Veoma brz razvoj brojnih fundamentalnih naučnih disciplina (hernija, biohemija, fiziologija, endokrinologija, mikrobiologija, biofizika, informatika i dr.), doveo je u poslednjih nekoliko decenija do velikog napretka u Ishrani domaćih životinja i tehnologiji stočne hrane. Ovo je značajno doprinelo adekvatnijoj i ekonomičnijoj ishrani životinja sa visokim genetskim potencijalom, kakvih je sve više i u našoj zemlji. Ovo je utoliko značajnije ako se zna da je odgovarajuća ishrana jedan od osnovnih preduslova za dobro zdravlje, visoku i ekonomičnu proizvodnju i normalnu reprodukciju životinja. Pri tome, takođe, treba imati u vidu i činjenicu da od ukupnih troškova proizvodnje na troškove ishrane domaćih životinja redovno otpada najveći deo (preko 50%). Pored toga, uporedo sa porastom broja stanovnika u svetu, stalno rastu i potrebe u hrani životinjskog porekla.

Brojni univerziteti i specijalizovane naučne institucije u zemljama sa govornim engleskim jezikom, dali su veliki doprinos razvoju i primeni znanja iz područja Ishrane domaćih životinja. Veliki broj naših stručnjaka i naučnih radnika sticali su svoja znanja iz različitih područja stočarske proizvodnje u ovim zemljama. Pored toga, sa ovog govornog područja stiže opsežna naučna i stručna literatura, kao i brojni specijalizovani časopisi iz Ishrane domaćih životinja. Za bolje praćenje najnovijih naučnih dostignuća u ovoj oblasti, već duže vremena oseća se potreba za ovakvim specijalizovanim rečnikom.

Englesko-srpski rečnik iz Ishrane i tehnologije stočne hrane je terminološki i pojmovni rečnik i prva je publikacija ove vrste na području bivše Jugoslavije. Ovim rečnikom je obuhvaćeno oko 18.000 najvažnijih izraza (odrednica, termina, pojmova), sa oko 60 strana priloga, iz ovog područja stočarstva. U pisanju ovog rečnika koristili smo brojne najnovije rečnike i druge vrste literature, kao izvore novih i najčešće korišćenih izraza iz područja kojim se ovaj rečnik bavi.

Sve je veći broj stručnjaka, naučnih radnika i studenata na poljoprivrednim i veterinarskim fakultetima, višim poljoprivrednim školama, poljoprivrednim institutima i stanicama, kao i fabrikama stočne hrane u našoj zemlji, koji su upućeni na korišćenje literature na engleskom jeziku, radi unapređenja svog teoretskog znanja i neposredne praktične primene najnovijih naučnih dostignuća iz Ishrane domaćih životinja i tehnologije stočne hrane. Nadamo se da će uloženi trud u toku pisanja ovog rečnika korisno poslužiti svima onima koji žele da obogate i unaprede svoje znanje iz ove oblasti. Primedbe naših čitalaca primićemo sa posebnom zahvalnošću, kao veoma korisne sugestije u toku pripreme sledećeg izdanja ovog rečnika.

Imamo prijatnu dužnost, obavezu i zadovoljstvo da izrazimo svoju iskrenu i duboku zahvalnost našim kolegama, saradnicima i dragim prijateljima, recenzentima ovog rečnika, Prof. dr Georgi Antovu, Prof. dr Miroslavu Plavšiću i Mr Mariji Vukosav, čiji je doprinos ovom rečniku bio od izuzetnog značaja.

Novi Sad, april 2006.g.

Iz recenzije

Englesko-srpski rečnik iz ISHRANEITEHNOLOGIJE STOČNE HRANE, autora Radomira Jovanovića, Timoteja Čobića i Dragana Glamočića, profesora Poljoprivednog fakulteta u Novom Sadu, sadrži širok dijapazon termina i izraza na engleskom jeziku, vezanih za hraniva, njihovu proizvodnju i preradu, sisteme utvrđivanja i izražavanja hranjive vrednosti, tehnologiju ishrane, biohemiju varenja i fiziološke procese u metabolizmu hranjivih materija, njihovo iskorišćavanje, upotrebu različitih dodataka, kao i brojne otrovne biljke, štetne mikroorganizme i mikotoksine.

Rečnik se može preporučiti širokom krugu čitalaca, koji se služe literaturom na engleskom jeziku, a bave se različitim problemima unapređenja Ishrane i tehnologije stočne hrane: studentima poljoprivrednih, veterinarskih i tehnoloških fakulteta, agornomima na stočarskim farmama i tehnolozima u fabrikama stočne hrane, naučnim i stručnim institucijama i naprednim proizvođačima, koji žele da obogate svoja znanja iz Ishrane domaćih životinja i tehnologije stočne hrane. Imajući u vidu da su autori rečnika vrhunski poznavaoci ove oblasti, njegovo izdavanje ima puno opravdanje i značajno će doprineti dal je unapređenju Ishrane domaćih životinja.

Prof. dr Georgi Antov

Autori su na jasan način dali prevode izraza, termina i pojmova koji imaju široku primenu u savremenoj Ishrani i tehnologiji stočne hrane u svetu. Veoma obimna korišćena literatura izražava veliki napor i profesionalnost autora, da ovim delom daju svoj nemerljivi doprinos izradi ovog rečnika. Pripremljeni rečnik predstavlja poseban, značajan i u novije vreme jedinstven doprinos zootehničkoj literaturi iz oblasti Ishrane i tehnologije stofne hrane. Uveren sam da će njegovo objavljivanje zadovoljiti potrebe i interes veoma širokog kruga čitalaca i korisnika, a da će korišćenje termina i pojmova iznetih u ovom rečniku, značajno obogatiti našu literaturu i dati veliki doprinos razvoju ove naučne discipline i čitave stočarske proizvodnje.

Prof. dr Miroslav Plavšić

Rečnik iz Ishrane i tehnologije stočne hrane sadrži preko 18000 izraza, termina i pojmova iz oblasti biologije, hemije, biohemije, fiziologije, endokrinologije, mikrobiologije, biofizike, informatike i drugih fundamentalnih naučnih disciplina, na koje se oslanja savremena nauka o ishrani. Zahvaljujući prethodnom, mišljenja sam da će ovaj rečnik korisno poslužiti širokom krugu čitalaca studentima poljoprivrednjih, veterinarskih i tehnoloških fakulteta, stručnjacima i naučnim radnicima u institutima i zavodima, koji se bave različitim problemima unapređenja Ishrane domaćih životinja. Kako je u pitanju prvi rečnih ove vrste na našem govornom području, sa velikim zadovoljstvom preporučujem njegovo štampanje i izdavanje.

Marija Vukosav, Mr. Sci.

O autoru

Prof. dr Radomir Jovanović

Prof. dr Radomir Jovanović, rođen je u Boroma kod Kragujevca 24.06.1934. godine.

Završio je Stolarski smer Poljoprivrednog fakultetu u Zemunu-Beogradu 1959. godine.

Na Poljoprivrednom fakultetu u Novom Sodu je od 1962. godine, gde je magistrirao 1962. i doktorirao 1970. godine. Predavao je na predmetima Ishrana domaćih životinja.

Osnovi ishrane domaćih životinjo i ishrana preživara. Sada predaje Ishranu domaćih životinja no Poljoprivrednom fakultetu u Banja Luci i Univerzitetu Megatrend u Beogradu. Bio je rukovodilac postdiplomskih studija na grupi Ishrana domaćih životinjo. Objavio je no 7 jezika preko 300 naučnih i stručnih rodova i 15 knjigo iz oblasti Ishrane domaćih životinja. U cilju svog naučnog i stručnog usavršavanja posetio je veliki broj naučnih institucija u svetu (Mađarska, Austrija, Italija, Nemačka, Švajcarsko, Francuska, Španija, Holandijo, Belgija, Čehoslovačka, Danska, Švedska, Finska, Rumunija, Sovjetski savez, Veliko Britonijo, Izroel, Angola, SAD). Bio je mentor 8 doktorskih disertacija i 29 magistorskih rodovo. Bio je prodekon i dekan Poljoprivrednog fakulteta u Novom Sodu, predsednik Zajednice Poljoprivrednih fakulteta i Viših školo Jugoslavije, zatim šef katedre, Upravnik Zavoda za Ishronu domaćih životinja pomoćnik direktara Instituta za stočarstvo. Kao predstavnik Jugoslovije učestvovao je na zasedanju FAO (Rim), Evropske zajednice (Brisel) i OECD (Pariz). Zo svoj doprinos rozvoju nauke o Ishrani domaćih životinja i veoma plodon pedagoški rad, dobio je niz priznonja, između ostalih i Nagradu za životno delo Univerziteta u Novom Sadu u 1997. godini. Iste godine Biogrofski Institut SAD (American Biographicol Institute of USA) proglasio go je za Čoveka godine (Man of the Year, 1997.)

Prof. dr Timotej Ćobić

Prof. dr Timotej Ćobić, rođen je u 1927. godine u Novom Kneževcu. Gimnaziju je završio u Novom Sodu. Diplomirao je na Poljoprivrednom fokultetu u Beogradu 1951. godine. Posle završenih studijo rodio je no poljoprivrednim dobrima i zadruzi do 1955. godine, o zatim poljoprivrednoj stanici u Zrenjaninu. U Institut za stočarstvo u Novom Sodu prešao je 1959. godine, gde se bavio naučnim rodom sve do 1976. godine, kada je Institut integrisan u Poljoprivredni fakultet u Novom Sodu. Doktorsku disertaciju odbranio je 1965. godine no Poljoprivrednom fakultetu u Beogradu. U toku boravka u Institutu za stočarstvo biran je u sva naučno zvanja, od asistenta do naučnog savetnika. U toku svoje karijere boravio je 1954/55. godine 12 meseci u Velikoj Britaniji, a tokom 1976/77. godine 10 meseci u SAD, no postdoktorskom usavršavanju no Univerzitetu llinois u Urboni, kao stipendista Fulbrojt fondacije. Samostalno ili u saradnji sa drugim autorima objavio je do sada 316 naučnih i 136 stručnih radova, 4 univerzitetsko udžbenika, 7 monografijo i 5 stručnih poljoprivrednih rečnika.

Na Poljoprivrednom fakultetu je izobron 1986. godine u zvanje redovnog profesora na predmetu Posebno stočarstvo. Penzionisan je 1992. godine. Na poziv Univerziteta „Nikola Teslo“ iz Knino, so sedištem u Dardi, predavao je no predmetimo Opšte stočarstvo i Specijalno stočarstvo. Obavio je brojno studijska putovanja i učestvovao na velikom broju medunarodnih skupova i kongresa u Mađarskoj, Austriji, Nemačkoj, Francuskoj, Belgiji, Holandiji, Danskoj, Švedskoj, Italiji, Švajcarskoj, Čehoslovačkoj, Poljskoj, Rumuniji, SSSR, Velikoj Britaniji i SAD. Učesnik je i brojnih skupova FAO u zemljama Evrope. U toku 2001. godine izabran je za redovnog člana Jugoslovenske inženjerske akademije u Beogradu. Zlatnu plaketu Udruženja univerzitetskih profesora i naučnih radnika Srbije u Novom Sadu za Životno delo dobio je 2005. godine.

Prof. dr Dragan Glamočić

Prof. dr Dragan Glamočić, rođen je u Futogu 1968. godine. Diplomirao je na Poljoprivrednom fakultetu u Novom Sadu no odseku za stočarstvo 1992. godine, o magistarsku tezu je odbranio 1995. godine. Doktorsku disertaciju je odbranio 1999. godine. Od 1996. godine nalazi se u redovnom rodnom odnosu na Poljoprivrednom fakultetu u Novom Sadu, prvo kao asistent, docent, a sada kao vanredni profesor za naučnu oblast Ishrana životinja. Autor je praktikuma za predmet „Ishrana preživara“, koautor knjige „Ishrana domaćih životinja“ monografija „Voljno konzumiranje hrane“. Autor je 5 skripti. Objavio je više od 100 naučnih stručnih radova iz oblasti Ishrane domaćih životinja, u domaćim i stranim časopisima. Autor je 2 kompjuterska programska sistema, od kojih se programski sistem „Sesame“, za određivanje novčane vrednosti hronivo, koristi širom sveto i trenutno je vodeći u svojoj kategoriji. Obavio je 12 mesečnu specijalizaciju u Sjedinjenim Američkim Državama, 1 mesečnu specijalizaciju no Poljoprivrednom Univerzitetu u Norveškoj, kao i više kratkih studijskih boravaka. Od 1998. godine član je Američkog udruženja za nauku u mlekarstvu, kao i saradnik Nacionalnog istroživačkog soveta SAD. Obavljao je niz značajnih strukovnih i društvenih funkcijo, a trenutno je direktor Departmana za stočarstvo no Poljoprivrednom fakultetu u Novom Sadu, Predsednik Naučno-stručnog saveta za stočarstvo u Ministarstvu poljoprivrede Republike Srbije i Predsednik Upravnog odbora Društva zootehničara Vojvodine. Od stranih jezika govori i piše engleski, o služi se ruskim jezikom. Oženjen je i ima troje dece.

Aa

skraćenica za mikron, 1/1.000 mm gg mikrogram; 10″6 grama 100 kilogramnies kvintal, lOOkg A. U. M. Animal unit month A. U. v. animal unit

A.D.S.A. (American Dairy Science Association) Američko udruženje za mlekarsku nauku

A.I.V. metod konzervisanja silaže po Virtanen-u (inicijali finskog biohemičara: Artturi Ilmari Virtanen)

A.O.M. (Active Oxygen Method) laboratorijski test za determinisanje tačke užeglosti masti (rancidity point)

A.P.F. v. animal protein factor A.S.A.S. v. American Societr of Animal Sciences

A.U.M. količina hrane potrebna jednom uslovnom grlu u toku mesec dana. v. animal unit month

AAFCO (Association of American Feed Control Officials) Udruženje američkih službenih kontrolora kvaliteta hraniva (hrane)

AAS v. Atomic absorption spectrometij abacterial sterilan, slobodan od bakteria, koji ne sadrži bakterije abate umanjiti, sniziti (cenu) abatement umanjenje, opadanje, snižavanje, popust, rabat, kalo, rastur abbatoir klanica, mesto gde se kolju životinje i priprema meso za tržište abdomen (Latin abdomen, abdomen) abdomen, trbuh, stomak, donja telesna duplja, koja sadrži creva, bešiku i reproduktivne organe; deo tela koji sadrži organe za varenje; mesto u teiu životinje koje sadrži želudac, creva, jetru i druge vitalne organe. Sinonim: bcirrel abdominal abdominalan, trbušni; stomačni; što se odnosi na region između grudi i karlice sa trbušne strane abdominal capacity kapacitet trbuha abdominal cavity trbušna duplja, trbušna šupljina

abdominal wall trbušni zid abducent mišić odmicač abductor mišić odmicač aberrant abnormalan

aberration aberacija; odstupanje, razlikovanje od tipa

ability sposobnost, mogućnost abiogenesis abiogeneza abiotic (Greek a, without + biotikos , koji se odnosi na život) abiotičan, nebiotičan, abiotički, neživi, bez živih organizama, nesposoban za život; neživi elementi (faktori); komponente spoljašnje sredine koje nisu živi organizmi; npr. vazduh, svetlost, hranljive materije biljaka, voda

abiotic agent abiotički agens abiotic conditions (stresses) abiotički uslovi (stres)

abiotic disease neparazitska bolest abiotic factor abiotički faktor abiotoksin abiotoksin ablactate odbiti od sise. Sinonim: wean ablactation ablaktacija, odbijanje od sise; prekid sekrecije mleka; postupak odbijanja (zalučivanja). Sinonim: weaning able sposoban abloom u cvetu, rascvetan abnormal abnormalan, nenormalan, neprirodan, netipičan, nepravilan; koji odstupa od tipičnog

abnormal behaviour nenormalno ponašanje abnormal changes abnormalne promene abnormal flavour abnormalan miris abnormal growth nenormalan rast, abnormalan rast

abnormalities of egg-yolk abnormalnosti žumanceta jajeta

abnormalities of fresh eggs abnormalnosti svežeg jajeta

abnormalities of stored eggs abnormalnosti skladištenih jaja

abnormality abnormalnost, nenormalnost, abnormalitet; malformacija pojedinih delova tela ili organa. Sinonim: malformation

abomasal sirišni abomasit(is) abomazitis abomasum (Latin ab, away + omasum, (bullock’s tripe) abomazum, sirište; četvrti deo složenog želuca preživara, koji ima funkcije slične žlezdanom žeiucu nepreživara. Poznat i pod nazivom pravi Želudac. Sinonim: true stomach abomasum displacement ponreranje abomazuma, dislokacija abomazuma abort abortus; pobaciti, abortirati; zaostati u razvoju, zakržijati; ostati jalov. Sinonim: miscarry

aborted foetus pobačeni fetus/plod aborted zakržljao

abortion (Latin abortio, miscarriage) abortus, pobačaj, prekid trudnoće; izbacivanje (odstranjivanje) nesposobnog za život, nerazvijenog ili mrtvog embriona ili fetusa (spontani abortus) iz materice životinje

abradant abraziv

Abramis brama deverika, sinjac

abrasion abrazija

abscess apsces, gnojna upala, zagnoj, čir, gnojno zapaljenje tkiva, sakupljanje gnoja u nekom delu tela absence odsustvo, odsutnost absolute neograničen, bezuslovan, potpun; čist

absolute alcohol apsolutni alkohol; čist etil alkohol

absolute humidity apsolutna vlažnost; količina vodene pare u jedinici zapremine ili odnos mase vodene pare u datoj količini vazduha, prema količini vazduha absorb apsorbovati, upiti, asimilovati (vodu, hranljive materije); asimilovati ili ugraditi jednu supstancu u drugu absorbability apsorpciona sposobnost absorbable apsorbljiv, što se može apsorbovati

absorbable markers markeri za indirektno određivanje fizioloških fenomena ishrane^ koje alimentarni kanal potpuno apsorbuje, a otkrivaju se u mokraći ili ih alimentarni kanal delom apsorbuje, sa fiksnim procentom koji je otkriven nepromenjen u mokraći

absorbent apsorbent; sredstvo za upijanje, ono što apsorbuje, apsorbujući, upija, usisava

absorber apsorber; materija koja fizički vezuje čvrste ili tečne polulante i tako omogućava njihovo otklanjanje absorbing apsorbovanje, upijanje, usisavanje absorbing capacity apsorpciona sposobnost, sposobnost apsorpcije absorption (Latin absorptio, sucked in) asimiiacija, apsorpcija, upijanje, usisavanje, usvajanje; postupak apsorpcije; prolaz kroz membranu u drugi deo ili supstancu, kao što je apsorpcija hranljivih materija u krvotok; prelaz svarenih hranljivih materija (ili drugih jedinjenja) iz alimentarnog trakta (ili kroz druga tkiva, kao što je koža) u krvni i/ili limfni sistem; kretanje hranljivih materija ili drugih supstanci iz digestivnog trakta ili kroz kožu u krvni i/ili limfni sistem. Sinonim: imbibition, uptake absorption capacity apsorpciona sposobnost, kapacitet apsorbovanja absorption coefficient koeficijent apsorpcije absorption index pokazatelj apsorpcije absorption of energy apsorpcija energije.

