Poljoprivredna proizvodnja ima značajan uticaj na privredu zemlje, a u uslovima ukupne poljoprivredne proizvodnje stočarstvo je vodeća grana. U razvijenijim zemljama Evrope, kao što su Danska i Holandija, govedarstvo učestvuje sa 50-60% u ukupnoj poljoprivrednoj proizvodnji. Goveda su najveći proizvodači namirnica čiji proteini su visoke biološke vrednosti, mleka i mesa, kako za potrebe ishrane stanovništva, tako i kao sirovina za potrebe prehrambene industrije. Pored ovih glavnih proizvoda, u raznim industrijskim postrojenjima koriste se nusproizvodi govedasrtva, kao što su koza, creva, papci, rogovi i sl, koji učestvuju u stvaranju novih materijala. Bitno je, takođe, dobijanje stajnjaka, koji u sebi sadrži azot, fosfor i kalijum, kao i neke druge elemente. Iz ovoga se može zaključiti da je gajenje goveda vrlo značajno, jer se ratarstvo dopunjuje stočarstvom. Tako se vrši prirodno kruženje organskih materija i biljnih hraniva, čime se povećava proizvodnja ratarskih kultura. Sa porastom broja stanovnika sve više se zaoštrava konkurencija u pogledu korišćenja izvora hrane. Naime, sve je veća nestašica animalnih proteinskih hraniva, što znači da se sve više pažnje mora posvetiti kabastim hranivima, koja predstavljaju glavni izvor hrane za preživare. Postojeći izvori kabaste hrane daju prednost gajenju govedau odnosu na druge vrste stoke.

Prof. spec. Zlatan Glišić

Sadržaj

Uvod
Privredna važnost govedarstva
Značaj govedarstva za čovečanstvo
Značaj govedarstva za stočarsku proizvodnju
Značaj govedarstva za biljnu proizvodnju
Brojno stanje goveda u Srbiji
Proizvodnja mleka
Privredna važnost mlekarstva
Značaj mleka u ishrani čoveka
Mleko kao proizvod krava
Proizvodnja mleka u svetu i u Srbiji
Potrošnja mleka
Sastojci mleka
Voda
Suva materija mleka
Mlečnamast
Belančevine mleka
Laktoza
Fermentacija laktoze
Mineralne materije mleka
Ostale materije mleka
Fermenti mleka (encimi)
Vitamini u mleku
Gasovi u mleku

Fizičke osobine mleka

Kiselost mleka
Gustina mleka
Viskoznost mleka
Optičke osobine mleka
Mikroorganizmiu mleku
Bakterije mlečne kiseline
Tipični mikroorganizmi mlečne kiseline
Atipične bakterije mlečne kiseline
Bakterije propionske kiseline
Bakterije buterne kiseline
Proteolitičke (truležne) bakterije
Kvasci
Plesni
Patogeni mikroorganizmi u mleku

Izbor grla za proizvodnju mleka

Mlečne rase goveda
Crno-belo nizijsko (istočnofrizijsko) goveče
Eksterijer, konstitucija i boja
Telesna grada
Proizvodna svojstva
Holštajn-frizisko goveče
Laktacijaifaktorikojiutiču na proizvodnju mleka
Faktori koji utiču na proizvodnju mleka
Muža krava
Činioci koji utiču na učinak muže
Postupak sa mlekom na mestu proizvodnje
Higijena proizvodnje mleka
Mane mleka
Pranjeidezinfekcija mlekarske opreme
Proizvodnja mesa
Privredna važnost proizvodnje mesa
Proizvodni kapaciteti za tov goveda
Izbor grla za proizvodnju mesa
Kombinovane rase goveda
Simentalac
Eksterijer, boja i konstitucija
Proizvodna svojstva
Tovne rase
Šorthorn (Shothorn)
Hereford
Aberdin angus (Aberdeen angus)
Šarole (Sharolais)
Limuzin (Limousine)
Blond d’Akiten (Blonde d’Aquitaine)

