U pčelarskoj javnosti, pa i šire, inženjer Božidar Vesković poznat je kao pčelarski stručnjak, pisac i predavač, praktičar i teoretičar u oblasti tehnologije, tehnike i zaštite pri gajenju pčela.
Do sada je izdato i u potpunosti rasprodato od izdavača pet njegovih knjiga iz oblasti pčelarstva, i to: „Kurs iz praktičnog pčelarstva u deset predavanja“ (objavljeno tri izdanja), „Radovi na pčelinjaku po mesecima“ (objavljeno dva izdanja), „Matica u pčelinjem društvu“, „Visoki prinosi meda“ i „Osnovna pravila pri gajenju pčela“. Svako od ovih izdanja štampano je u po 5.000 primeraka, a „Osnovna pravila pri gajenju pčela“ u 5.200 primeraka. Pored toga, sa grupom autora izdao je još dve knjige: „Pčelarstvo sa praktikumom“ za IV razred usmerenog obrazovanja i „Priručnik o bolestima i štetočinama pčela i pčelinjeg legla“, a bio je i redaktor ovog priručnika.
U više časopisa, revija, godišnjih stručnih kalendara i listova objavio je brojne stručne radove i napise, a podneo je i mnogo referata na kongresima, savetovanjima, godišnjim skupovima pčelarskih društava i drugim skupovima pčelara, i to o najaktuelnijim pitanjima iz oblasti pčelarstva.
Ova njegova, šesta po redu, knjiga iz oblasti pčelarstva sadrži sve što je najvažnije iz savremenog načina gajenja i zaštite pčela, i obuhvata sve što je obrađeno u njegovim ranijim knjigama, stručnim radovima, referatima i predavanjima, kao i najnovija saznanja stečena u međuvremenu i prikupljena iz domaće i inostrane literature.
Knjiga sadrži četiri poglavlja: prvo, tehnologija i tehnika gajenja pčela, u kome je sadržano sve što je potrebno da se zna o gajenju pčela radi ostvarivanja visokih prinosa meda i ostalih pčelinjih proizvoda, i to počev od najosnovnijih koji su neophodni početnicima i onima sa manjim pčelarskim stažom, pa sve do pojedinih finesa koje će zainteresovati i pčelare sa dužim pčelarskim stažom i većim iskustvom.
U drugom poglavlju, prikazani su uslovi, odnosno faktori koji utiču na lučenje nektara, a zatim najznačajnije medonosne biljke kontinentalnog i mediteranskog područja, njihove osobine i svojstva, vreme cvetanja, kvalitet i količina meda koja se od njih može proizvesti, odnosno sve ono što treba da se zna da bi se ove medonosne biljke, kao pčelinja paša, mogle racionalno iskoristiti.
U trećem poglavlju obrađeni su radovi na pčelinjaku po mesecima, što ima poseban značaj za pčelarsku praksu, i to kako za pčelare početnike, tako i za pčelare sa većim pčelarskim iskustvom,
U četvrtom poglavlju knjige autor posvećuje posebnu pažnju veoma aktuelnim pitanjima bolesti i štetočina pčela i pčelinjeg legla, od kojih su neke postale toliki problem, kod nas i u svetu, da je od njih uginuo ogroman broj pčelinjih društava, a prete da i dalje nanose velike štete.
Celokupna materija koju autor objavljuje u ovoj knjizi aktuelna je, prikazana popularno, pregledno, stilom pogodnim za čitaoce različitog stepena obrazovanja.
Ova knjiga može korisno da posluži ne samo pčelarima neposrednim proizvođačima već i učenicima i studentima odgovarajućih škola i fakulteta, poljoprivrednim i veterinarskim stručnjacima, posebno onima u organizacijama udruženog rada koje imaju pčelarsku proizvodnju i drugima. Istina, ova knjiga može biti zanimljiva svakom čitaocu, jer je u njoj prikazan veoma interesantan društveni život pčela. Onaj ko je pročita saznaće kako se tako brojna zajednica održava u savršenom redu, zašto matica ima životnu snagu kao retko koja životinja, zašto je polen toliko koristan i za čovečiji organizam, i niz drugih veoma zanimljivih pitanja.
S obzirom na to da je pčelarstvo unosan posao, a posebno da veoma povoljno deluje na zdravlje i dug život onih koji se njime bave, sigurno je da će mnogi koji ovu knjigu pročitaju i sami postati pčelari.
Za početnike i potencijalne pčelare ova knjiga, sigurno, spada među najbolje.
Imajući u vidu sve ovo, kao i detaljnije utiske stečene prilikom recenzije, a kasnije i čitanjem korigovanog teksta, najtoplije preporučujem ovu knjigu, s iskrenom željom da i ova publikacija našeg predanog pisca Božidara Veskovića, doživi više izdanja kao i neke njegove prethodne knjige.