Sinonim: uptake ofenergy absorption of moisture upijanje vlage absorption of nutrients apsorpcija hranljivih materija, apsorpcija svarene hrane iz želudačno-crevnog kanala u krv životinje. Sinonim: uptake ofnutrients absorption of salts apsorpcija soli. Sinonim: uptake ofsalts

absorption rate obim u kome neka hemijska supstanca ulazi u organizam životinje

absorption refrigerating machine ap-

sorpcioni hladnjak

absorption surface površina apsorpcije absorptive apsorbirajući absorptive power apsorptivnost, apsorpciona sposobnost absorptivity apsorptivnost

abundance (iz)obilje, bogatstvo, mnoštvo, velika količina; broj životinja po jedinici površine

abundant obilan, bogat, pun abuse nepravilno iskorišćavanje, nepravilno upotreblj avanj e, zloupotreblj avanj e AcAc so sirćetne kiseline acacia akacija (Acacia cyanophylla) acalcerosis akalceroza; višak kalcijuma u organizmu

acalcicosis akalcikoza; nranjak kalcijuma u organizmu. Sinonim: calcium deficiency acantha bodlja, trn

acarbose naziv za grupu složenih ugljenih hidrata (oligosaharida), koji inhibiraju enzime varenja skroba i disaharida; koristi se eksperimentalno za smanjenje varenja skroba i sporu brzinu apsorpcije ugljenih hidrata. Sinonim: „starch blocker“ accelerant katalizator, sredstvo za ubrzavanje

acceleration akceleracija, ubrzanje accelerator akcelerator; mišić koji ubrzava kretanje, supstanca koja ubrzava hemijsku reakciju

acceptable daily intake (A.D.I) dozvoljene dnevne količine (aditiva), dozvoljeni dnevni unos (aditiva); količina leka ili hemijskog rezidua kojem jedna životinja može biti izložena u toku jednoga dana, bez opasnosti po njeno zdravlje u toku čitavog života; dozvoljeni dnevni unos/količina (npr. aditiva) acceptable prihvatljiv acceptor Akceptor, primalac acces pristup

accesory nutrient dopunska hranljiva materija

accessibility pristupačnost, dostupnost accessories pribor, dodatak; sporedne zgrade accessory akcesoran, pomoćni, dodatni, dopunski; pomagač, dodatak, pribor accessory charges uzgredni troškovi accessory substance pomoćna supstanca; vitamin. dopunski faktor ishrane acclimatization aklimatizacija, prilagođavanje podneblju, odomaćenje, proces navikavanja životinje na novu klimatsku sredinu, kroz više generacija acclimatize aklimatizovati (se), prilagoditi (se) (podneblju), odomaćiti (se), proces prilagođavanja novoj spoljašnjoj sredini Ac-CoA acetil koencim A accomodation akomodacija, smeštaj (životinja)

account račun, konto, računanje account of charges račun troškova account of settlement završni račun accounting računovodstvo accounts izveštaj, račun, opis accrediteđ laboratory akreditovana laboratorija

accredited ovlašćen, overen accumulate akumulirati, gomilati, nagomilati

accumulated grazing kabasta hrana rezerervisana za kasniju upotrebu od strane domaćih životinja

accumulation akumulacija, gomilanje, sakupljanje, zgrtanje accumulator akumulator accumulator battery akumulatorska baterija accuracy tačnost, preciznost accurate tačan, precizan acerose plevast, nalik na plevu; igličast acescency ukiseljavanje acescent kiseo

acessory factors dodatni faktori acetabulum acetabulum acetacetic acid acetosirćetna kiselina acetate acetat, so sirćetne kiseline acetic kiseo, sirćetni, koji se odnosi na kiselinu ili sirće

acetic acid sirćetna kiselina, octena kiselina; jedna od najprostijih organskih isparljivih masnih kiselina, sa hemijskom formulom CbhCOOH. Obično je prisutna u silaži, tečnom sadržaju rumena i sirćetu, kao rezultat mikrobiološke fermentacije; važna je i kao jedan od proizvoda u mlečno-kiselinskoj fermentaciji i zato predstavlja značajan konstituent ukusa u velikom broju mlečnih proizvoda. Sinonim: ethanoic acid (etanska kiselina), pyroligneous acid

acetic acid bacteria bakterije sirćetne kiseline, bakterije sirćetno-kiselog vrenja

acetic acid fermentation sirćetno-kisela fermetacija; proces putem kojeg se sirćetna kiselina formira iz etil alkohola u blagom rastvoru, delovanjem bakterijskih fermenata, na primer, nastanak vinskog sirćeta iz vina

acetic bacteria bakterije koje proizvode sirćetnu kiselinu (vinsko sirće) iz alkohola (Bacillus aceticus, Mixcoderma aceti) acetify ukiseliti (se)

acetoacetate acetoacet, ketonsko telo, koje svojim prisustvom u telu izaziva ketozu acetoacetic acid acetosirćetna kiselina acetonaemia acetonemija, ketonemija goveda; acetoza; ketoza; bolesno stanje usled prisustva ketonskih tela u krvi. Životinja gubi apetit, a u izdahnutom vazduhu, mokraći i mleku oseća se miris acetona; metaboličko oboljenje (poremećaj), kao posledica prisustva suvišnih količina ketonskih tela u krvi životinje. Sinonimi; ketosis, false milkfever, chronic milk fever, acidosis, acetonuria, pregnancy disease in ewes

aceton-butanol fermentation acetonskobutanolska fermentacija acetone aceton, keton (CH3COCH3); jedno od ketonskih tela, formirano u telu u toku gladovanja; metabolički neupotrebljivi sporedni proizvod metabolizma masti. mada otkrivanje acetona u krvi, urinu ili izdahnutonr vazduhu rnože biti klinički korisno u slučaju diabetesa, kao način otkrivanja ketoze; čista brzo isparljiva tečnost, koja se dobija u prirodi fermentacijom šećera i skroba i prisutna je u dijabetičnom urinu, izdahnutom vazduhu, krvi, Njegovo prisustvo u izdahnutom vazduhu životinja u laktaciji (goveda, ovce, mlečne koze) je pouzdani indikator nedostatka oksidacije masnih materija u njihovoj laktaciji, čineći ove deficitarnim u ugljenim hidratima; sporedni proizvod razgradnje masti u energiju. Nastaje kada su telesne rezerve glikogena iscrpljene, a što se događa kada ugljeni hidrati nisu dostupni za formiranje energije mleka; javlja se u životinja visoke mlečnosti

acetone bodies acetonska tela, ketonska tela. Hemijske supstance koje predstavljaju intermedijarne proizvode metabolizma masnih kiselina i normalno su prisutne u malim količinama u krvi. Sinonim: ketone bodies

acetone poisoning trovanje acetonom acetonuria acetonurija, ketonurija; pojava acetonskih tela u urinu. Sinonim: ketonuria. v. ketosis

acetyl-CoA acetil koenzim A; glavni prekursor lipida i važan intermedijarni proizvod u Krebs-ovom ciklusu; biva formiran pomoću acetil grupe vezivanjem ove za koenzim A u toku oksidacije aminokiselina, masnih kiselina ili soli pirogrožđane kiseline

acetylsalicilyc acid acetil-salicilna kiselina acha svrakonj (Digitaria exilis, fam. Poaceae)

achieve postići, ostvariti achievement ostvarenje, dostignuće, postignuće

achillea hajdučka trava, sporiš (Achilea millefolium, fam. Compositae) achratoxin ahratoksin; toksin gljivica iz roda Aspergillus

achromatic bezbojan, ahromatičan achromotricia ahromotricija; gubitak pigmenta u dlaci

achromycin ahromicin, tetraciklin acid (Latin acidus, sour) kiselina; supstanca sposobna da disocira (oslobađa) u vodi i formira jone vodonika, koja reaguje sa alkalijama (bazama) radi formiranja soli. Na primer, hlorovodonična kiselina reaguje sa bazom natrijum hidroksidom, radi formiranja soli natrijum hlorida (sapuna); koji ima kisela svojstva, pH manji od 7,0; hemijska jedinjenja koja disociraju (jonizuju) u vodi, pri čemu dolazi do porasta jona vodonika (H+); mineralne kiseline, kao što su hlorovodonična, sumporna i azotna se manje ili više potpuno disociraju i zato se nazivaju jake kiseline’, organske kiseline su obično slabe, pošto ne disociraju u potpunosti; supstanca koja sadrži vodonik (H) koji disocira radi formiranja vodonikovih jona, kada je rastvoren u vodi (ili koji reaguje sa vodom radi formiranja vodonikovih jona); supstanca koja je sposobna da predaje protone drugim supstancama; supstanca koja neutrališe bazne supstance putem davanja H jona. Suštinski, kiseline su donatori (davaoci) vodonika u rastvoru, ove obezbeđuju H jone; supstanca koja ima pH niži od 7,0; kiseo, koji ima nisku pH vrednost. Sinonim; sour acid curd. quarg kiseli gruš acid degree value stepen kiselosti acid detergent fiber (ADF) kisela deterdžentska vlakna; biljno tkivo nerastvorljivo u kiselom rastvoru deterdženta (celuloza 1 lignin). U visokoj je korelaciji sa svarljivošću, koje se koristi u nekim jednačinama za ocenu cnergetske vrednosti hraniva i grubo se može uporediti sa CF (sirova vlakna) + lignin; frakcija hraniva koju ne rastvara kiseli deterdžent; ovaj pojam ukazuje na količinu visoko nesvarljivih biljnih materija u nekom hranivu. Ove su sastavljene uglavnom od celuloze, lignina i silicijum dioksida (SiO2). Niži nivo ADF znači i veću svarljivost ili dostupnost energije acid detergent lignin analitički metod frakcionisanja vlakana u biljnim hranivima acid diet kiseli tip hrane acid drift povećanje kiselosti pri ishrani (hranjenju)

acid feeding v. cold feeding acid fermentation kiselo vrenje, kisela fermentacija

acid flavor oštar. kiseo ukus acid food hrana koja ima pH 4,6 i ispod toga acid forming foods hraniva koja potiču od zrnevlja i njihoih sporenih proizvoda acid hydrolysis kisela hidroliza; razgradnja ili promena neke hemijske supstance pomoću kiseline

acid number kiselinski broj. indikator slobodnih kiselina u mastima acid number, acid value (of a fat) kiselinski broj; mera njegove hidrolitičke užeglosti. usled hidrolize, oslobađanja slobodnih masnih kiselina iz triglicerola masti; označava miligrame kaustičnog kalijumkarbonata, potrebnog za neutralisanje slobodnih masnih kiselina u 1 gramu masti

acid reaction kisela reakcija acid, gastric kiselina u sekretu želuca je hlorovodonična kiselina acid, sour kiseo

acid-base balance acidobazna/acido-bazna ravnoteža; telesne tečnosti se održavaju na alkalnoj strani neutralnosti − pH 7,3 − 7.45, pomoću pufera u krvi i telesnim tkivima; puferi uključuju: proteine, natrijum i kalijum fosfat i bikarbonat; kiseli proizvodi metabolizma se izlučuju sa mokraćom u kombinaciji sa bazama. kao što su natrijum i kalijum; ove baze se zbog toga gube iz tela i acido-bazna ravnoteža se održava; puferne materije u krvi i telesnim tkivima se nazivaju alkalne rezerve. Sinonim: alkali acid balance acid-base equilibrium v. acetic-alkali equilibrium

acid-base metabolism acido-bazni metabolizam

acid-base ratio kiselinsko-bazni odnos aciđic koji ima pH manji od 7,0. Jedinjenje koje reaguje sa bazom radi formiranja soli acidification acidifikacija; kiseljenje, stvaranje kiseline; spuštanje pH vrednosti, povećanje kiselosti; akt smanjenja pH supstance ili rastvora. Sinonim: acidifying acidified silage silaža koja je konzervisana dodavanjem kiseline, kao što je to komercijalna fosforna, sumporna kiselina ili hlorovodonična kiselina, ili kombinacija poslednje dve

acidified tretiran kiselinom u cilju snižavanjava

acidifier sredstvo za ukiseljavanje acidify ukiseliti, kiseliti, pretvoriti u kiselinu acidimeter acidometar, aparat za merenje stepena kiselosti aciđimetry acidimetrija acidity (Latin acidus, sour + itas, condition) aciditet, kiselost; pH; stepen kiselosti; stanje koje ima pH manji od 7,0; merenje sadržaja vodonikovih jona u rastvoru. v. pH

acidity of milk aciditet mleka, kiselost mleka

acidity regulator jedan od pronutrijenata, regulator kiselosti acidity regulators v. bujfers acidless nekiseo acidophilic acidofilan acidophilous bacterium acidofilna bakterija (Bacterium acidophilum, Lactobacillus acidophilus)

acidosis acidoza; smanjenje pH ili povećanje kiselosti krvne plazme do ispod normalnog područja, od pH 7,3-7,45, kao posledica gubitka pufernog kapaciteta krvne plazme; samotrovanjc usled nagomilavanja mlečne kiseline u stomaku i krvi; do pojave acidoze u krava visoke mlečnosti dolazi pri konzumiranju suvišnih količina koncentrovanih hraniva; porast kiselosti dovodi do upale zida rumena, progresivnog gubitka vode iz tela, porasta kiselosti krvi. a u ekstremnim slučajevima i uginuća životinje acidosis of pregnant ewes v. pregnancy disease in ewes

acids regulator jedan od pronutrijenata, regulator kiselina acids, amino v. amino acids acids, fatty v. fattv acids acidulants sredstva koja se dodaju hranivima za zakiseljavanje; proizvodi koji se koriste za obezbeđenje kiselog ukusa acodinic acid akonitska kiselina aconite buttercup ljutić (Raninculus aconifolius, fam. Ranunculaceae). Sinonim: gcirden buttercup, fair-maids-of-France acorn žir (hrasta)

acquired imunitet koji se stvara pri izlaganju životinje antigenu, koji je praćen određenom bolešću. Sastoji se od dva tipa: aktivni i pasivni imunitet acre ejkr; jedinica za mercnje površine zemlje, 0,4047 hektara

acres in farm površina koja uključuje svo zemljište na farmi

acres per animal unit month proračunat broj ejkara koji je neophodan da obezbedi kabastu hranu za jedno uslovno grlo, u toku jednog meseca pri odgovarajućoj upotrebi

acrodynia akrodinija; specifični tip lezije kože (dermatitis), koji se sreće u životinja pri deficitu vitamina B6 acrylic acid akrilna kiselina (aditiv za silažu) act akt, čin. telo; zakon, uredba ACTH (Adrenocorticotrophic hormone) skraćenica za adrenokortikotropni hormon, kojeg luči prednji režanj hipofize. Ovaj hormon stimuliše spoljašnji deo ili koru nadbubrežne žlezde da luči svoj horrnon u krv

actin aktin; frakcija mišićnog vlakna koja se kompleksira sa miozinom da izazove kontrakciju mišića, protein aktivan u kontrakciji mišića; jedan od kontraktivnih mišića