Faktori koji utiču na proizvodnju mesa

Ocena utovljenosti goveda
Ocena utovljenosti u živom stanju
Ocena utovljenosti nakon klanja
Ocena kvaliteta mesa
Organizacija tova u kooperaciji
Organizacija otkupaitransporta goveda
Preventivne mere u govedarstvu
Krave muzare
Porodilište
Profilaktonjum
Objekti za mužu
Telećamik
Nega kravljih raraka
Bolesti u tovu goveda
Ishrana goveda
Hraniva koja se korisfc za ishranu goveda
Kabasta hraniva
Paša
Seno
Silaža
Zrnasta hraniva
Priprema stočne hrane
Ishranakrava
Dnevni obroci za krave
Mehanizacija u ishrani krava

Ishrana goveda u tovu

Telad
Junad
Tov napasanjem
Tov junadi svežim i siliranim rezancima šećerne repe
Tov starije junadi
Smeše za ishranu i tov
Reprodukcija goveda
Razmnožavanje goveda
Upotreba krave u priplodu
Polni ciklus i zrelost za prvu oplodnju
Intenzitet plodnosti i tehnika parenja
Upotreba bika u priplodu
Oplodnja i bremenitost krava
Teljenje
Proizvodnja grla za priplod
Postupak sa teletom – odgajivanje teladi
Postupak sa junicama – odgajivanje
Postupak sa bikovima – odgajivanje
Obnova sopstvenog stada – remont
Objekti i oprema za smeštaj goveda
Objekti i oprema
Sistemi držanja goveda
Vezani sistem držanja goveda
Slobodni sistem držanja goveda
Kombinovani sistem držanja goveda….
Objekti za smeštaj krava
Objekti za smeštaj goveda u tovu
Mere za unapredenje govedarstva
Literatura
Beleška o autoru

Privredna važnost govedarstva

Značaj govedarstva za čovečanstvo

Jedan od najvećih problema današnjice, sa kojim se čovečanstvo svakodnevno bori, je problem ishrane ljudi, naročito problem obezbeđenja (proizvodnje) dovoljnih količina ljudske hrane animalnog (životinjskog) porekla. Ovaj problem postaje svakog dana sve veći, jer se iz raznih razloga permanentno sužava prostor na kojem se proizvodi hrana, a broj stanovnika vrtoglavom brzinom se povećava. To povećanje iznosi oko 200.000 ljudi svakog dana, što dovodi do žalosnog stanja da veći deo čovečanstva potpuno ili delimično gladuje, a mnogo ljudi svakodnevno umire od gladi. Najžalosnije je, pritom, da od gladi svake godine umire oko 4.500.000 dece mlađe od 12 godina.Zajedno sa biljnom proizvodnjom, stočarska proizvodnja čini poljoprivrednu proizvodnju, i danas predstavlja jednu od najvažnijih oblasti ukupne privrede.
U okviru poljoprivredne i posebno, stočarske proizvodnje osnovni zadatak govedarstva jeste proizvodnja potrebnih količina proizvoda, od kojih neki predstavljaju najkvalitetniju ljudsku hranu animalnog porekla (meso, mleko, sir, kajmak, buter), a i druge važne sirovine za industriju (koža, meso i mleko, rogovi, kosti i dlaka).
Viši stepen razvijenosti stičarstva svake zemlje, naročito govedarstva, utiče direktno pozitivno na standard stanovništva. O tome svedoči činjenica da je u svim industrijski razvijenim zemljama i stočarstvo intenzivno razvijeno.
Sve to jasno govori o direktnom i pozitivnom uticaju stočarstva, a samim tim i govedarstva kao njegove grane, na ukupnu privrednu razvijenost svake zemlje.