Prof. dr Bogoljub Konstantinović
SADRŽAJ
PREDGOVOR
OD AUTORA
PREDGOVOR DRUGOM IZDANJU
PREDGOVOR TREĆEM IZDANJU
I POGLAVLJE – TEHNOLOGIJA I TEHNIKA GAJENJA PČELA
Koristi od pčela
Sastav i život pčelinjeg društva
Matica
Poznavanje matice
Životna snaga matice
Razvoj matice
Sparivanje matice
Društva bez matice
Trutovi
Pčela radilica
Dužina leta pčela
Razmnožavanje pčela
Rojenje
Izgradnja gnezda
Podela rada u pčelinjem društvu
Sporazumevanje pčela
Kako pčele spravljaju med
Kako se pčele hrane
Zasnivanje pčelinjaka
Izbor mesta za pčelinjak
Postavljanje košnica na pčelinjaku
Premeštanje košnica sa pčelama
Nabavka rojeva i opreme za pčelarenje
Veličina pčelinjaka
Preseljavanje pčela i vrškara u košnice sa pokretnim saćem
Oprema i pribor za pčelarenje
Košnice
Vrsta košnica
Dadan-Blatova košnica
Langstrot-Rutova košnica
Fararova košnica
AŽ košnica
Pološka
Nukleusi
Pčelarski pribor
Dimilica
Nož
Četka
Pčelarska kapa
Kavez za matice
Mamuzast točak ili žvrk
Burgija i šilo
Daska ili podmetač
Vrškara, pletara ili trmka
Čekić, klešta, turpija, testerica i voćarske makaze
Nož i viljuška za skidanje voštanih poklopaca sa ćelija saća
Cediljka ili centrifuga za vrcanje meda
Sanduče za pčelarski pribor
Pojilo za pčele
Hranilica za prihranjivanje pčela
Matična ili Hanemanova i Hofmanova rešetka
Posude za spravljanje sirupa
Pami topionik voska
Pčelarska vaga
Beležnica
Prihranjivanje pčelinjih društava
Kada se pčelinja društva prihranjuju
Osnovni principi prilikom prihranjivanja
Zašto je prihranjivanje poslednjih godina sve aktuelnije
Spravljanje i načini korišćenja hrane
Invertovanje šećera (saharoze)
Korišćenje čvrste hrane
Čvrsta hrana za nadražajno prihranjivanje
Polen u ishrani pčela
Kako pčele sakupljaju polen
Hemijski sastav cvetnog praha (polena)
Polen u ishrani legla
U košnici treba da ima dovoljno polena
Sakupljanje polena za rezervu i prodaju
Čuvanje polena
Neka mišljenja o polenu u ishrani ljudi
Način korišćenja polena
Pojenje pčela
Prihranjivanje pčelinjih društava u jesen
Prihranjivanje vršiti ranije s jeseni
Jesenje nadražajno prihranjivanje
Zimsko prihranjivanje pčela
Kako pčele zimuju
Kako se pčele zimi prihranjuju
Pretprolećno i prolećno prihranjivanje pčelinjih društava
Prolećno nadražajno prihranjivanje
Kada početi sa prolećnim nadražajnim prihranjivanjem
Kako vršiti prolećno nadražajno prihranjivanje
Med je najbolja hrana za pčele
Grabež i borba protiv grabeži
Izimljavanje pčelinjih društava
Prvi prolećni pregled pčelinjih društava
U proizvodnim pčelinjim društvima matica se traži samo u izuzetnom slučaju
Nadimljavanje pčelinjih društava
Saniranje pčelinjih društava
Dodavanje matica
Uslovi za prijem matica
Kako se matica dodaje
Sređivanje pčelinjih društava sa lažnim maticama
Kako prepoznati društvo bez matice
Spajanje pčelinjih društava
Zamena saća
Uslovi za postizanje visokih prinosa meda
Stvaranje jakih pčelinjih društava
Pravlino iskorišćavanje glavne paše
Neiskorišćena prva glavna paša
Dresiranjem pčela povećava se prinos meda, semena i plodova bilja
Za veće proizvodne sposobnosti pčela radilica
Treba li odstranjivati maticu i ograničavati joj prostor u košnici
Ograničavanje prostora matici
Poznavanje leta pčela ima i praktične pouke
Kada pčele ne lete daleko od pčelinjaka
Kada pčele lete daleko
Pri seobi pčela vodi računa o udaljenosti
Zanimljivi letovi trutova
Matica se za izletanja iz košnice posebno priprema
Rezime praktičnih pouka iz poznavanja leta pčela
Ceđenje meda
Skidanje poklopca