Actinidia chinensis aktinidija, kivi actinium aktinijum (Ac), atomski broj 89, atomska težina 227

actinomycete vrsta mikroskopskih gljivica. Određeni antibiotici se dobijaju iz aktinomiceta. Na primer, oxytetracycline (Terramycin) se dobija iz aktinomicete Streptomyces rimosus

actinomycosis aktinomikoza, oboljenje izazvano gljivicom actinomyces. Sinonim: lumpy jaw

actinomycosis of the udder aktinomikoza vimena

action uticaj, delovanje; delatnost, akcija activate aktivirati, podsticati; učiniti neaktivnu supstancu sposobnom da izvrši svoj uticaj

activated charcoal aktivni ugalj; prečišćeni aktivni ugalj se koristi za apsorpciju mirisa toksina iz vazduha ili vode activating enzyme aktivirajući enzim activation aktivacija; aktiviranje, oživljavanje

activator aktivator; jedinjenje koje aktivira enzime

active carbon charcoal aktivni ugalj active compound akktivno jedinjenje active fermentation aktivna fermentacija active growth aktivni rast active immunity aktivni imunitet; tip intunitela u životinja, gde životinja ima delimičnu ulogu u razvoju imuniteta

active ingredient aktivni sastojak, aktivni deo sastojka

active ingredient content sadržaj aktivnog ingredijenta, sadržaj aktivne materije active nutrient aktivna hranljiva materija active substance aktivna supstanca, aktivna materija

active transport aktivni transport; kretanje supstanci (naročito jona elektrolita) kroz ćelijske membrane, obično suprotno od praga koncentracije. Za razliku od difuzije ili osmoze, aktivni transport zahteva utrošak metaboličke energije activity aktivnost, delatnost activity allowance broj megadžula dnevno, koji je potreban životinji za ncophodnu akivnost

actomyosin aktomiozin; kombinacija (kompleks) dva glavna kontraktivna proteina u mišićima: aktina i miozina mišića actual records individualni podaci o proizvodnji krave, sa datumom teljenja, brojem muznih dana, brojem dnevnih muža, proizvodnjom mleka i mlečnc masti actual use ukupan broj stoke koji je stvarno pasao na pašnjaku, i vremenski period tokom kojeg je pašnjak korišćen, koji se obično izražava kao animal unit months, cattle yearling, cow months ili slteep months

actual yield stvarni prinos; metod naučnog određivanja prinosa, po kojem se svaka biljka izbroji i njena performansa pažljivo utvrdi

acute akutni; bolest koja neočekivano brzo dolazi i može biti veorna ozbiljna acute indigestion in horses kolika u konja acute poisoning akutno trovanje acute salt poisoning letalno trovanje životinja suvišnim konzumiranjem soli; ponekad dolazi do letalnog trovanja životinja, usled unošenja suvišnih količina soli; ovo stanje karakterišu žeđ, povraćanje, bolovi, dijareja, mišićne spazme, prekomerno mokrenje, slab puls srca acute toxicity sposobnost jedne supstance da izazove otrovni efekat, koji dovodi do izrazitih bioloških šteta ili smrti uskoro posle jednokratnog izlaganja ili doze

additional nutrition dodatna ishrana, prihranjivanje

additive aditiv; dodatak; dopuna; aditiv ili kombinacija ingredijenata, dodata u malim količinama osnovnoj smeši hrane, u cilju obogaćivanja smeše sa mikronutrientima, lekovima, radi obavljanja specifičnih potreba; ingredijent ili supstanca koja se dodaje osnovnom hranivu ili obroku, obično u malim količinama u cilju pojačavanja istog izvesnim hranljivim materijama, stimulantima ili lekovima i zahteva pažljivo rukovanje i mešanje; nešto đodato hrani ili obroku. radi povećanja njegove efikasnosti ili da ovo bude poželjnijih svojstava; npr. melasa, urea, i/ili anhidrirani amonijak dodat kabastoj hrani kada je ova silirana radi povećanja njene vrednosti; ingredijent ili kombinacija ingredijenata dodata osnovnoj smeši hraniva ili deo od ovoga da ispuni specifične potrebe. Obično se koristi u mikro količinama i zahteva pažljivo rukovanje i mešanje; supstanca koja se dodaje hrani životinja iz tehnoloških i organoleptičkih razloga; treba da olakša proizvodnju, konzerviše hranu, poboljša ukus, izglcd; uključuje emulgatore, aromatike, bojene materije, minerale, vitamine, plesni, kvasac, inhibitore bakterija, antibiotike i hormone; aditiv (hrani životinja); ingredijent ili kombinacija ingredijenata dodata osnovnoj smeši ili delu ove, radi zadovoljavanja specifičnih potreba, jedinjenje koje se obično smatra ili koristi kao hrana, koje se dodaje hrani, kao pomoć u proizvodnji ili preradi ili za poboljšanje postojećih svojstava (ukus, boja, tekstura, izgled ili stabilnost hrane); aditivi mogu biti ekstrahovani iz prirodnih izvora, sintetizovani u laboratoriji; ingredijent ili kombinacija ingredijenata koja se dodaje osnovnoj smeši koncentrata ili delovima smeše u malim količinama, za obogaćivanje osnovne smeše sa mikrohranljivim materijama, medikamentima i lekovima, za ispunjavanje specifičnih potreba; materije koje se dodaju hrani radi lakše proizvodnje i čuvanja, povećanja hranljive vrednosti, ukusnosti, izgleda i povećanje efikasnosti korišćenja hrane. Mogu se klasifikovati u: emulgatore, bojene materije, hranljive materije ili kao plesni, kvasci ili bakterije inhibitori. Količine koje se mogu koristiti u hrani regulisane su zakonom; ingredijent ili kombinacija ingredijenata dodati u malim količinama osnovnoj smeši hrane u cilju obogaćivanja smeše sa esencijalnim mikrohranljivim materijama, drogama itd., koje treba da obezbede određene funkcije; upotreba većine aditiva regulisana je zakonom u zemljama gde se ovi koriste additive action aditivna aktivnost, dopunska aktivnost

adductor aduktor, mišić koji povlači deo tela ka centru

adenine adenin; nukleotid, jedna od purinskih baza nukleinskih kiselina (DNA i RNA)

adenosine adenozin. v. adenine adenosine diphosphate (ADP) adenozin difosfat

adenosine monophosphate (AMP) adenozin monofosfat

adenosine monophosphate adenozin monofosfat

adenosine triphosphatase (ATPase) enzim u mišićima koji katalizuje hidrolizu terminalne fosfatne grupe adenin trifosfata

adenosine triphosphate (ATP) adenozin trifosfat; jedinjenje koje se satoji od jednog molekula svakog adenina (purina) i riboze (šećer koji sadrći 5 C atoma) i tri molekula fosforne kiseline; neophodan je za transfer energije i fosforilaciju jedinjenja

adequate adekvatan, dovoljan, odgovarajući, prikladan, potpun adequate diet adekvatan obrok, odgovarajući obrok, punovredan obrok adequate feeding adekvatna ishrana. odgovarajuća ishrana, ishrana u skladu s potrebama životinje

adequate sampling odgovarajuće uzorkovanje hrane

adermin adermin, vitamin B6

ADF (acid detergent fiber) kisela deterdžentska vlakna; frakcija hraniva analizirana po Van Soest-ovoj šemi analize deterdžentima, koja deli ugljene hidrate u konstituentima u visoko dostupne i slabo dostupne životinjama; sadržaj ADF u jednom hranivu izražava količine ugljenih hidrata, koje nisu rastvorene od strane kiselog deterdženta ADG v. average daily gain adherence prijanjanje, sposobnost bakterija da se zalepe na površinu (ćestice hrane) adhesion adhezija, prijanjanje, spajanje, srašćivanje

adhesive adhezivan, koji se lepi, lepljiv, prionljiv, koji prijanja, spojiv ADI v. acceptable daily intake ADIN (Acid detergent insoluble nitrogen) azot koji se ne rastvara u slabo kiselom rastvoru deterdženata, i tako ukazuje na vezane proteine adipocite ćelije adipoznog tkiva, koje sadrže mast

adipose (Latin adeps, fat + osus, full) mastan (životinja), masne prirode; telesna mast, životinjska mast, koji sadrži mast ili salo; mašću ispunjene ćelije vezivnog tkiva; mastan ili se odnosi na mast; nagomilavanje životinjskih masti u telu. Sinonim; fatty, grassy

adipose tissue adipozno tkivo ili masno tkivo, u kome se deponuje mast; telesna mast − ćelije koje sintetizuju, lageruju i mobilišu mast, oslobađajući ovu za potrebe metabolizma u vreme gladovanja životinje. Poznato je pod nazivom belo adipozno tkivo, za razliku od metabolički aktivnijeg mrkog ( braonj adipoznog tkiva, koje je uključeno u proizvodnju toplote, radi održavanja telesne temperature. Veliki deo telesnih rezervi masti je supkutana mast. Pored ovog, postoji i adipozno tkivo oko telesnih organa, koje služi za zaštitu ovih od fizičkog oštećenja. Adipozno tkivo sadrži 82-88% masti. 2-2,6% proteina i 10-14% vode. Energetska vrednost adipoznog tkiva je 8000-9000 kcal (34-38 MJ) na kilogram

adiposis adipoza, stvaranje naslaga ili degeneracija masnog tkiva; gojaznost adiposity adipoznost, gojaznost; masnoća, debljina; omašćenje. Sinonim; obesity adjust prilagoditi, podesiti adjustable feed rack podešavajuća pregrada za hranjenje

adjustable prilagodljiv, koji se može podešavati, koji se može podesiti, koji se može regulisati, podesiv adjustable sieve podesivo sito adjusted weaning weight težina teleta pri odbijanju, prilagođena na standard od 205 dana starosti i usklađena na starost majke

adjustment lever regulaciona poluga, poluga za podešavanje

adjustment prilagođavanje, regulisanje adjustment screw regulacioni vijak, vijak za podešavanje

adjuvant aditiv koji intenzivira ili modifikuje delovanje hemikalija ili hrane administer dati (lek), davati (lek) administer a drug to an animal dali lek životinji

administered prices monopolske cene (koje određuju velike korporacije) administration upravljanje; davanje (leka), primena leka, unošenje leka admission prijem

admixture smeša, mešavina, pnmesa. dodatak; mešanje

adolescent adolescent, mlad, mladalački, koji se još razvija, nezreo adopt usvojiti

adoption primanje, usvajanje ADP (Adenosine diphosphate) adenozin difosfat

adrenal adrenalni, nadbubrežni, blizak bubrezima

adrenal glands nadbubrežne žlezde; jedne od endokrinih (bez ekskretornog kanala) žlezda organizma životinje, koje se nalaze u blizini bubrega. koje luče hormon epinefrin (adrenalin), neophodan za iskorišćavanje hranljivih materija. Sinonim: suprarenal glands

adrenaline adrenalin; hormon koji luči medula nadbubrežnih žlezda, a naročito u vreme stanja emotivnog stresa ili kao reakcija na strah ili šok. Ovakva stanja mogu đovesti do porasta krvnog pritiska i mobilizacije telesnih rezervi glukoze (porast koncentracije glukoze u kvi) i masti. Sinonim: epinephrine adrenocorticotrophic hormone (ACTH) hormon koji luči prednji režanj hipofize, koji stimuliše nadbubrežne žlezde za lučenje kortikosteroida

adsorb adsorbovati; usisavati; zadržavati gasove, paru ili tečnosti na čvrstoj površini

adsorbent adsorbent, sredstvo koje zadržava na svojoj površini; sredstvo za vezivanje mikotoksina (glina); supstanca koja ima sposobnost da na svojoj površini veže drugu supstancu (aktivni ugalj, slikagel)

adsorption (Latin ad, at + absorpio, sucked in) adsorpcija; usisavanje; sposobnost neke supstance da zadržava gasove, tečnosti i druge rastvorene materije na svojoj površini; zadržavanje gasova, para ili hemijskih jedinjenja na čvrstoj površini, vezivanje molekula gasa, tečnosti ili rastvaranje čvrste materije za površinu pomoću hemijskog ili fizičkog pričvršćivanja, obično dovoljno slabo za apsorpciju

adult animal odrasla životinja

adult cow odrasla krava

adult maintenance energy requirement uzdržne potrebe odrasle životinje u energiji

adult odrastao, zreo, sazreo; dostigao normalnu veličinu. Sinonim: full grown, mature

adulterant neka otrovna, štetna ili supstanca bez hranljive vrednosti adulterate kvariti, zagaditi. pomešati; umanjiti kvalitet nekog proizvoda mešanjem sa drugoni supstancom adulterated rnilk pokvareno mleko ađulteration kvarenje, falsifikovanje, zamena manje vrednom supstancom; smanjenje vrednosti ili mešanje sa lošijim ili manje vrednim supstancama; dodavanje supstanci hrani u cilju povećanja voluminoznosti i smanjenje cene; kao adulteranti se koriste skrob, voda i dr. advanced odmakao (vremenski); pozan advancement napredak, unapređenje, napredovanje

advantage korist, prednost, preimućstvo adverse nepovoljn, štetan adverse effect štetan uticaj, negativan uticaj

advertise oglašavati advertisement oglas, reklama advertising oglašavanje advise savetovati, preporučiti adviser savetnik, savetodavac, konsultant advisory savetodavni. poučan, preporučljiv, koristan, podesan

advisory agent saradnik savetodavne službe

advisory booklet savetodavna brošura, brošura savetodavnih službi advisory expert specijalista − konsultant advisory leaflet savetodavm cirkular advisory officer saradnik savetodavne službe

advisory service poljoprivredna savetodavna služba

aer(o) − prefiks (gk.) vazduh, gas

aerate hay provetravati seno

aerate provenjavanje, provetravati, vetriti. provetriti, prožeti vazduhom aerated lucerne provenjena lucerka aeration aeracija, ventilacija, snabdevanje vazduhom, provenjavanje. Sinonim: ventilation

aeration of hay provenjavanje sena, provetravanje sena. Sinonim: hay aeration aerator aerator

aerial (Greek aerios, of the air) vazdušni, iz vazduha, nadzemni, iznad zemlje; npr. stablo, grane i lišće biljke aerial part nadzemni deo neke biljke aerobe aerob, aerobna bakterija, aerobni mikoorgnizam; bakterije ili drugi organizmi koji žive samo u prisustvu kiseonika; termin obično primenjen za mikoorganizme koji zahtevaju kiseonik za normalnu životnu aktivnost i reprodukciju. Sinonim: aerobium

aerobic (Greek aero, air + bios, life) aerobni; aerobni mikroorganizmi (aerobi) su oni koji zahtevaju ili tolerišu prisustvo vazduha ili kiseonika za svoj porast; organizmi koji žive ili funkcionišu samo u prisustvu vazduha ili molekularnog kiseonika. v. anaerobic

aerobic bacteria aerobi, aerobne bakterije aerobic conditions aerobni uslovi aerobic decomposition aerobno razlaganje aerobic fermentation aerobna fermentacija, aerobno vrenje (previranje) aerobic organisms aerobni mikroorganizmi affect uticati (na), imati uticaja na; napadati aflatoxicosis aflatoksikoza; bolest koju izaziva aflatoksin, koji proizvodi Aspergillus flavus . Sinonim: groundnut poisoning

aflatoxin (Latin A. flavus, a fungus + toxicum, poison) aflatoksin; veoma jaka karcinogena materija, koju proizvode gljive Aspergillus flavus i Aspergilus parasiticus)\ ove gljivice preživljavaju zimu u zemljištu ili ostacima useva i brzo se razvijaju u toku lagerovanja zrna žitarica s visokim sadržajem vlage. Dospevaju u zrna kukuruza, arašida, pirinča i drugih vrsta zrna kroz oštećenja, izazvana od strane insekata ili pukotina zrna, učinjenih mehaničkim putem u toku brze nepažljive berbe. Mogu se naći i u silaži. Upozorenje: nikada ne hraniti stoku sa plesnivim zrnima žitarica, pošto ova mogu sadržati aflatoksine, koji mogu štetno delovati na domaće životinje i Ijude aflatoxin B, toksin gljive Aspergillus flavus, nađene u sačmi kikirikija, kukuruzu i drugim stočnim hranivima; u ogledima na životinjama ovaj toksin je ispoljio toksična i karcinogena svojstva; pri davanju aflaoksina B, kravama muzarama, u mleku je utvrđeno pisustvo metabolita aflatoksina

aflatoxins grupa veoma toksičnih mikotoksina koje proizode neki rodovi gljivice Aspergillus flavus, predstavljaju najjače kancerogene koji su do sada otkriveni; stalni kontaminanti kukuruza, drugih žitarica i zrna kikirikija, pri lagerovanju ovih ili arašidove sačme u vlažnim i toplim uslovima; otkriveno je do sada nekoliko različitih aflatoksina; aflatoksini se mogu lučiti u mleku, što žahteva stalnu kontrolu u hranivima za krave muzare; aflatoksini, toksini gljivice Aspergillusflavus, štetni su za goveda i svinje African millet afričko proso, korakan (Eleusine corcana)

after eating posle jedenja, posle uzimanja hrane. Sinonim: regeneration eating, nutrient eating after ripening dozrevanje afterbirth placenta, posteljica; membrane koje se istiskuju (odstranjuju) iz uterusa (materice), nakon rađanja mladunca. Sinonim: cleansing

aftercrop otava, postrni usev; drugi usev iste godine na istoj livadi ili njivi afterfeed otava, postrna trava, trava koja postrno raste; trava koja postrno raste na njivi

aftergrass otava. Sinonim: second cut, af terfeed

aftergrowth otava, drugi porast istog useva u toku iste godine; drugi rod aftermath otava; otava sa prirodnih ili sejanih pašnjaka, koja ostaje posle ispaše ili kosidbe; trava koja brzo raste posle košenja za seno i koja obezbeđuje drugi otkos. Sinonim: fog, foggage aftermath grazing ispaša otave aftermath hay seno pripremljeno od otave aftermath pasture ispaša otave aftermating qualities kvaliteti obnove travnjaka

aftosa fever slinavka i šap agalactia agalakcija; nedovoljno lučenje mleka za ishranu mladunaca; delimični ili potpuni zastoj u lučenju mleka, nakon rađanja mladunaca, čiji uzrok nije oboljenje mlečnih žlezda; prestanak lučenja mleka

agalaxia v. agalactia agar agar, želatinska podloga za gajenje bakterija; osušeni ekstrakt morskih trava Gelidium i Gracilaria spp., delimično rastvorljivi polisaharid bez skroba, sastavljen od „galaktoza jedinica“; sa vodom bubri i formira čvrsti gel na temperaturi od 38°C (I04°F) i nižoj. Koristi se kao želatinizirajući i stabilizirajući agens u hrani i kao medijum mikroorganizama agar-agar agar-agar, mikrobiološka podloga

Agave americana američka agava Agave mexicana meksička agava age vek, doba, starost, uzrast; zrelost, dozrelost (proizvoda); odstajalost; dužina vremena koliko jedan organizam (biljka ili životinja) postoji od njegovog stvaranja

age at first calving uzrast pri prvom telenju. Sinonim; age offirst calving age at slaughter starost grla u doba klanja age class starosna klasa age groups starosne grupe aged zreo, odrastao (životinja) ageing starenje agency agencija

agent agens, reagens, činilac. faktor, uzročnik, sredstvo; supstanca, preparat; prenosnik (infekcije); aromat, sredstvo za poboljšanje arome

agent of disease izazivač bolesti ageusia gubitak ili smanjenje osećaja ukusa agglomerate (Latin agglomerate, to accumulate and form a ball) zgrudvati se, nagomilati, srasti, povećati se sakupijanjem čestica u gomilu ili velike količine kapi tečnosti

agglomerated fed smeša hraniva u kompaktnoj (zbijenoj) ili ekstrudiranoj formi agglomeration (Latin agglometrare, to accumulate and form a ball + atidn, action) aglomeracija, nagomilavanje; slepljivanje, ukrupnjivanje, integracija; briketiranje; proces formiranja gomile od fragmenata; proces proizvodnje slobodno tekućeg, praha bez prašine, iz supstanci kao što je osušeno mleko u prahu i pšenično brašno, putem vlaženja praha sa kapljicama vode i ponovnim sušenjem na struji vazduha. Dobijene grudve (aglomerati) mogu se lako ovlažiti agglutinant aglutinant, lepljiva materija, sredstvo za slepljivanje

agglutinate aglutinirati, grušati (se), slepiti, sastaviti

agglutination aglutinacija, zgomilavanje, spajanje, slepljivanje, srašćivanje agglutinin aglutinin agglutinins v. lectins

aggregate agregat, gomilanje, spajanje u celinu

aggregation aglutinacija, agregacija, gomilanje, sjedinjavanje, agregatnost, sastavljanje u celinu, spajanje u agregat agist iznajmiti pašu

agitate tresti, drmati, mešati, promešati, promućkati

agitation mešanje. mućkanje agitator mešalica, mućkalica, uređaj za mešanje. Sinonimi: stirrer, mixer agrarian agrarni; zemljoradnik, ratar agrarian animals ekonomski važne životinje agrarian producer poljoprivredni proizvođač. Sinonim: farmer agrarian reform agrarna reforma agribusiness agrobiznis agricultural act poljoprivredni zakon agricultural adviser inženjer agronomije (Engleska); konsultant za poljoprivredu, savetnik za poljoprivredu Agricultural Advisory Office Poljoprivredna savetodavna služba Agricultural Advisory Officer (of ADAS) stručnjak savetodavne poljoprivrdne službe u Engleskoj