Značaj govedarstva za stočarsku proizvodnju

Za stočarsku proizvodnju govedarstvo ima posebno veliki značaj, jer u ukupnoj proizvodnji zauzima najvažnije mesto iz više razloga:
Prvo, govedarstvo daje proizvode visokohranljive vrednosti, koji se koriste u ishrani celokupnog čovečanstva, za razliku od svinjskog mesa, koje muslimanski živalj ne jede.
Drugo, za ishranu goveda najpodesnija je kabasta stočna hrana, koja se lakše i jeftinije može proizvesti na svim poljoprivrednim površinama, zbog čega goveče u pogledu ishrane nije veliki konkurent čoveku (kao što su svinje i neke vrste živine).
Treće, s obzirom na pomenuti karakter ishrane goveda, govedarstvo kao grana ne zavisi od skupih uvoznih visokoproteinskih hraniva biljnog i životinjskog porekla (riblje brašno, sojina sačma i drugo).

Značaj govedarstva za biljnu proizvodnju

Posebno veliki značaj govedarstvo ima za biljnu, naročito ratarsku proizvodnju, iz sledećih razloga:
Prvo, za ishranu goveda mogu se koristiti mnoge kulturne biljke i to, kao čisto krmno bilje (trave, lucerka, detelina), kao i razno industrijsko bilje ili sporedni proizvodi njihove industrijske prerade (uljana repica, suncokret, soja, šećerna repa, sirak), pa i žitarice (kukuruz, ovas) i, najzad, žitarice za ljudsku ishranu (pšenica, raž, proso) kad im je kvalitet umanjen u neadekvatnim uslovima skladištenja.
Drugo, posebno je važno da se kulturno bilje kojim se hrane goveda može jeftinije proizvoditi uz neograničene visine prinosa, čime se postiže visoka vrednost govedarskih proizvoda po jedinici poljoprivredne površine.
Treće, hrana za goveda može se proizvoditi i na manje plodnim zemljištima i na svim nadmorskim visinama i geografskim širinama i dužinama (pašnjaci na granici večitog snega).
Četvrto, uz kvalitetan stajnjak, govedarstvo omogućuje regeneraciju obradivog zemljišta u ratarstvu dajući organsku materiju neophodnu za popravku narušene strukture obradivog zemljišta.

Brojno stanje goveda u Srbiji

Zahvaljujući svojim anatomskim i fiziološkim osobinama i velikim moćima aklimatizacije i prilagodavanja svim klimatskim i ekološkim uslovima, goveda se gaje na svim kontinentima i na svim nadmorskim visinama gde postoji ventilacija. Na veliku rasprostranjenost goveda u svetu uticalo je i to što za goveđe meso i mleko nema verskih i drugih zabrana i ograda, te ga u ishrani koriste svi ljudi na svetu. Mleko je nezamenljiva hrana za decu i bolesne.
Sa razvitkom prehrambene industrije i industrije za preradu sporednih proizvoda primarne govedarske proizvodnje, goveda se počinju gajiti i u onim delovima sveta gde ih nije bilo. Sve to je doprinelo stalnom povećanju broja goveda u svetu.
Radi lakšeg razumevanja tabele, treba podsetiti na osnovna obeležja pojedinih kategorija goveda:

1. Tele – Mladunče krave od rodenja (teljenja) do 6 meseci života.
2. Priplodne junice do jedne godine – Ženska grla u starosti od 6 meseci do 1 godine života, odabrana za priplod.
3. Priplodne junice – 1-2 godine. Isto kao prethodne, u starosti 1-2 godine života.
4. Priplodne krave – Ženska grla goveda koja su se bar jedanput telila.
5. Priplodni bikovi – Muška grla u priplodu ili muška grla starija od 2 godine.
6. Tovna junad – Grla u tovu oba pola starosti do 2 godine.
7. Tov starih goveda – Goveda u tovu oba pola izvučena iz priploda ili starija od 2 godine .Kastrirana muška grla starija od 3 godine korišćena za rad.