alternativne ratarske biljke ispoljavaju bolje proizvodne osobine od najčešće gajenih biljnih vrsta kod nas.