Agricultural Advisory Service Poljoprivredna savetodavna služba agricultural animals ekonomski važne životinje. Sinonim: livestock agricultural bank poljoprivredna ‘banka agricultural college poljoprivredni fakultet, viša poljoprivredna škola; obrazovna institucija posvećena učenju, istraživanju i širenju znanja u poljoprivredi, hortikulturi, stočarstvu, poljoprivrednoj ekonomiji i dr. U.S.D.A. radi u vezi sa većinom poljoprivrednih koledža (agricultural colleges), ponekad nazvane school or college of agriculture, unutar univerziteta

agricultural commodity poljoprivredni proizvod

agricultural community poljoprivredni proizvođači, poljoprivredna zajednica Agricultural Development and Advisorv Service (ADAS) Poljoprivredna razvojna i savetodavna služba u Engleskoj i Velsu

agricultural economics ekonomika poljoprivrede

agricultural economist poljoprivredni ekonomist

agricultural education poljoprivredno obrazovanje

agricultural estate poljoprivredno dobro agricultural experiment station poljoprivredna istraživačka stanica agricultural extension service savctodavna služba u poljoprivredi agricultural extention service officer agronom koji se bavi unapređenjem poljoprivrede; inženjer agonomije u poljoprivrednoj stanici

agricultural implement alatka, poljoprivredna mašina

agricultural journal poljoprivredni časopis

agricultural knife čelični nož na sečki, koji se menja i oštri

agricultural land poljoprivredno zemljište; svo zemljište koje je namenjeno gajenju biljaka i životinja. uključujući zgrade, puteve. drenažne i kanale za navodnjavanje i pašnjake

agricultural lime v. calcium carboncite agricultural marketing plasman poljoprivrednih proizvoda

agricultural output poljoprivredna proizvodnja

agricultural producer poljoprivredni proizvođač. Sinonim: farmer agricultural product exchange produktna berza

agricultural products poljoprivredni proizvodi

Agricultural Research Council Savet za poljoprivredna istraživanja u Engleskoj agricultural resources poljoprivredni izvori

agricultural show poljoprivredna izložba

air circulation dryer sušara sa zatvorenom strujom vazduha

air classification način scparacijc čestica praškastih materijala u struji vazduha, na osnovu njihove težine i veličine ili gustine. Naročito se koristi za frakđonaciju endosperma (unutrašnji − skrobni deo zrna žitarica) samlevenog brašna od pšenice; manje čestice su bogatije u sadržaju proteina. Različite lakcijc variraju u opsegu od 3-25% proteina air cleaner prečistač vazduha, vazdušni filtar air compressor kompresor. vazdušni kompresor

air conđitioner uređaj za izmenu vazduha i toplote u cilju održavanja određenog mikroklimata

air conditioning klimatizacija (prostorije) air conveyor pncumatski transporter air cooling vazdučno hlađenje air cure način sušenja bilo na otvornom ili u šupi, putem priodnog vazđuha air cured na vazduhu osišen air curing sušenje vazduhom air dried forage vazdušno suva hrana air dried na vazđuhu osušen. v. air clry air dry (approximately 90% dry matter) vazdušno suv; hrana koja je ostavljena da se suši i izjednačena sa sobnom vlagom (obično 90% suve materije); hrana ili hranivo koje je osušeno pomoću prirodnog strujanja vazduha, obično na otvorenom prostoru. Ovo može biti stvarni ili pretpostavljneni sadržaj suve materije; pretpostavljeni sadržaj suve materije je 90%. Većina hraniva se daje životinjama u vazdušno suvoj formu air dry moisture higroskopna vlažnost air drying sušenje na vazduhu; vazdušno sušcnje; prirodno sušenjc, osušiti prirodnim kretanjem vazduha air elevator pneumatski transporter air filter vazdušni filter. v. air cleaner air humidity vlaga vazduha, vlažnost vazduha

air movement, cu m/h kretanje vazduha, mVh

air pipeline cevovod za vazduh air space vazdušna komora jajeta

air temperature temperatura vazduha air valve vazdušni ventil air-flow dryer pneumatska sušara airing ventilacija, provetravanje, sušenje vazduha

airproof v. airtight

airtight hermetičan, nepropustljiv za vazduh, zaptiven

aitchbone bedrenjača, kost kuka AIV silage silaža pripremljena dodavanjem neorganskih kiselina , prema finskom naučniku

A.I. Virtanen-u AIV acid AIV kiselina

AIV I solution konzervans za silažu, koji sadrži 27% mravlje kiseline (H2C02), 22% hlorovodonične kiseline (HCl) i 0,2% inhibitora korozije AIV 1/75 solution konzervans za silažu, koji sadrži 25% mravlje kiseline (H2C02), 27% sumporne kiseline (H2S04) i 0,2% inhibitora korozije AIV II solution konzervans za silažu. koji sadrži 80% mravlje kiseline (H2C02) l 2% ortofosforne kiseline AIV preservative konzervans za silažu, koji se sastoji od smeše hlorovodonične i sumporne kiseline; konzervans koji predstavlja kombinaciju hlorovodonične i sumporne kiseline, koji se koristi za povećanje kiselosti silaže i poboljšanje njenog kvaliteta i hranljive vrednosti, koji je razvio finski hemičar A. I. Virtanen Ala skraćenica za aminokiselinu alanin alactasia alaktazija; delimični ili potpuni deficit enzima laktaze u tankom crevu, što ima za posledicu nesposobnost varenja šećera laktoze u mleku, a otuda i netolerancija prema mleku i mlečnim proizvodima

alanine alanin; jedna od neesencijalnih amino kiselina (CH2CH(NH2)COOH), prisutna u svim proteinima; β-alanin je izomer alanina, u kome je amino grupa pričvršćena za 3-ći C molekul, pre nego za C-3, kao u slučaju alanina; važan je kao deo pantotenske kiseline. karnozina (carnosine) i anserina (anserine) alant starch v. inulin

albinism albinizam, odsustvo pigmenta u koži i dlaci životinja, ili hlorofila kod biljaka

albizzia albicija (Albizzici zygia) albumen index indeks belanca albumen jedan od važnih proteina krvi, mleka, jaja i drugih suptanci; belance jajeta; belanjak, Sinonim: the white ofthe egg

albumin albumin; grupa globularnih proteina; glavna komponenta proteina krvnog seruma; specifična klasa relativno malih proteina, koji su rastvorljivi u vodi i lako se koagulišu toplotom. Ovalhumin je glavni protein beianceta jajeta, laktalbumin se javlja u mleku, a plazma iii serum albumin je jedan od glavnih proteina krvi. Koncentracija serum albumina se povremeno meri i izražava kao indeks „protein-energy malnutrition“ (neishranjenost u pogledu proteina i energije); često se koristi kao nespecifičan izraz za proteine; proteini sastavljeni uglavnom od aminokiselina. Albumin sadrži oko 25 % S (sumpora). Rastvorljiv je u vodi a koaguliše ga toplota; prisutan je u mleku, krvi, belancetu jajeta, mišićima i biljkama

albumin milk v. protein milk albuminoid albuminoid, sličan albuminu ali nerastvorljiv u neutralnim rastvaračima

albuminoids albuminoidi; fibrozni proteini, koji imaju strukturnu ili zaštitnu ulogu, pre nego enzimatske uloge u organizmu; glavni proteini vezivnih tkiva u organizmu životinje. Ima 3 glavna tipa: (1) kolageni (collagens) u koži, tetivama i kostima, su rezistentni na enzimsko varenje sa tripsinom i pepsinom, a mogu biti transformisani u rastvorljive želatine kuvanjem sa vodom; (2) elastini (elastins) u tetivama i arterijama, koji se ne mogu transformisati u želatin pri kuvanju; (3) keratini (keratins), proteini dlake, perja, ljuski, rogova, a otporni su i na sve enzime životinja za varenje

albuminuria albuminurija; prisustvo albumina u mokraći; ekskrecija proteina u mokraći

alcohol alkohol; hemijski alkoholi su jedinjenje sa opštom formulom C„H(2n+i)OH; čist etil alkohol je poznat pod imenom apsolutni alkohol; energetska vrednost alkohola je 7 kcal (29 kj)/gram alcohol, rectified prečišćeni alkohol alcoholic alkoholni

alcoholic fermentation alkoholna fermentalion

alcoholization alkoholizacija alcoholmeter alkoholometar aldehyde aldehid

alder jova (Alnus glutinose) aldosterone aldosteron; steroid hormon koga luči kora nadbubrežne žlezde, koji kontroliše ekskreciju soli l vode od strane bubrega; hormon koji reguliše bilans natrijuma u telu životinje aleppo grass divlji sirak (Sorgluim halepense). v. Johnsongrass aleppo millet divlji sirak (Sorghum halepense)

aleppo sorghum divlji sirak (Sorghum halepense)

aleuro layer aleuronski sloj; jednostavan sloj velikih ćelija ispod perikarpa (semenog omotača) zrna žitarica i spoljašnjeg cndosperma zrna žitarica. Na ovaj otpada oko 3% težine zrna žitarica, bogatog u proteinu, a sadrži oko 20% od vitamina B|, 30% od vitamina B: i 50% od niacina u zrnu žitarica. Botanički aleuronski sloj je deo endosperma, ali pri mlcvenju ovaj ostaje pričvršćen za unutrašnji sloj mekinja

aleurone aleuron; aleuronski sloj, proteinska zrna u endospermu zrelog semena žitarica; belančevinasta materija u zrnastom obliku; protein prisutan u spoljašnjoj ljusci semena aleurone cells aleuronske ćelije alfa carotene (a-carotene) alfa karotin alfalfa lucerka (Arabic alfisfisa. fresh fodder) (Medicago sativa. fam. Fabaceae); arapski naziv za lucerku; višegodišnja leguminozna biljka iz familije Fabaceae; koristi se kao paša, zelena hrana, silaža i suva kabasta hrana (seno); karakteriše je visok prinos zelene niase i proteina. Sinonim: lucerne

alfalfa dehvdrator dehidrator za lucerku; sušara za lucerku u kojoj se proizvodi lucerkino brašno, pelete i dr.; velika peć za sušenje, obično rotirajućeg cilindričnog tipa, upotrebljena za pripremanje lucerkinog brašna

alfalfa hay grower proizvođač lucerkinog sena

alfalfa hay luccrkino seno, seno od lucerke alfalfa leaf meal brašno od lucerkinog lišća; stočno hranivo koje se sastoji uglavnom od mlevenog lisnog materijala, izdvojenog od lucerkinog sena ili brašna. Umereno slobodno od biljaka drugog useva i korova i ne treba da sadrži više od 18 % sirovih vlakana alfalfa meal lucerkino brašno; stočno hranivo dobijeno mlevenjem sena lucerke. Može sadržati najviše 33 % sirovih vlakana

alfalfa meal prođucer uređaj za proizvodnju brašna od sena lucerke alfalfa pellets pelete iuccrke, lucerkine pelete, granulirane pelete lucerke za prihranjivanje; sadrže najmanje 17% proleina; granule lucerke

alfalfa sifter mašina koja ima sito za izdvajanje stranih materija iz lucerkinog brašna

alfalfa silage silaža od lucerke alfalfa stem meal brašno od lucerkine stabljike; mleveno stočno hranivo umereno slobodno od drugih biljaka i korova alfalfa stubble strnjika deteiine, lucerkina strnjika

alfalfa tea napoj od lišća lucerke, koji ima blag tonični efekat

alfalfa-molassses feed stočno hranivo sastavljeno od lucerkinog brašna i tnelase šećerne repe, pri čemu na melasu otpada 20-40 % u smeši. Koristi se kao dopuna proteinima i vitaminima u obocima krava muzara, tovne junadi i ovaca alga alga algae alge; sitnc biljke koje žive u vodi ili u vlažnim uslovima, koje sadrže hlorofii i nemaju korenje, stabljike i lišće; jednoćelične biljke koje sadrže oko 50% proteina u suvoj mteriji i pružaju značajne mogućnosti kao izvor proteina. Alge sintetišu proteine korišćenjem energije sunca. Kultivisne alge u svežoj vodi mogu proizvesti oko 10 puta više proteina po jedinici površine od soje algae meal brašno algi algaecide supstanca koja se koristi za uništavanje algi

algal poisoning trovanje izazvano raspadanjem algi, koje oslobađaju toksične supstance. Pri konzumiranju ove supstance mogu se otrovati životinje. Do trovanja najčešće dolazi pri napajanju stokc iz vodotoka zagađenog plavo-zelenim algama, a najčešće jezera. Sinonim; water bloom

aliment hrana, ishrana, namirnice, jelo, životnc namirnice. Sinonim: food, nutritive material alimental hranljiv

alimentary alimentarni, digestivni, probavni, hranljivi, koji je u vezi sa hranom, koji se bavi hranom, apsorpcijom hrane ili ishranom; ishrambeni, hranidbeni. hranljiv, prehrambeni

alimentarv canal ili alimentary tract alimentarni, digestivni ili probavni kanal, želudačnocrevni kanal, koji služi za prihvatanje, varenje hrane i prolaz nesvarenih ostataka; prostire se od usta do anusa (čmara); isto kao digestive tract (digestive tract) želudačno-crevni kanal; gastrointestinalni trakt; prolaz od usta do rektuma, kroz koji prolazi hrana i biva svarena alimentary organs organi za varenje alimentary system probavni trakt, alimentarni sistem. Sinonim: digestive system. v. alimentary canal

alimentary tract termin koji je srodan po svome značcnju sa digestivnim ili gastrointestinalnim traktom. v. alimentary canal

alimentation ishrana, hranjenje; hranljivost, snabdevanje hranom, način ishrane

alimentative hranljivi aliquot alikvotan, koji se sadrži u većem broju bez ostatka

alkali (or base) alkalija, baza, lužina; jedna od mnogih neorganskih supstanci koje neutrališu kiseline i formiraju soli; jedinjenje koje oduzima jone vodonika i tako podiže pH rastvora; rastvorljiva so ili smeša rastvorljivih soli prisutnih u nekim zemljištima u aridnim ili semiaridnim područjima u količini štetnoj za običnu poljoprivredu. v. acid, bujfers, salt

alkali disease trovanje životinja selenom, kao posledica popasivanja biljaka koje sadrže suvišne količine selena; karakteri-* še je mršavost, gubitak dlake (griva i rep konja), deformisani papci i kopita alkali reserve v. Imjfers alkali treated straw alkalijama tretirana slama

alkaline bazičan, alkalan; koji ima pH veći od 7,0; baza koja je rastvorljiva u vodi i daje jon u rastvoru; mineralna so koja može da neutrališe kiscline alkaline hydrolysis alkalna ili bazična hidroliza

alkaline phosphatase activity aktivnost alkalne fosfataze

alkalinity alkalinitet, bazičnost i kiselost se mere prema pH skali, tako da je pH 7 neutralnno, dok je ph 8 i više od toga alkalno

alkalization alkalizacija alkaloid (Arabic al, the + qali, saltwort ash + Greek eidos, form) alkaloid; jedna od oko 2.000 kompleksnih prstenastih otrovnih jedinjenja (kao što su atropin ili morfin ili kinin), koje sadrže azot, prisutnih u biljkama, koje ove koriste kao odbranu ili zaštitu od herbivora (biljojeda); neki alkaloidi su otrovni ili karcinogeni, neki od ovih se koriste kao lekovi u humanoj i veterinarskoj medicini, dok drugi izazivaju veoma jake reakcije u organizmu čoveka; pored naprcd navedenih, kao primeri su i nikotin u duvanu, opiuin u maku i kofein u kafi alkaloid metabolite alkalni metabolit

alkaloids alkaloidi; prirodno prisutne organske baze, koje imaju značajne farmakološke aktivnosti u domaćih životinja. Mnogi alkaloidi su prisutni u biljnim hranivima ili kao proizvodi gljivičnih aktivnosti (kao ergot − glavnica, snet); neki se formiraju u telu, kao što su: tetrodotoxin, tetramine, tyramine, triptamine, phenylethylamine i histamine, su amini koji su nastali dekarboksilacijom anrinokiselina. Neki od alkaloida se koriste u medicini: morphyne, colchicine, quainine i atropine

alkalosis alkaloza; alkalna intoksikacija; povećanje pH ili alkaliniteta krvi; poremećaj u acidobaznoj ravnoteži, pri čemu dolazi do redukcije kisele komponente u pufernom sistemu ili povećanja baze. U oba slučaja nužan odnos između baze i kiseline od 20:1 se obara pri porastu relativne količine baze. v. acidosis all concentrate diet obrok sastavljen od koncentrata

all concentrate gestation diet obok sastavljen u potpunosti od koncentrata, a služi za ishranu bremenitih životinja all concentrate ration obrok sastavljen iz koncentrovanih hraniva all dry ration obrok od suve hrane all grain ratio obrok koji sadrži samo zrno all hay diet obrok sastavljen u potpunosti od sena

all hay obrok sastavljen samo od sena all hay ration obrok od sena. obrok sastavljen samo od sena

all mash tip ishrane suvim smešama koncentrata; hrana za živinu koja je sastavljena od mlevenog zrna žitarica i sojinog brašna, mesnog brašna, osušenog obranog mleka, lucerkinog brašna, soli, stočne krede i ribljcg ulja ili vitamina ili drugih materija za obogaćivanje hrane. Čitav i kompletan obrok; kompletna smeša za živinu

all mash ration obrok od mešane hrane all vegetable diet obrok sastavljen samo od biljnih hraniva

all vegetable ration obrok sastavljen samo od biljnih hraniva

allantoin proizvod oksidacije mokraćne kiseline, koja predstavlja konačni proizvod metabolizma purina u većine domaćih životinja

allantois alantois

alle skraćenica za aminokiselinu alo-izoleucin

allergen alergen; supstanca koja proizvodi osetljivu fizičku reakciju; hemijsko jedinjenje, obično protein, koje izaziva proizvodnju antitela i otuda alergijsku reakciju

allergy (Greek allos, other + ergioa, activity) alergija (na); nenormalna reaktivnost tkiva posle izlaganja stranom antigenu; biti osetljiv na određene supstance, koje izazivaju neku fizičku reakciju; nepovoljna reakcija na hranu, izazvana proizvodnjom antitela i oštra reakcija ili senzibilnot koja se javlja u nekih životinja, u čiji se organizam uvode određeni antigeni allgood divlji spanać (Chenopodium bonus Henricus (L.), fam. Chenopodiaceae) allicin antibiotik koji potiče od belog luka; jedinjenje koje sadrži sumpor, delimično odgovorno za „garlic flavor“ − miris mleka na beli luk

Allium ascalonicum alma, aljma Allium fistulosum aršlama Allium vienale balučka allocation raspodela (hrane), raspored allotriophagia alotriofagija; neprirodna želja za nenormalnom hranom; želja za konzumiranjem nečega što nije za jelo. Sinonimi: cissa, cittosis, pica allotrophy alotrofija, neophodna potreba za organskom hranom

allowance količina hrane po grlu dnevno; porcija, obrok; odobrenje, dozvola, plata, naknada, dodeljena svota. godišnji prihod; dohodak, renta, marža, rabat, tolerancija

all-purpose conveyor univerzalni transporter

all-purpose dryer univerzalna sušara all-seed stozrnik, sulanik (Radiola linoides Roth, fam. Linaceae) alopecia alopecija; mestimični gubitak dlake; gubitak dlake

alpha amylase alfa amilaza; enzim prisutan u semenu pšenice, koji menja skrob u šećer

alpha-tocopherol equivalent standardna jedinica mere (u miligramima) za izražavanje potreba u vitaminu E, pošto potencija drugih članoga grupe vitamina E varira

alpine aster zvezdan (Aster alpinus, fam. Compositae)

alpine buttercup žabljak (Ranunculus alpestris)

alpine cat’s tail alpski mačji rep (Phleum commutatum Gaud., fam. Poaceae) alpine columbine kandilka (Acpiilegia alpina Haenke, fam. Ranunculaceae) alpine common alpski (opštinski) pašnjak, planinski opštinski pašnjak alpine community pasture (US) planinski opštinski pašnjak

alpine fescue planinski ovčiji vijuk, tipac (Festuca ovina var. brachyphylla, fam. Poaceae)

alpine forget-me not neboglasnik ( Eritrichium howardi, fam. Boraginaceae) alpine fox-tail alpski lisičji rep (Alopecurus alpinus Sm., fam. Poaceae) alpine grassland alpski pašnjak alpine grazing association zadruga za održavanje alpskih pašnjaka alpine hair-grass alpski bus ( Deschampsia alpina [L.], Roem. i Schult, fam. Poaceceae)

alpine meadow grass alpska livadarka (Poa alpina [L.j, fam. Gramineae) alpine meađow grassland letnje pasište blizu ili iznad granice drveća alpine meadow planinska livada, alpska livada

alpine meadowtrue očobajka, rutvica alpska (Thalictrum alpinum, fam. Ranunculaceae)

alpine pasture planinski pašnjak alpine poppy žućkasti mak (Papaver alpinum, fam. Papaveraceae) alpine savory čubar (Satureia alpina, fam. Caryophilaceae)

alpine silene pucavica (Silene alpestris, fam. Caryophilaceae)

alpine speedwell čestoslavica alpska (Veronica alpina)

alpine tymothy alpski mačji rep (Phleum alpinum, fam. Poaceae) alsike clover švedska detelina (Trifolium hybridum, fam. Fabaceae); može se koristiti kao paša ili seno alta fescue planinski ovčiji vijuk (Festuca ovina var. brachypylla) alternate grazing pregonsko napasanje; promena pašnjaka, tako da biljke rastu ponovo pre naredne ispaše. Sinonim: rotational grazing

alternate husbandry naizmenično gazdovanje; plodosmena trave i drugih useva alternation promena

alternator električni generator za proizvodnju naizmenične struje aluminium aluminijum (Al). atomski broj 13, atomska težina 26,98; treći najrasprostranjeniji element u zemljinoj kori (posle kiseonika i silicijuma), ali sa još nepoznatom biološkom funkcijom. Prisutan u malim količinama u hranivima, ali se samo male količine apsorbuju alveograph alveograf alveolus alveoia

Amaize komercijalni naziv za enzim tipa amilaze (koji vare skrob) amaranth štir obični (Amarantlms [L. a, fam. Amaranthacceae) amaseis nesposobnost žvakanja ambient spoljašnja sredina, sredina boravka ambient temperature temperatura ambijenta; temperatura sredine. preovlađujuća ili okolna temperatura. Sinonim: environmental temperature Ambrosia artemisifolia ambrozija, limundžika

American feed industry assoeiation (AFIA) Američka asocijacija za proizvodnju stočne hrane. Organizacija industrije stočne hrane, povezanih u cilju (1) poboljšanja kvaliteta i unaprcđenje upotrebe komercijalnih hraniva, (2) podslicanje visokih standarda kod svojih članova, I (3) zaštita najboljih interesa proizvođača hrane i proizvođaća domaćih životinja u zakonodavnim programima

American germander dubačac (Teucrium canadense, fam. Lamiaceae)

American Society of Animal Sciences Američko udruženje za stočarske nauke American Soybean Association Američko udruženje za soju

American waterplantain vodena bokvica (Alysma triviale [L.], fam.Alissum) American wormseed divlji spanać; pepeljuga mirišljava (Chenopodium Brassiceae [L.[, fam. Chenopodiacecie) americium americijum (Am), atomski broj 95, atomska težina 243 amicrobic amikrobni. bez mikroba amidase amidaza ainide amid

amide nitrogen amidni azot

amides, non protein compounds amidi. neproteinska jedinjenja amine (ammonia + Latin inus, made of)

amin; hemijsko jedinjenje nastalo od amonijaka (NH3), zamenom jednog ili više aloma vodonika sa grupama ugljovodonika (-CH3 ili -C2H3 i drugi) amines amini; nastaju u toku dekarboksilacije aminokiselina. Tri su potencijalno značajna u hrani: phenylethylamine (nastaje od fenilalanina), tyramine (nastaje od tirozina i tryptanrine (nastaje od triptofana). Stimuiišu simpatični nervni sistem i mogu dovesti do porasta krvnog pritiska. Amini iz hrane se normaino inaktiviraju delovanjem enzima monoamine oxidase (monoamin oksidaze) u jetri, ali neki lekovi, kao što je antidepressant medication (inhibitori monoamin oksidaza) inhibiraju enzim amino acid aminokiseiina; osnovno organsko jedinjenje proteina, povezano peptidnim vezama (čini prave proteine); neki iz grupe od 20 prirodno prisutnih građevnih blokova proteina + nekoliko stotina neproteinskih amino kiselina; ovo su osnovna organska jedinjenja proteina, međusobno povezanih peptidnim vezama, čineći tako prave proteine’, proteini predstavljaju kombinaciju velikog broja aminokiselina; jedno iz grupe organskih jedinjenja, koje sadrži amino (NH2) grupu i karboksilnu (COOH) grupu; osnovna organska jedinjenja proteina, koja su povezana peptidnim vezama, čineći tako kompletne proteine

amino acid analvsis analiza aminokiselina amino acid balance bilans aminokiselina amino acid content sadržaj aminokiselina, aminokiselinski sastav amino acid deficient diet obrok sa deficitarnom aminokiselinom amino acid nitrogen aminokisclinski azot amino acid pool aminokiselinski pul, aminokiselinski sastav

amino acid profile aminokiselinski sastav protcina

amino acids aminokiseline; organske kiseline koje sadrže azot, ugljenik, vodonik i kiseonik, formirajući osnovne strukurne (građevne) jedinice proteina; veoma su važne u ishrani; hemijska jedinjenja s amino grupom (-NH2) i karboksilnom grupom (-COOH), pričvršćene za isti C atom; najprostije organske strukture od kojih su formirani proteini; u prirodi se javlja veliki broj različitih aminoikiselina, od kojih oko 10 (za većinu životinja) su potrebnc u hrani; sve imaju zajedničku osobinu da sadrže karboksilnu i jednu amino grupu, na istom atomu ugljenika; organske supstance iz kojih organizam životinje izgrađuje vlastite proteine ili predstavljaju konačne proizode razgradnje proteina; azotna jedinjenja koja čine „blokove zgrade“ ili jedinice iz kojih se formiraju kompleksniji proteini.; amino kiseline značajnc u ishrani domaćih životinja su sledeće: glicerin, alanin, valin, leitcin. izoleucin, fenilalanin, tirozin, triptofan, serin, treonin, aspciraginska kiselina, glutaminska kiselina, lizin, histiclin, cirginin, cistin, cistein, metionin, prolin, hidroksiprolin, jodogorgoična kiselina, tiroksin, hidroksiglutaminska kiselina, hidroksilizin. Dvadeset tri amino kiseline predstavljaju građevne elementc proteina

amino acids, essential csencijalne amino kiseline koje organizam životinje ne može da sintetizuje; aminokiseiine koje moraju biti prisutne u hrani i zato se nazivaju esencijalne; ovde spadaju arginin, histidin, izoleucin, leucin, lizin, metionin, fenilalanin, treonin, triptofan i valin amino acids, nonessential aminokiseline prisutne u običnim proteinima. ali koje delimično ili potpuno mogu biti sintetizovane od strane životinjskog tkiva; ovde spadaju alanin, asparaginska kiselina, citrulin, cistin, glutaminska kiselina, glicin, hidroksiprolin, prolin, serin i tirozin amino group amino grupa (NH2); hemijski CHNH2 grupa aminokiselina i amina, između drugih jedinjenja; konstituent (komponenta) svih aminokiselina, vezan za susedni C atom do karboksilne grupe amino nitrogen amidni azot, amino azot aminoacetic acid aminosirćetna kiselina aminoaciduria ekskrecija nenormalnih količina jedne ili više aminokiselina u mokraću, obtčno kao rezultat genetske bolesti. v. amino acid disorders aminogr
am dijagramski prikaz aminokiselinskog sastava peptida ili proteina. Plazma aminogram je sastav slobodnog aminokiselinskog pula u krvnoj pla/.mi aminopeptidase aminopeptidaza; enzim pankrcasa, koji odstranjuje sckvencijalno aminokiseline, na kraju peptidnog lanca aminopyrine aminopirin aminosis aminoza; nenormalno stanje organizma izazvano suvišnim unošenjem amino kiselina

aminotransferase aminotransferaza; enzim koji katalizuje reakciju transaminacije ammonia (Latin ammoniacum, from sal ammoniac, an ammonium salt) amonijak (NH2); hemijsko jedinjcnje sastavljeno od 82,25 % N i 17,75 % H. Na uobičajenim temperaturama amonijak je bczbojan, oštar gas, po težini dva puta lakši od vazđuha. Dodaje se u hrani životinja, radi povcćanja hranljive vrednosti; be/.bojno gasovito alkalno jedinjenje N (azota) i vodonika (H), svetlije od vazduha, izuzetno oštrog mirisa i ukusa i veoma rastvorljivo u vodi

ammonia nitrogen amonijačni azot

ammonia treatment metod tretiranja slame sa amonijakom, kako bi ova bila ukusnija i hranljivija ammoniac amonijakov ammoniacal amonijačni ammoniacal nitrogen amonijačni azot ammoniated feed amonizirano hranivo ammoniated, ammoniating amonizovan; kombinovan ili impregniran sa amonijakom (NH3) ili nekim jedinjenjem amonijaka

ammonium amonijum ammonium acetate amonijum acetat. neproteinski izvor azota za preživare (CH,C02NH4), koji sadrži 18% azota ammonium bicarbonate amonijum bikarbonat, neporeinski izvor azota za preživare (NH4HCO3), koji sadrži 18% azota ammonium carbamate amonijum karbamat, neprotinski izvor azota za preživare (NH2C02NH4), koji sadrži 36% zota ammonium carbonate amonijum karbonat ammonium chloriđe amonijum hlorid (NH4C1)

ammonium isobutyrate amonijum izobutirat, inhibitor porasta plesni. Koristi se kao konzervans za visoko vlažni kukuruz ammonium lactate amonijum laktat; neproteinski izvor azota za preživare (CH3CH0HC02NH4), koji sadrži 13% azota

ammonium phosphate amonijum fosfat ammonium salt amonijumova so ammonium sulphate amonijum sull’at amnion amnion

amorphous amorfan, bezobličan, nekristalisan. nestrukturan. Sinonim: uncrystaline amorphous structure amorfna struktura amorphous substance amorfna materija amortization amortizacija. Sinonim: inking, paying oil

amortization loan amortizacioni kredit. Sinonim: loan repayable by amortize amortizovati, otplatiti dug amount količina, suma, vrednost, iznos amount of balance saldo amount of feed količina hrane amount of growth prirast ampere amper

amylolytic activity amilolitička aktivnost amylolytic enzyme amilolitički enzim, amilolitički ferment, amilaza amylomaize kukuruz koji sadrži preko 50% amiloze; amilozni kukuruz amylopectin (Greek mlon, starch + pektos, congealed) amilopektin; polisaharidna komponenta skroba; skrob sadrži 2025% amiloze, dok preostali deo otpada na amilopektin; razgranati ianac oblika skroba. Oko 75-80% skroba je u ovoj formi, dok preostali deo čini amiloza; deo strukture skroba, koji se sastoji iz različitih jedinica glukoze i sa amilozom čini skrob; nerastvorljivi deo skroba, koji formira testo u toploj vodi i povećava se pri kuvanju

amylopectin starch amilopektinski skrob amylopeptic opšti opis enzima koji imaju sposobnost da cepaju skrob, radi dobijanja rastvorljivih proizvoda amylopsin amilopsin; enzim pankreasa koji razgrađuje skrob do šećera; glavni ugljeni hidrat pankreasnog soka; alternativni naziv za pankreasnu amilazu amylose (Greek amylon, starch + ose, protein hydrolysis product) amiloza (komponenta skroba); polisahaidna komponenta skroba, sastavljena od dugih lanaca molekula glukoze, međusobno povezanih preko a-1,4 veza. Oko 20-25% od težine skroba je u ovoj formi, a preostali deo otpada na amilopektin; jednostavni prost šećer; deo strukture skroba, koji se sastoji iz pravog lanca jedinica glukoze; ugljeni hidrat koji sadrži prostc saharidne (šećer) jedinice amylose maize amilozni kukuruz amylose starch amilozni skrob anabolic anaboličan

anabolic agents anabolički agensi; u Severnoj Americi − estradiol, trenbolon acetat, zaranol, estradiol benzoat, testosteron, progesteron, melengestrol, acetat anabolic anabolik

anabolic hormones anabolični hormoni; hormoni i hormonima slične materije, koje stimulišu porast i razvoj mišićnog tkiva anabolic steroids hormoni koji podstiču porast i izgradnju mišića

anabolic substance anabolik, sredstvo za podsticanje rasta

anabolism anabolizam, asimilacija, izgrađivanje, izgradnja tkiva, jedan od procesa u toku metabolizma; proces izgradnje ili sintetizovanja ćelija i tkiva; konstruktivni proces kojim se jcdnostavnc supstance transformišu pomoću živih ćelija u složenija jedinjenja; proces izgradnje ćelija i tkiva; pretvaranje prostih supstanci u kompleksnija jedinjenja, pomoću živih ćelija (konstruktivni metabolizam); pretvaranje jednostavnih supstanci u složenije supstance od strane živih ćelija. Sinonim: Constructive metabilism anaebolic anaeroban; anaboličan; podsticajan za izgradnju tkiva anaemia anemija, malokrvnost; nedostatak crvenih krvnih zrnaca, što ima za posledicu bledilo i kratko disanje. Najčešće je poslcđica deficita gvožđa (nutritivni deficit) u hrani životinja ili suvišnog gubitka krvi, a to znači i gvožđa, koje se ne može nadoknaditi sa hranom. I nedostaci drugih hranljivih materija u obroku, mogu dovesti do pojave anemije, uključujući deficit vitamina B)2 ili folne kiseline (megaloblatska anemija), vitamina E (hemolitička anemija) i retko vitamina C ili vitamina B6; stanje krvi koju karakteriše smanjen broj crvenih krvnih zrnaca, hemoglobina ili oba zajedno. U mladih prasića do pojave anemije dolazi usled nedostatka gvožđa u mleku kmače i može dovesti do uginuća životinja anaemia in suckling pigs anemija prasadi u periodu mlečne ishrane; nizak krvni pritisak u mlade prasadi, izazvan nedostatkom (deficitom) gvožđa ili bakra u hrani. Do anemije dolazi zbog držanja svinja u objektu na drvenim ili betonskim podovima, u toku prvih nedelja života. Karakteriše se opadanjem vigora i bledilom usta

anaemia, haemolvtic anemija izazvana preranim i suvišnim razaranjem crvenih krvnih zrnaca. Ne javlja se usled nutritivnog deficita, ali se može javiti kao posledica deficita vitamina E

anaemia, pernicious perniciozna anemija, javlja usled se deficita vitamina B !2, najčešće kao posledica nedovoljne apsorpcije vitamina iz hranc anaemic anemičan

anaerobe anaerobni. Sinonim: anaerobic anaerobes anaerobi; anaerobni organizmi; mikroorganizmi koji žive i rastu u odsustvu molekularnog kiseonika; organizmi (obično bakterije) koji žive i razmnožavaju se bez slobodnog kiseonika; mikroorganizmi koji za svoju životnu aktivnost i reprodukciju ne zahtevaju prisustvo vazduha ili slobodnog kiseonika; obligatni anaerobi (obligate anaerobes) ne mogu preživeti u prisustvu kiseonika; fakultativni anaerobi (facultative anaerobes) normalno rastu u prisustvu kiseonika, ali takođe mogu živeti i rasti u njegovom odsuslvu

anaerobic (Greek an, not + aero, air + bios, life) anaeroban, anaerobni, anaerobne bakterije; koji ne zahteva prisustvo kiseonika za svoje postojanje; koji živi ili funkcioniše u odsustvu vazduha ili molekularnog kiseonika

anaerobic bacteria anaerobne bakterije; bakterije koje ne zahtevaju prisustvo slobodnog ili rastvorenog kiseonika za svoj metabolizam

anaerobic decomposition anaerobna razgradnja; razgradnja organske materije pomoću aktivnosti mikroorganizama, bez prisustva kiseonika; smanjenje nivoa neto energije ili promena u hemijskom sastavu organske materije, izazvana od strane mikroorganizama u anaerobnoj sredini

anaerobic fermentation anaerobna fermentacija

anaerobic metabolism anaerobni metabolizam

anaerobic organism anaerobni organizam, anaerobni mikroorganizam anaerobically bez upotrebe kiseonika anal analni (koji se odnosi na debelo crevo) analog analog, slična supstanca ili materijal

anemia nursing laklaciona anemija anemic anemičan, malokrvan, nedostatak veličine i/ili broja crvenih krvnih zrnaca; koji pati od anemije; koji ima manjak crvenih krvnih zrnaca

anemone clematis pavit (Clematis montana, fam. Ranunculaceae) anesthesia anestezija, ncosetljivost prema bolu

anesthetize anestezirati, učiniti neosetljivim

anestrous period vreme kada ženska životinja nije u polnom žaru; sezona van pripusta

anestrus (an, not + Latin oestrus, gadfly, frenzy) anestrus. ncdostatak polnog žara; period polne neaktivnosti između dva estralna ciklusa ženske životinje. Sinonitn: anoestrus

aneurine aneurin, tiamin, stari naziv za vitaminB|. Sinonim: aneurin, thiamine aneurism aneurizam: ograničeno proširenje arterija; proširenje zida arterija angelica anđelica (Angelica archangelica, fam. Apiacecae)

Angelica archangelica anđelika anhydrous (Greek anydros, without water) anhidriran, bez vode, bezvodan; jedinjenje ili materija koja ne sadrži vodu. v. anhydrous ammonia

anhvdrous ammonia čist amonijak pod potrebnim pritiskom da postane tečan; može se koristiti za tretiranje kabastih hraniva (kukuruznc biljke za silažu), radi obogaćivanja sa neproteinskim azotom anhydrous lime negašeni kreč, živi kreč animal (Latin aninial, breathing) životinja; životinjski, telesni; nefotosintetski organizam. koji živi pomoću unošenja, konzumiranja i varenja hrane animal adviser stručnjak za stočarstvo, savetnik u stočarstvu

animal at pasture životinja za ispašu animal behaviour ponašanje životinja animal breeder odgajivač životinja animal breeding gajenje životinja za priplođ, gajenje stoke, stočarstvo animal by-product meal mesno brašno; mesno-koštano brašno; brašno kao sporedni proizvod živine; brašno hidrolizovanog perja

animal by-product sporedni proizvod klanja stoke

animal calorimeter kalorimetar za životinjc

animal cell životinjska ćelija animal charcoal ugljenisane kosti životinja upotrebljene kao apsorbent i dekolorizator. v. bone charcoal

animal draught hay rake zaprežne grabulje animal fat životinjska mast; mast životinjskog porekla; mast dobijena od životinja. Sinonimi: greases, tallows, lards animal feed hrana za životinje animal feed industry industrija stočne hrane

animal feed, feedingstuff stočna hrana animal feeding hranjenje stoke animal food hrana za goveda animal husbandrv stočarstvo; gajenje stoke, stočarska grana na gazdinstvu; poljoprivreda koja se bavi proizvodnjom životinja, obično je to ograničeno na životinje za meso i konje, mada ovde mogu biti uključeni živina i mlečna goveda animal industry poljoprivreda koja se bavi sa stokom i preradom proizvoda dobijenih od ovih

animal liver and glandular meal animalno hranivo dobijeno sušenjem i mlevenjem jetre i drugih žlezdanih tkiva animal month površina pašnjaka neophodna za ishranu jedne životinje u toku jednog rneseca

animal nutrition, livestock feeding ishrana (domaćih) životinja; ishrana stoke animal nutritionist animalni nutricionista; specijlista za ishranu domaćih životinja; stručnjak koji poseđuje viši stepen obrazovanja u nauci o domaćim životinjama, hemiji, biohemiji ili srodnim naukama, od strane akreditovane više ili visoke škole ili univerziteta, koji može primeniti znanje o hranivima i njihovim hraljivim materijama za porast, održavanje, proizvodnju i zdravlje životinja animal oil životinjska rnast, životinjsko ulje animal product stočni proizvod

animal production proizvodnja životinja; stočarska proizvodnja; proizodnja rnesa, mleka, jaja, vune, krzna i dr. v. animal unit

animal protein životinjski protein. animalni protein; sporedni poizvod životinjskog porekla, koji se koriste kao izvori proteina: sporedni proizvodi industrije mesa, mleka i riba. Ovi uključuju proteine iz mesa, mleka, živine, jaja, ribe i njihovih proizvoda

animal protein factor (APF) faktor životinjskog porekla, koji stimuliše porast u nepreživara, a nalazi se u proteinima animalnog porekla. Utvrđeno je da se radi o vitannnu B|2. Termin koji je ranije označavao faktore porasta u životinjskim hranivima i proizvodima od riba, kao što su mesno i riblje brašno, proizvodi od mleka, jetreno brašno i dr.; nekada neidentifikovani faktor porasta, esencijalan za svinje i živinu i prisutan u proteinskim hranivima animalnog porekla. Danas se zna da je identičan sa vitaminom B12 animal raising v. animal breeding animal requirement potrebe životinje animal residue otpaci životinjskog porekla animal starch glikogen (C6HCOO3), životinjski skrob

animal sugar životinjski skrob, glikogen animal unit uslovno grlo (mera ili veličina koja se zasniva na količini hrane koju pojede i stajnjaka koji proizvede prosečan zreo konj ili krva, ili dve junice u toku jedne godine, ili četiri teleta mlađih od godinu dana, ili sedam ovaca ili dve i po priplodne krmače ili nerasta, ili pet tovljenika do 90 kg, ili sto kokošaka); merenje zasnovano na količini pojedene hrane i proizvedenog fccesa od strane prosečnog odraslog konja, krave ili njihov ekvivalent: kao 2 junice starije od jedne godine, 4 teleta ispod jedne godine, 7 ovaca ili koza, dve i po priplodne krmače, 5 tovljenika teških do 90 kg ili 100 kokošaka. v. livestock unit animal unit month ntesečni rashod paše po jednoj uslovnoj jedinici goveda

animal unit months (AUMs) količina paše potrebna kravi teškoj 454 kg ili iste težine drugih vrsta domaćih životinja u toku jednog meseca

animal/pasture relationship međusobni odnos životinje i paše

animated oat vlasulja (Avena sterilis [L.\ fam. Gramineae)

anion anjon; negativni jon, jon sa negativnim (-) električnim nabojem; jon u rastvoru koji nosi jedan ili više negativnih električnih naboja, a u zavisnosti od njegove valence ili kombinovanja sile sa pozitivnim nabojem katjona; npr. NO3, H2P04, S042. v. ion

anion exchange izmena anjona, razmena jona, permutacioni proces Annona cherimola čerimoja annual godišnji, jednogodišnji, jednogodišnja biljka; koji traje jednu godinu annual anawel jednogodišnja treskavica (Sclerantlms annuus) annual balance godišnji bilans annual beard-grass bradica (Polypogon monspeliensis [L.], Desf, fam. Poaceae) annual bluegrass livadarka (Poa annua [L.]. fam. Poaceae) annual bluegrass v. meadow grass annual bromegrass jednogođišnja stoklasa, ovsik (Bromus tectorum) annual gain godišnji prirast, godišnje uvećanje mase

annual hedge nettle čistač poljski (Stachvs arvensis)

annual meadow grass godišnja livadarka (Poa annua [L.[, fam. Poaceae) annual pasture jednogodišnji pašnjak, pašnjak koji se seje svake godine. na čitavoj površini ili kao deo stalnog pašnjaka. Pašnjak tnože uključiti takve kulture kao što su raž, sudanska trava, repica i dr.; deo pašnjaka koji se svake godine seje, da bi potpuno ili delimično, zamcnio stalni pašnjak

annual plant jednogodišnja biljka; biljka čiji se životni ciklus završava za jednu godinu i uginjava u toku iste godine ili kraće

annual sowthistle gorčak (Sonchus oleraceus [L.],fam. Asteraceae) annual starch equivalent requirement godišnja potreba u hrani, proračunato u skrobnim ekvivalentima annual turnip rape bela repica (Brassica campestris)

annual vernal-grass mirisavka. mirišljava trava (Anthoxantum puelii Lec ans Lam, fam. Poaceae)

annual yellow sweetclover kokotac (Melilotus indica, fam. Fahaceae) annuity anuitet, godišnji prihod annular setting apparatus dekanter anode anoda

anoestrus anestrus, polno mirovanje anomaly anomalija, nepravilnost anorexia (anorexy) anoreksija; nedostatak ili gubitak apetita; odsustvo apetita; predstavlja simptom mnogih bolesti životinja. Sinonim; loss ofcippetite anorganic matter neorganska materija anormalous anormalni anosmia anosmija; odsustvo ili smanjenje osećaja mirisa; gubitak čula mirisa anoxia anoksija; nedostatak kiseonika u krvi ili tkivima životinja. Ovo stanje može biti posledica različitih tipova anemija, smanjenog protoka krvi do tkiva ili nedostatak kiseonika u vazduhu pri visokim nadmorskim visinama ant mrav

antacids antacidi; materije koje snižavaju ili neutrališu kiselost; baze ili puferi koji neutrališu kiseline, koji se koriste za sprečavanje suvišne kiselosti želuca i sprečavanje indigestija; antacidi obično sadrže komponente kao što su: natrijum bikarbonat, aluminijum hidroksid, magnezijum karbonat, magnezijum oksid ili magnezijum hidroksid koje neutrališu kiselinu; supstanca koja sprečava ili neutrališe kiselost

antagonism antagonizam, protivljenje antagonist antagonist; supstanca koja sprečava ili potire aktivnost druge supstance. Antagonist sprečava normalnu aktivnost pošto njena molekulska struktura je tako slična prvoj supstanci, da zauzima njegov položaj u metaboličkom procesu ante − prefiks (lat.) pre ante partum paralysis nenormalno stanje krava (retko se javlja u ovaca i koza, a izuzetno retko u kobila), u kojih zadnji delovi tela gravidne životinje postaju paralizovani, jednu do tri nedelje pre porođaja. Ovo je simptom mnogih bolesti antemortem pred smrt/klanje antenatal antenatalan; pre rođenja. Sinonim: prenatal

anthelmintic (vermifuge) proizvod koji isključuje ili razgrađuje interne parazite anthocyanidin antocianiđin, biljni pigment Anthyllis vulneraria belodun anti − prefiks (gk.) protiv, delotvoran protiv antibacterial antibakterijski; bilo koja supstanca koja poseduje sposobnost, čak i u razređenim rastvorima, da razgradi ili inhibira porast ili reprodukciju bakterija i drugih mikroorganizama; koriste se naročito u lečenju infektivnih oboljenja životinja

antibacterial agent baktericidna materija antibiotic (Greek anti, against + biotikos, pertaining to life) antibiotik; vrsta leka antibiotic feed supplement krmni dodatak sa antibioticima

antibiotic feeding ishrana antibioticima antibiotic feeds hrana životinja koja sadrži antibiotike. Upotreba antibiotika u stočnoj hrani je osporavana, pošto je zapažena opasnost po zdravlje ljudi. Stočarska nauka, međutim, tvrdi da meso dobijeno od životinja koje konzumiraju ovakvu hranu je apsolutno bezbedno. Prvi otkriveni antibiotik bio je penicilin (penicillin), koji je proizveden iz plesni Penicillium notatum. Mnogi antibiotici se koriste za lečenje bakterijskih infekcija u domaćih životinja. Male količine antibiotika se mogu dodavati hrani životinja (nekoliko grama/tonu), što dovodi do poboljšanja porasta, menjanjem populacije bakterija u crevima, menjajući tako varenje i apsorpciju hrane. Radi preveniranja razvoja na antibiotike rezistentnih sojeva bakterija koje izazivaju bolesti, samo oni antibiotici koji se ne koriste klinički dozvoljeni su za upotrebu u stočnoj hrani (npr. nisin, koji se takođe koristi kao konzervans hrane (E-234) antibiotic resistance rezistentnost na antibiotike

antibiotic substance antibiotik antibiotic supplement dodatak antibiotika antibiotic treatment primena antibiotika antibiotic vitamin premix antibiotičko-vitaminski premiks, antibiotičko-vitaminska smeša

antibiotic vitamin supplement antibiotsko-vitaminski dodatak antibiotics antibiotici; vrsta leka; obično se dobijaju sintezom od strane živih mikrorganizama i, pri odgovarajućoj koncenlraciji, inhibiraju porast drugih mikroorganizama

anti-bloat agent sredstvo protiv naduna antibloat compounds sredstva protiv naduna antibodies antitela; klasa proteina koja se formira u krvi, kao reakcija na prisustvo stranih proteina − antigena (stranih proteina i drugih jedinjenja), koji se vezuju za antigen, inaktivirajući tako ovaj. Ovi proteini su imunoglobulini. Imunitet na infekciju je usled proizvodnje anlitela protiv specifičnih proteina bakterija, virusa ili drugih organizama koji izazivaju bolesna stanja. a imunizacija je proces davanja ovih marker proteina, obično u neaktivnoj fornii, radi stimulisanja proizvodnje antitela. Štetne reakcije na hranu (alergija na hranu) može biti usled proizvodnje antitela, protiv specifičnih proteina hranc. Hemijski antitela formiraju vrstu proteina poznatu kao y-globulini ili imunoglobulini. Ima 5 različitih tipova imunoglobulina, klasifikovani kao; IgA, IgD, IgE. IgG i IgM. Imunitet na infekciju je zbog prisustva u krvi antitoksina (specifičnih antitela), formiranih kao reakcija na početnu infekciju sa bakterijskim antigenima

antibody (Greek anli, against + Anglo-Saxon boding, body) antitelo; protein proizveden od strane organizma životinje, kao odbranu od prisustva stranih agenasa − antigena bolesti. Antitela su deo prirodnog odbrambenog sistema organizma, protiv invazije stranih supstanci; supstanca u tkivima, krvi ili serumu, koja reaguje sa specifičnim stranim materijama, npr. toksinima i neulrališe ih; veoma specifična biološka supstanca, koju stvara organizam životinje u cilju borbe sa specifičnim bolestima, nakon napada bolesti ili posle vakcinacije; protein iz grupe itnunoglobulina, koji neutrališe štetno dejstvo nekih materija u oganizmu; supstanca proizvedena u telu, koja đeluje protiv bolesti; supstanca prisutna u tkivima, krvi ili krvnom serumu, koja reaguje sa specifičnim stramm materijama, npr. toksinima i neutrališe ih; ili organizmi koji proizvode toksine ili drugi orgnizmi. Antitela su: aglutinin, antitoksini i precipitin. Kada strane supstance (antigeni) dospeju u krvotok, mogu biti formirana strana tela; proteinska supstanca, modofikovani tip globulina krvnog seruma, razvijen ili sintetizovan od strane limfnog tkiva organizma, kao reakcija na antigeni stimulus. U odbrani od bolesli životinja se mora susresti sa patogenom (antigenom) pre nego što se specifična antitela razviju u krvi. Vakcinacija dovodi do stvaranja antitela, kao reakcija na antigene bolesti

anticaking agent sredstvo koje apsorbuje vlagu i koristi se radi sprečavanja grudvanja (slepljivanja)

anti-caking compounds jedinjenje koje sprečava stvarenje grudvica kod mlevenog materijala

anticoccidial regulator jedan od pronutrijenata, sredstvo protiv kokcidija

antidermatitis vitamin antidermatitisni vitamin, vitamin EE

antidiarrhoeal protiv dijareje (proliva); medikament koji se koristi za lećenje dijareje pomoću apsorpcije vode iz creva, menjanjem motorike creva ili apsorbovanjenr (bakterijskih) toksina

antidigestive koji zadržava varenje

antidiuretic medikament koji se koristi za manje formiranje mokraće i tako čuvanje tečnosti u telu

antidote antidot, antidoksin, protuotrov, sredstvo za suzbijanje efekta otrova; primeniti antiotrov. Sinonim: antivenin, antitoksin

antienzymes antienzimi; supstance koje specifično inhibiraju aktivnost digestivnih cnzima, koje proizodi sluzokoža digestivnog trakta, izlučenih od strane parazita creva, utvrđenih u sirovim leguminozama (antitripsin, antiamilaza); ovi se razgrađuju pod dejstvom toplote antienzvmic antienzimski, antifermentni, koji onemogućava delovanje fermenata antiestrogenic antiestrogeni antifat materija koja smanjuje odlaganje (taloženje) masti

antiferment antiferment. v. antienzvmes antifoam supstanca koja usporava ili sprečava nadun

antifoaming agents supstance koje smanjuju penušanje. kao posledicu prisustva rastvorenih proteina ili drugih stabilizatora; u ove supstance spadaju: oktanol (kapril aikohol), sulfonirana ulja, silikoni antifungal supstanca koja uništava ili kontroliše razvoj gljivica (plesni) antigen (Latin anti, against + ge/t, production of) antigen; strani protein sposoban da stimuliše proizvodnju nekog specifičnog antitela i reaguje sa ovim; veliki strani molekul u telu životinje, koji stimuliše proizvodnju određcnog antitela. Sintetički ili denaturisani antigeni se koriste kao vakcine, radi stvaranja prirodnog odbrambenog sistema organizma za proizvodnju antitela, koji će biti odbrana na specifično oboljcnje; supstanca kao što je virus koja dovodi do proizvodnje antitela za odbranu od ovih; supstanca koja normalno nije prisutna u organizmu, a koja se proizvodi kao imuna reakcija na uvođenje u organizam; supstanca koja uneta u telo stimuliše formiranje antitela, kada je ova uneta u telo.
Čisle kulture organizama ili drugih produkata, mogu biti upotrebljene kao antigeni u različitim test metodima. za merenje sadržaja antitela u krvnom serumu i drugim telesnim tečnostima; supstanca koja uneta u telo životinje izaziva obrazovanje antitela (protivmaterija); supstanca visokomolekulske težine (obično protein) koja kada je strana u krvotoku životinje, stimuliše formiranje specifičnog antitela i reaguje specifično in vivo ili in vitro sa njegovim homologim antitelom; supstanca koja, ulaskom u organizam životinje, stimuliše proizvodnju antitela. v. antibody

antigizzard-erosion factor faktor proti\ erozije mišićnog želuca živine antigrowth factor faktor sprečavanja rasta antihaemorrhagic antihemoragičan antihemorragic naphthaquinone vitamin K; menadion

antihemorrhagic factor vitamin K antihemorrhagic vitamin antihemoragični vitamin, vitamin K

antihistamines antihistamini; neka od različitih jedinjenja, koja se koriste za tretiranjc određenih alergijskih reakcija u organizmu; medikament koji antagonizira delovanje histamina; ona koja blokiraju histamin H| receptore, a koriste se za tretiranje alergijskih reakcija; ona koja blokiraju H2 receptore, a koriste se za tretiranje peptičnog čira

antihistomonial regulator jcdan od pronutrijenata, sredstvo protiv protozoa koje izazivaju histomonijazu antihormone antihormon; supstanca koja koči delovanje, ili se suprotstavlja delovanju hormona

antiinfective vitamin antiinfektivni vitamin, vitamin A

antiketogenic substance antiketogena supstanca, anliketogena materija antilactic koji smanjuje sekreciju mleka antimetabolite antimetabolit; supstanca koja blokira ili koči normalne metaboličkc procese. delujući kao analog nekog normalnog metabolita. Ncki su korisni u hemoterapiji kancera, a drugi se pojavljuju kao toksini u hranivima, često izazivajući avitaminoze, inhibiranjem normalnog metabolizma vitamina; supstanca koja ima blisku strukturnu sličnost supstanci koja je potrebna za normalno fiziološko funkcionisanje, koje vrši njegov efckat putem zamene ili remećenja iskorišćavanja escncijainog metabolita; supstanca koja blokira ili koči funkciju metabolita. v. antivitamin antimicrobial antimikroban, sredstva protiv mikroba; inhibiranje mikroorganizama putem bioloških ili hemijskih sredstava antimicrobial agent antimikrobno srcdstvo, antimikobni preparat antimicrobial compound antimikrobno sredstvo; aditiv koji se dodaje hranivima radi sprcčavanja mikrobiološke aktivnosti antimicrobial effect antimikrobno dejstvo antimicrobial regulator jedan od pronutrijenata

antimicrobic antimikrobni, protivmikrobni antimonv antimon (Sb), atomski broj 51, atomska težina 121.75; toksični metal koji nema metaboličke funkcije. zato nije neophodan u hrani životinja anti-mould agents v. antiniycotics antimycotic antimikozni, antigljivični antimvcotics antimikotici; supstance koje inhibiraju porast plesni i gljivica, kao što je natrijum i kalcijum propionat, metil hidroksibenzoal, kvaternary amonijum hlorid, natrijum benzoat, sorbinska kiselina

antineuritic vitamin antineuritični vitamin, vitamin B]

antinutritional factor antihranljivi faktor, antinutritivna materija antioxidant (Greek anti, against + oxys, sour + Latin antem, does) antioksidant; supstanca koja sprečava oksidaciju drugih jedinjenja; hemijska materija koja inhibira oksidaciju; organsko jedinjenje, obično enzim ili koenzim, kao što je vitamin C ili E, koji pomaže preveniranje oksidativnog oštećenja, pomoću slobodnih radikala u životinjskom tkivu; hemijska materija dodata radi preveniranja oksidativne užeglosti polinezasićenih masti i tako produžavanje mogućnosti njihove upotrebe, kao i biljnih ulja, animalnih hraniva i dr.; često se koriste za zaštitu vitamina i masti; materija koja sprečava ili usporava oksidativnu užeglost masti;

supstanca koja sprečava oksidativnu užeglost masti, masnih supstanci i ulja u lagerovanoj hrani. Mnoge masti, a naročito biljna ulja, prirodno sadrže u sebi antioksidante. uključujući vitamin E (E306-309), koji štite ove od kvarenja (užeglosti) izvesno vreme. Sintetički antioksidnti uključuju propil, acetil i dođacil galate (E-310, 311, 312). butilirane hidroksianizole (BHA. E-320) i butilirani hidroksitoluen (BHT. E-321); supstanca koja inhibira oksidaciju drugih jedinjenja; aditiv koji sprečava razlaganje masti u smešama. v. BHT, BHA, etoxyquin. Antioksidanti se koriste da preveniraju užeglost u hrani životinja ili gubitak vitaminske aktivnosti; aditiv koji sprečava razlaganje masti u smešama koncentrata. v. antioxidant nutrients, BHT, BHA, Etoxyquin antioxidant nutrients visoko reaktivni radikali kiseonika, koji se formiraju u toku normalnog oksidativnog metabolizma, kao reakcija na neku vrstu hemikalija. Izazivaju oštećenja na masnim kiselinama u ćelijskim membranama, a proizvodi ovog oštećenja zatim izazivaju oštećenje proteina i DNA. Najšire prihvaćena teorija biohemijske osnove mnogo slučajeva kancera, kao i arterioskleroze, ključni laktor u ubrzavanju stanja je oštećenje tkiva pomoću ovih radikala. Određeni broj mehanizama, uključen u zaštitu protiv ili obnavljanje posle oštećenja sa radikalima kiseonika, uključuje jedan broj hranljivih materija, posebno vitamin E, karotin, vitamin C i selen. Zajednički naziv za sve ove je antioksidant hranljive materije (antioxidant nutrients) antiparasitic antiparazitni antiperistalsis antiperistaltika. Sinonim: reversed peristalsis antipoison protivotrov antirachitic antirahitični antirachitic potency antirahitični potencijai, antirahitična sposobnost antirachitic vitamin antirahitični vitamin. vitamin D3

antiricketic sterols vitamin D2 ili kalciferol, vitamin D2 ili ozračeni 7-dehidroholesterol

antiscorbutic vitamin v. vitamin C

antiseptic antiseplik; jedinjenje koje inhibira porast mikroorganizama, hez neophodnog ubijanja istih

antiserum serum krvi koji sadrži antitela, povezana sa specifičnom bolešću. Inokulacija antiseruma daje imunitet na bolest antisterility vitamin antisterilitetni (antireproduktivni) vitamin, tokoferol, vilamin E antitoxic antitoksičan antitoxin antitoksin; protivotrov, antitelo koje neutrališe toksin bakterija; materija koja se formira u telu i neutrališe delovanje toksina

antitripsin antitripsin antiviral protivirusni

antivitamin anlivitamin; supstanca koja remeti normalan metabolizam ili funkciju vitamina ili dovodi do njihovc razgradnje. Dikumarol (dicoumarol), u plesnivom kokocu, inhibira ili antagonizira (suprotstavlja se) funkciji vitamina K, tiaminaza (thiaminase) u sirovoj ribi, razgrađuje vitamin Bb medikament nietliotreat (mcthotrexate) sprečava aktivnost folne kiseline, a izoniazid (isoniazid) sprečava aktivnost vitamina B6; sprečava sintezu ili metabolizam nekog od vitamina; supstanca koja inhihira normalnu l’unkciju nekog vitamina antixerophthalmic vitamin antikseroftalmični vitamin, vitamin A antox (antioxidant) antioksidant, skraćenica za antioksidant u NRC nomenklaturi hraniva

antrax antraks, crni prišt anus anus, čmar, analni otvor, distalni (zadnji) otvor i kraj digestivnog trakta, kroz koji se izlučuju iz organizma nesvareni ostaci hrane (feces)

AOAC (Association of Official Analytical Chemists) Udruženje zvaničnih analitičkih hemičara, čije se metode obično koriste u naučnim radovima u poljoprivredi aorta aorta

aparejo grass vrsta rosulje (Muhlenbergia utilis, fam. Poaceae)

apathv apatija, ravnodušnost aperient v. laxative

aphagia nemogućnost gutanja, Smetnja u gutanj u je disfagija (disphagia) aphagosis nesposobnost uzimanja jela aphosphorosis afosforoza apoenzvme apoenzim C ili Z apoenzyme epoenzim, apoferment; proteinski deo enzima, koji zahteva koenzim za svoju aktivnost i zato je neaktivan ako je odsutan koenzim. v. coenzyme, enzyme activation, prosthetic group apoferitin protein u mukoznim ćeiijama tankih creva: zajedno sa gvožđem (Fe) ovaj formira jedinjenje feritin (feritin) apolipoprotein proteinski deo lipoproteina, bez vezivanja lipida. v. lipicls, plasma aporrhegma promain ili druga toksična supstanca, formirana od ncke aminokiseline u toku bakterijske razgradnje nekog proteina

apparatus for ruminal juice sonda za vađenje buražnog soka

apparatus for taking out the ruminal juice aparat za vađenje soka iz rumena apparent očigleđan, vidljiv, jasan apparent density zapreminska težina apparent digestibilitv coefficient koeficijent prividne svarljivosti apparent digestibility prividna svarljivost. v. digestibility

apparent digestible energy (DE) prividno svarljiva energija; ukupna količina encrgije konzumirane hrane, umanjena za energiju fecesa

apparent energv of digestion food v. apparent digestible energv appearance izgled, pojava appetite apetit; želja za uzimanjem hrane ili vode, potreba za hranom; obično predstavlja dugotrajni fenomen, nasuprot kratkotrajnoj sitosti; potreba za hranom; neposredna želja za jelom, kada je hrana prisutna. Gubitak apetita u jedne životinje je obično izazvano bolešću ili stresom appetite behavior ponašanje u toku uzimanja hrane, ponašanje ili vladanje životinje, povezano s potrebama u hrani appetite đepression depresija apctita appetite juice želudačni sok appetite reduction redukcija apetita, smanjenje apetita

appetite stimulants stimulansi apetita appetite stimulating action stimulativno delovanje na apetit

appetite stimulation stimuliranje apctita appetite-stimulating action dclovanje koje stimuliše apelit

appetizer sredstvo za otvaranje apetita; supstanca koja stimuliše apetit apple pomace jabučna komina applicable upotrebljiv, primenljiv, podesan, pogodan

application aplikacija. primena applied praktičan, koristan, primenjen applied chemistrv primenjena hemija applied nutrition praksa ishrane, prakična ishrana

applied science primenjena nauka apply primeniti. upotrebiti appraisal ocena, procena, rangiranje, rejting, određivanje ranga, utvrđivanje ranga appraise oceniti, proceniti approved method odobreni metod approved sampling method odobreni metod uzorkovanja

approximal aproksimalan, približan approximate približiti(se), doseći approximate appetite približan apetit approximately približno apramycin apramicin; antibiotik aminociklitol

apron feed distributor v. belt feed distributor

apron feeder v. beltfeeder aquaculture akvakultura; gajenje biljaka i životinja u vodi aquafeeds tečna hraniva aquatic plant vodena biljka aquatic vodeni, koji živi u vodi aqueous extract vodeni ekstrakt aqueous solution vodeni rastvor aqueous vodeni

aquiculture akvakultura, gajenje biljaka i životinja u vodi

arabian millet divlji sirak (Sorghum halapense)

arable fođder cropping gajenje krmnih kultura

arable fodder krmno bilje arable meadow kultivisana livada, periodična livada

arable pasture pašnjak na ugaru arable silage silaža od biljaka gajenih na oranicama

arachidic acid arahidna kiselina (CH3(CH2)|8COOH)

arachidonic acid arahidonska kiselina (C19H39COOH); najvažnija nezasićena kiselina u mlečnoj masti; esencijalna masna kiselina; nezasićena masna kiselina sastavljena od 20 ugljenikovih atoma i 4 duple (nezasićene) veze; nije striktno esencijalna masna kiselina, pošto se može formirati iz linolenske kiseline, ali ima 3 puta veću potenciju od linolenske kiseline u lečenju simptoma deficita esencijalne masne kiseline; prisutna u životinjskim tkivima, posebno u ribi, jajima, jetri i mozgu; esencijalna supstanca za aktivnost telesnih tkiva, koju stvara organizam životinje iz jednostavnijih masnih kiselina (linolne kiseline), koje se dobijaju iz masti hrane arachin jedan od globulin proteina u zrnu arašida

arachis arašid, kikiriki (Arachis hypogea, fam. Fabaceae)

arachis oil ulje koje je ekstrahovano iz arašida ili zemljanog oraha, Arachis hypogea koji sadrži: 20% zasićenih, 50% mononezasićenih (oleinska kiselina), 30% polinezasićene (linolenska kiselina) i manje od 1% linolenska kiselina ARC v. Agricultural Research Council Arctium majus veliki čičak are ar (100m2); metrička jedinica mere za površinu

area područje, površina, zona, kraj, areal. ograđeni prostor, dvorište

area of forage crops površina pod krmnim biljem

areal površinski

areometer areometar, aparat za merenje gustine i specifične težine tečnosti

arginase enzim arginaza, koji hidrolizuje arginin do uree i ornitina; pnsutan u većini ćelija životinja

argininaemia argininemija; genetsko oboijenje koje delujc na metabolizam antinokiseline arginin, otuda normalno formiranjc uree i eiiminisanje konačnih proizvoda metabolizma proteina arginine arginin (C5H13N4COOH); jedna od esencijalnih aminokiselina za piliće argon argon (Ar), atomski broj 18, atomska težina 39,948

ariboflavinosis ariboilavinoza; nedostalak vitamina B2; grupa kliničkih manifestacija usled nedostatka riboflavina aril ljuska, pleva

arise pojaviti se, nastati, iskrsnuti arista osje (trava)

ark kućica za držanje krmača sa prasadima na pašnjaku

Armsby feeding standard metod za merenjc neto hranljive vrednosti stočnih hraniva u termama; Armsby-evi standardi su izraženi u formi (1) netoenergetske vrednosti u kalorijama, i (2) svarljivim (pravim) proteinima; ovi standardi, međutim, ne izražavaju potrebe životinja u suvoj materiji (SM) arnica brđanka (Arnica montana) aroma compound aromalično jedinjenje aroma, smell aroma, miris; prijatan miris; skup organolcptičkih svojstava aromatic aromatično, mirisno, aromatičan; biljka koja ima jak prijatan miris; proizvod koji se uglavnom koristi zbog njegove arome

aromatic amino acids aromatične arninokiseiine

aromatic compound aromatično jedinjenje aromatic herb aromatična biljka aromatization aromatizacija aromatize dodavati prijatan miris, aromatizovati

aromatizer aromatizer, aromatizator, aromatizirajuća materija

aromatizing agent aromatizator, aromatizirajuća supstanca

arrangement uređaj, mehanizam, dogovor, položaj, raspored

array opseg, niz varijabli arrow crotalaria otrovna biljka (Crotalaria sagittalis, fam. Fabaceae) arrow-grass trozubac (Triflochin /L.], fam. Juncaginaceae)

arrowleaf clover vrsta deteline (Trifolium vesiculosum Savi.)

arsanilic acid arsanilna kiselina, koja se koristi radi stimulisanja porasta živine arsenic (Latin arsenicum, arsenic) arsen (As), atomski broj 33, atomska težina 74,92; toksični metal, sa nepoznatom metaboličkom funkcijom. Hemijski element koji formira otrovna jedinjenja, kao što je arsen trioksid, i koristi se za uništavanje glodara. Arsen se može akumulirati u usevima koji su tretirani sa arsenskim pesticiđima i ribama koje žive u vodi zagađenoj sa arsenom arsenic poisoning stanje kao posledica konzumiranja ili apsorpcije preko kože jedinjenja arsena; akutne slučajeve karakteriše drhtanje, slabost, padanje i proliv. U slučaju hroničnog trovanja, dolazi do razvoja simptoma znatno sporije arsenical jedan iz grupe otrovnih oksida arsena; nredikament koji sadrži arsen, a koristi se kao promotor porasta, kao i za kontrolu bolesti i parazita arterial blood arterijska krv arteriosđerosis arterioskleroza; zadebljavanje i kalciftkacija zidova arterija, dovodeći do gubitka elastičnosti sa starenjem organizma i posebno u slučaju hipertenzije

artery arterija artesian well arteski bunar artichoke artičoka (Cynara scolymus) article artikal, roba u trgovini artifical abortion veštački izazvan pobačaj artificial diet veštački obrok artificial diets veštačka hrana artificial dried hay veštački osušeno seno artificial dried vlaga koja je odstranjena na način koji nije prirodan artificial dry heating veštačko sušenje artificial drying veštačko sušenje zelenih stočnih hraniva i žitarica ventilatorima i toplim vazduhom; sušenje kabastih useva pomoću duvača vazduha ili grejača

artificial flavor aromatik koji nije dobijen iz izvora koji daje prirodne aromatike artificial grass vcštačka livada artificial grassland zasejani pašnjak, zasejani travnjak, veštački pašnjak artificial insemination veštačko osemenjavanje

artificial isotope (144Ce) marker za indirektno određivanje fizioloških fenomena ishrane

artificial meadow veštačka livada artificial milk zamena mleka. Sinonim: milk replacer

artificial nntrition veštačka ishrana artificial pasture površine za ispažu stoke, koje se relativno intenzivno obrađuju, uvođenjem kabastih vrsta biljaka i periodičnom obradom, kao što su oranje i đubrenje

artificial pregnancy bremenitost nastala transplantacijom oplođenog jajeta artificial rearing veštačko gajenje; veštački odgoj novorođenčadi na veštačkim hranivima

artificial rumen veštački rumcn, veštački burag

artificial sweeteners veštački zaslađivači (saharin, natrijum ciklamat, aspartam, neohesperidin. dihidrosalkon) artificial swis milk zamena mleka svinje artificial ventilation veštačko provetravanje

artificial veštački, veštački napravljen, koji je proizveden od strane čoveka ili što ne postoji prirodno

artificially dried veštački dehidriran (osušen); osušen ili dehidriran metodom različitim od prirodnog, obično sa izvorima tečnih goriva

artificially dried grain veštački sušeno zrno artificially dried grass veštački sušena trava artificiallv dried hay veštački osušeno seno, veštački sušeno seno, seno veštački osušeno, seno veštački osušeno arum kozlac (Arum [L.],fam. Araceae) as fed (as − is) vazdučno suv; hrana u stanju u kome je životinje konzumiraju (suva materija + vlaga); kako je konzumirana od strane životinje; Na etiketi su prikazane količine hranljivih materija na ovoj osnovi, a ne u suvoj materiji; odnosi se na hranivo koje se normalno daje životinjama. To se može kretati od 0 do 100% suve materije. Hranivo bez vode sadrži 100% suve materije as fed basis podaci o sastavu hrane ili hranidbenim potrebama životinja izračunati su na osnovu prosečne količine vlage utvrđene u hrani, kao što se ova koristi na farmi; ponekad se označava kao airdry

As v. arsenic

ASA v. American Soybean Association asarabacca kopitnjak (Asarum europeum [L.], fam. Aristolochiaceae) asbestoscement azbestcementni Ascaris lumbricoides askarid, dečja glista Ascomycetes stočni kvasac ascorbic acid askorbinska kiselina (C6H806), vitamin C, hemijski L-ksiloaskorbinska kiselina (xyloascorbic acid), za razliku od izomera Daraboaskorbinska kiselina (araboascorbic acid), koji ima malu vitamin C aktivnost; u vodi rastvorljivi vitamin neophodan u oksidaciono − redukcionim reakcijama (transport elektrona) I normalnu oksidaciju tirozina i metabolizam kolagena. kao i reakcijama hidroksilacije (tj. hidroksiprolina iz prolina); supstanca koja se proizvodi u organizmu životinja i prevenira pojavu skorbuta; hemijski naziv za vitamin C. Sinonim: antiskorbutni vitamin ascorbic acid oxidase enzint u biljnim tkivima, koji oksidiše askorbinsku kiselinu u dehidroaskorbinsku kiselinu. U svežoj netaknutoj biljci enzim je odvojen od askorbinske kiseline i oslobađa se samo kada biljka vene ili seče ascorbin stearate ester askorbinske i stearinske kiseline; u mastima rastvorljiva forma vitamina, koji se koristi kao antioksidant

ase prefiks imenu supstrata, da označi njegov enzim (npr. protein = supstrat; proteinase = enzim koji ga razlaže) as-fed (as-is) kao što se konzumira od strane životinje; hrana (hraniva) u formi u kojoj je životinja konzumira (suva materija + vlaga).

ash jasen (Fraxinus excelsior, fam. Oleaceae)

ash constituent komponenta pepela, konstituent pepela. v. mineral constituent ash content sadržaj pepela ash pepeo; mineralni ostatak posle sagorevanja organske materije i koristi se kao mera ukupnog sadržaja mineralnih soli u hrani; mineralne materije hrane. Ostatak koji ostaje nakon potpunog spaljivanja hrane ili životinjskih tkiva i ekskreta, na temperaturi od 500 do 600°C, u toku nekoliko časova. Ostatak koji preostaje posle potpunog sagorcvanja organske materije hrane; samo oksidi metala ili kontaminanti. kao što je zemlja, će ostati nakon spaljivanja; telo životinja sadrži oko 4% pepela, a većina hraniva za ishranu domaćih životinja od 1 − 10%. v. mineral constituent

ashen koji se odnosi na pepeo, pepeljast; jasenov

asp (aspiration) skraćenica za usisavanje, prema NRC nomenklaturi hraniva asparagine asparagin; neesencijalna aminokiselina, hemijski (3-amid asparaginske kiseline

aspartic acid asparaginska kiselina, jedna od neesencijalnih aminokiselina (HOOCCH2CH(NH:)COOH) aspergillosis aspergiloza Aspergillus familija plesni važna u kvarenju lagerovanog zrna žitarica, zato što A. flavus proizvodi aflatoksine. A. oryzae se gaji komercijalno kao izvor takadiastaze (takadiastase)

Aspergillus niger filamentozne gljivice koje se koriste za proizvodnju enzima i drugih proizvoda fermentacije aspermie aspermija

asphyxia asfiksija, gušenje, nedostatak kiseonika; gušenje ili privremeni prestanak živahnosti, kao posledica gušenja aspirated otklanjanje lakšeg materijala iz težeg, korišćenjem vazduha, kao što su prašina, pleva i druge Iake čestice

aspirating postupak otklanjanja pleve, prašine ili drugih lakih materija pomoću korišćenja vazduha

aspiration aspiracija, usisavanje, udisanje aspiration of maw aspiracija želudačnog sadržaja; ipiranje želuca aspirator aspirator. usisivač ass magarac. Sinonim: donkey. burro assay analiza, test, ispitivanje, analiziranje; ogled, proba, analiza koja lma za cilj određivanje proporcije neke supstance u uzorku; obrazac (formular) za analizu assay dcterminacija (1) čistoće ili potencije supstance, ili (2) količine neke određene komponente smeše koncentrata assemblv agregat assess oceniti, proceniti, utvrditi assessed value procenjena vrednost assessment evaluacija, ocena, procena, ocena vrednosti, vrednovanje, određivanje assets osnovna sredstva assimilable nitrogen usvojivi azot assimilate asimilovati, upiti, svariti, usvajati assimilation asimilacija; anabolizam; pretvaranje svarenih hranljivih materija u integralne i homogene delove čvrstih materija ili tečnosti organizma; usvajanje, konverzija hranljivih materija u telesnc supstance; proces u toku kojeg hranljive materije postaju deo živih tkiva; konverzija hranljivih materija hrane u telesna tkiva; fiziološki termin koji označava grupu procesa kojinia se hranljive materije u hrani čine dostupnim i upotrebljivim za organizam životinje; asimijacija uključuje: varenje, apsorpciju, distribuciju i metabolizam assistance pomoć, asistencija association asocijacija, društvo, udruženje, vezivanje

Association of American Feed Control Officials (AAFCO) Američko udruženje za zvaničnu kontrolu stočne hrane; američka organizacija koju sačinjavaju: a) kontrolori prodaje komercijalnih stočnih hraniva, b) šefovi eksperimentalnih stanica i laboratorija, odgovorni za inspekciju takvih produkata, c) istraživači državnih i federalnih agencija angažovanih u islraživanju stočnih hraniva

assort sortirati, odabrati, odabirati, klasifikovati

assorting engine trijer, ntašina za sortiranje assortment asortiman assortment unit jedinica asortimenta astatine astatin (At), atomski broj 85, atomska masa 210

astringent astringent. koji vezujc, sredstvo za skupljanje tkiva at foot suckling ovca sa jagnjetom koje sisa ataxia ataksija; gubitak sposobnosti za kontrolu telesnih pokreta; nedostatak mišićne koordinacije pokreta atherosclerosis aterosklcroza; stanje pn kojem unutrašnji zidovi arterija su zadebljali, usled deponovanja naslaga masnih supstanci, uključujući holesterol atlas atlas, prvi vratni pršljen atmospliere atmosfera atmospheric moisture atmosferska vlaga atmospheric pressure atmosferski pritisak atmospheric valve ispusni ventil atocia sterilnost kod ženke atom atom; nevidljiva čcstica materije u hemijskom smislu. Predstavlja fundamentalnu građevnu jedinicu hemijskih elemenata. Elementi, kao što su gvožđe i sumpor, razlikuju se od drugih pošto ovi sadrže različite vrste atoma atomic atomski

atomic energy atomska energia atomic numher atomski broj hemijskog elementa

atomic weight atomska masa; prosečna relativna masa jednog atoma nekog elementa. u poređenju sa drugim elementom (obično vodonikom), koji se koristi kao stanđard. Izotopi istog elementa imaju različite atomske mase, zbog toga što se broj neutrona razlikuje od izotopa do izotopa; navedena atomska masa je prosečna masa, sem ako nije naveden specit’ičan izotop

atomic-absorbent spectrometry (AAS) atomsko-apsorpciona spektrometrija atomization atomizacija, raspršivanje (tečnosti)

atomize smanjiti tečnost u veoma fine čestice u raspršivaču

atomizer atomizer, raspršivač za tečnosti atomizer nozzle mlaznica atomizera. Sinonimi: injection, nozzle atonia/atonv atonija, mlitavost atony of forestomaches atonija predželudaca atony of paunch atonija buraga, atonija ruinena

atoxic atoksičan, neotrovan ATP adenozin trifosfat, koenzim koji deiuje kao intermedijarni proizvod između energijom bogatog (kataboličkog) metabolizma (oksidacija metaboličkog goriva) i potrošnje energije, kao fizički rađ u sintetičkim (anaboličkim) reakcijama. ADP (adenozin fosfat) je fosforiliran do ATP, povezanog do oksidacija; u potrošnji energije ATP je hidrolizovan do ADP i jona fosfata. v. adenosine triphosphate

atrophy atrofija, slabljenje, kržljanje, smanjenje veličine ćelije, tkiva ili organa tela; zakržljalost; razaranje jednog dela tela, obično mišića, izazvano povredom ili bolešću

attar eterično ulje attempt pokušaj, proba, ogled attest potvrditi

attested dairy farrn mlečna atestirana farma auction aukcija, licitacija. prodaja na aukciji, javna prodaja

auger spiralni transporter, veliko svrdlo, velika bušilica

auger bunk feeder hranilište s pužnim transporterom

auger conveyor pužni transporter, koji povczuje silos sa hranilištem za stoku; spiralni transporter (povezuje silos i hranilište za stoku)

auger elevator pužni elevator, spiralni uređaj za transport zrna auger feed v. screwfeed auger feed header priključak na kosačici ođlagačici, sa mehanizmom u vidu pužnog transporlera

auger feed header pužni transporter − priključak na kosačici-odlagačici auger feed trailer prikolica za raspodelu hrane

auger feed wagon prikolica za raspodelu hrane sa spužem

auger feeder pužni transporter za ishranu stoke

auger feeding system pužni transporter za hranu

auger silage feeder pužna hranilica za raspodelu silaže

augerized feeding ishrana korišćenjem pužnili hranilica

Aujeszky’s disease Aujeckijeva bolest aureomycin, chlortetracycline aureomicin, trgovački naziv za hlortetraciklin; oksitetracikiin jedan od tetracikiin grupa anibiotika; antibiotik dobijen iz piesni Streptomyces aureofaciens; dostupan je kao aureomycinhdrochloride; koristi se u terapeutske svrhe i u stočnoj hrani kao stimulator porasta (growth stimulant) za živinu, svinje i telad aut(o) − prefiks (gr.) sam autociave autokiav, Papinov lanac; obraditi u autoklavu

autodigestion autodigestija; rastvaranje tkiva pomoću vlastititih sokova autodrinker autopojilica auto-feeding ishrana životinja po volji iz automatskih hranilica; samoishrana autofermentation (of yeasts) autofermentacija (kvasaca)

autolysis autoliza, raspadanje tkiva; proces samovarenja pod uticajem enzima prirodno prisutnih u tkivima; samorastvaranje

automated feeding and watering of poultry automatsko hranjenje i napajanje živine

automatic automatski, mehanički automatic adjustment automatsko podešavanje

automatic calf feeder automatska hranilica za telad

automatic chain feeder automatska lančana hranilica

automatic cirular drinker cirkulaciona automatska pojilica

automatic concentrate dispenser automatska hranilica za koncentrovanu hranu, kojom se upravlja elektonski

automatic drinker automatska pojilica automatic drinking bowl automatska pojilica. Sinonimi: automatic drinker automatic drinking bowl for pigs and piglets automatska pojilica za svinje i prasad

automatic drinking cup automatska pojilica automatic drinking with reservoir autornatska pojilica sa rezervoarom automatic dry feeder automatska hranilica za suvu hranu

automatic feding plant automatska hranilica automatic feeder automatska hranilica, samohranilica

automatic feeder chain automatska hranilica sa lancem

automatic feeder trough automatska hranilica (valov)

automatic feeding automatsko hranjenje, automatska ishrana

automatic feeding funnel automatski levak za punjenje

automatic feeding plant, automatic endless feeder automatsko hranilište automatic hammer mill and meal bin

automatski mlin čekićar sa binom automatic livestock waterer automatska pojilica, autopojilica

automatic milk feeder automatska hranilica za mleko

automatic power feeder v. automatic feeder automatic scale automatska vaga automatic shunning plant automatski uređaj za omašćivanje

automatic trough automatska pojilica automatic valve automatski ventil automatic water bowl for cattle automatska pojilica za govda

automatic waterer automatska pojilica. Sinonim: automatic drinker, seljSvaterer automatic watering plant automatski uređaj za napajanje

automatic yield feeder automatska hranilica, Sinonim: seljfeeder automation automatizacija autooxidation autooksidcija autophagia autofagija, jedenje samog sebe autopsy autopsija, pregled leša

autotoxin autotoksin, toksin koji se stvara unutar organizma

autotrophes autotropi; organizmi koji mogu sintetizovati sva jedinjenja potrebna za porast iz prostih neorganskih soli, kao drugačije od heterotropnih. koji moraju biti obezbeđeni sa složenim organskim jedinjenjima. Biljke su autotrofi, dok su životinje heterotrofi. Bakterije mogu pripadati u oba tipa; heterotropne bakterije su odgovorne za kvarenje hrane i oboljenja

autumn jesen

autumn erocus mrazovac (Colchicum autumnale, fam. Liliaceae) auxiliary pomoćni

availability poznata kao biodostupnost (bioavailability) ili biološka dostupnost (biological availability). U nekim hranivima hranljive materije mogu biti hemijski prisutne, ali nedostupne ili samo đelimično đostupne pri konzumiranju. Ovo zbog toga što su hranljive materije hemijski vezane u formu koja nije podložna enzimskom varenju, rnadaje izložena hidrlolizi sajakom kiselinom ili bazom, korišćcnint u toku hemijske analize. Takav primer je niacin u zrnima žitarica, u kojintaje kalcijum vezan za fitat, dok jc lizin kombinovan sa šećerima u tzv. „Mailard-o\ kompleks“-u (Maillarđ complex), tako da su sve ove materije biološki nedostupne. v. available Ivsine available dostupan, raspoloživ, pri ruci, pristupačan, raspoloživ available carbohydrates raspoloživi ugljeni hidrati

available crude protein (ACP) sirovi protein koji životinja može koristiti. a izračunava se oduzimanjem ICP od CP available energy v. metabolizable energy available energy v. metabolizable energy available fooder dostupna kabasta hrana available forage kabasto hranivo koje je dostupno za konzumiranje od strane životinja; dostupna hrana, za goveda na paši available lysine dostupan lizin; ukupna količina lizina u proteinima nije biološki dostupna, pošto je izvestan deo vezan preko njegovog bočnog lanca amino grupe, bilo za šećere u „Maillard-ov complex“ ili za druge aminokiseline. Ove veze se ne mogu hidrolizovati pomoću digestivnih enzima, zbog čega se lizin ne može apsorbovati. Dostupni lizin je onaj deo proteinski vezanog lizina u kome je bočni lanac amino grupe slobodan, zato ovaj rnože biti apsorbovan posle varenja proteina

available nitrogen dostupni azot (ukupan sadržaj azotnih jedinjenja rastvorljivih u vodi)

available nutrient dostupna hranljiva materija, usvojiva hranljiva materija; hranIjiva materija koja može biti varena, apsorbovana i/ili upotrebljcna u organizmu; u nekim hranivima prisutne su potpuno nepristupačne materije, ili đelimično pristupačne organizmu životinje. Na primer, kalcijum kombinovan u fitin i liz.in kombinovan sa šećerom, u tzv. Maillard kompleks, nisu dostupni organizmu životinje, pod dejstvom digestivnih enzima. v. availabilitv

available protein dostupni protein; nivo proteina prilagođen na vezani, nesvarljivi protein, koji je nastao pri suvišnom zagrevanju (sirovi protein − ADIN; prilagođeni sirovi protein)

Avatec komercijalni naziv za lasalocid, namenjen živini

avenalin globulin protein prisutan u zrnu ovsa

avenin glutelin protein prisutan u zrnu ovsa average prosečan

average daily feed intake prosečno konzumiranje hrane u toku dana average daily gain (ADG) prosečni dnevni prirast, prosečno dnevno povećanje prirasta jednc životinje, srednje dnevno uvećanje mase; izračunavanje prirasta nakon odbijanja životinje deljenjcm težine prirasta sa brojern dana ishrane average daily milk production prosečna dnevna proizvodnja mleka average daily weight gain posečan dnevni prirast average digestion coefficient prosečan koeficijent svarljivosti average price prosečna cena average production prosečna proizvodnja average sample prosečan uzorak average value prosečna vrednost average weight prosečna težina average yield prosečan prinos aversion averzija, odbojnost, odvratnost avian plague kokošija kuga avian ptičiji. živinski

avidin avidin; protein prisutan u belancetu jajeta (albumen), koji kombinovan sa B vitaminom biotinom učini ovaj vitamin nedostupnim za organizant životinje, zbog čega može doći do pojave njegovog deficita; pri kuvanju jaja ovaj se učini neaktivnim; kuvanje čini avidin denaturisanim, odnosno nedostupnim za organizam; antivitamin avitamic acid v. vitamin C avitaminose v. avitaminosis avitaminosis avitaminoza; nedostatak vitamina; odsustvo nekog od potrebnih vitamina; stanje iii oboljenje životinja, kao posledica dcficita vitamina; bolest izazvana nedostatkom vitamina; u praktiČnim uslovima ishrane domaćih životinja najčcšći su slučajevi nedostatka vitamina A, odnosno njegovih provitamina. Sinonim: vitamin deficiency

avitaminous avitaminozni Avoparcin komercijalni naziv antibiotika, fenolnog glikozida, koji se dobija iz soja Streptomyces candidus Avotan komercijalni naziv za antibiotik avoparcin awn osje

awned osat, koji ima osje awned wheat grass pasja trava (Agropvrum caninum, fam. Poaceae) awnless bczosni, bez osja, bezosat, bezosni awnless barley, naked harlev (Hordeum sativum, var. inermis) bezosni ječam awnless hrome bezosni vlasen (.Bromus inermis, Leyss, fam. Poaceae)

Ax aminokiselina u jedinici hrane axerophthene akseroften, ciklični vitamin A axerophthol akseroftol, aldehid vitamina A, vitamin A], Sinonim: cucerophthal axial-flow combine harvester kombajn aksijalni

axis osovina; stabljika azeotropic mixture azeotropna tekuća smeša koja ključa pri stalnoj određenoj temperaturi

azote azot. Sinonim: nitrogen azoturia azoturija; praznična bolest konja azymous besfermentni, koji ne sadrži ferment