Čuvanje meda
Kristalizacija meda
Proizvodnja matica
Kako se izvode matice
Kad se izvode kvalitetnije, a kad lošije matice
Kad pčele radilice ubijaju maticu
Kad pčele same izvode maticu
Kad proizvoditi matice
Kako proizvoditi matice
Proizvodnja i zamena matica obezmatičavanjem pčelinjih društava
Proizvodnja i zamena matica rojidbenim matičnjacima
Tiha smena matica
Milerov metod proizvodnje i smene matica
Formiranje nukleusa
Naseljavanje nukleusa
Nega nukleusa
Alejev način proizvodnje matica
Dulitlov metod proizvodnje matica
Izgradnja osnova matičnjaka
Presađivanje larvi
Dvostruko presađivanje larvi
Umnožavanje pčelinjih društava
Prirodno rojenje
Veštačko rojenje
Nega rojeva
Odabiranje – selekcija pčela
Osnovni principi selekcije
Kontrolisano sparivanje matica
Proizvodnja i selekcija trutova
Pripreme pčelinjih društava za prezimljavanje
Sklanjanje medišta
Detaljan pregled pčelinjih društava
Hrana za prezimljavanje
Uzimljavanje pčelinjih društava
Nega pčelinjih društava preko zime
Zimski pregled pčela
Zimsko prihranjivanje pčela
Šta ako ima medljikovca?
Radovi izvan pčelinjaka
Proizvodnja voska
Kako pčele proizvode vosak?
Kako povećati proizvodnju voska?
Proizvodnjom voska ne smanjuje se proizvodnja meda i legla
Uslovi za bržu izgradnju saća
Čuvanje voska
Neke osobine voska
Upotreba voska
Proizvodnja i korišćenje propolisa
Kako pčele sakupljaju i dorađuju propolis
Sastav propolisa
Funkcije propolisa u košnici
Upotreba propolisa van košnice
Proizvodnja i čuvanje propolisa
II POGLAVLJE – PČELINJA PAŠA
Osnovni uslovi za lučenje nektara
Faktori za lučenje nektara
Sunčeva svetlost
Toplota vazduha i lučenje nektara
Vlažnost vazduha i lučenje nektara
Vetrovi i lučenje nektara
Padavine
Vrsta i obrada zemljišta i ostale agrotenničke mere
Glavne pčelinje paše
Bagremova paša
Livadska paša
Suncokretova paša
Voćna paša
Lavanda (Lavandula L)
Kadulja (Salvija officinalis L)
Primorski vresak – vrijesak (Saturela montana L)
Ruzmarin (Rosmarinus officinalis L)
Uljana repica
Medljika (medna rosa)
III POGLAVLJE – RADOVI NA PČELINJAKU PO MESECIMA
Radovi u avgustu
Pregled pčelinjih društava
Zaštita pčela od suvišne toplote
Spajanje slabih društava
Obezbeđenje dovoljnih količina hrane
Izvođenje mladih pčela radilica
Zamena matica
Nega rojeva
Zamena starog i dotrajalog saća
Snabdevanje pčela vodom
Borba protiv grabeži
Ceđenje meda
Suzbijanje bolesti i štetočina
Radovi u septembru
Produžetak radova iz avgusta
Obezbeđenje hrane za prezimljavanje
Nega rojeva
Revizija pčelinjeg gnezda
Sklanjanje medišta
Suzbijanje bolesti i štetočina
Pčelinja paša
Preseljavanje pčela iz vrškara u košnice sa pokretnim saćem
Radovi u oktobru
Osnovni zadaci u oktobru
Preuređenje gnezda
Uzimljavanje pčelinjih društava
Dovođenje košnica u red
Ventilacija
Vlaga u košnici
Uređenje zemljišta
Mir na pčelinjaku
Radovi u novembru
Dovršavanje uzimljavanja
Čuvanje od potresa
Ograda pčelinjaka i zaštita od vetrova
Omogućavanje lakšeg povratka pčela u košnicu
Radovi u decembru
Čišćenje leta
Zimski pregled pčela
Zimsko-prihranjivanje pčela
Mir na pčelinjaku
Šta ako ima medljikovca
Sređivanje pčelarskog pribora i opreme
Program i plan rada za narednu godinu
Pomeranje košnica sa pčelama
Proučavanje literature
Radovi u januaru
Nedostatak polenovog praha
Sprečavanje ubrzanog razvoja legla
Radovi u februaru
Čišćenje podnjače
Kontrola zdravstvenog stanja i jačine društva
Kontrola rezervne hrane
Sprečavanje bržeg razvoja legla
Radovi u martu
Prvi prolećni pregled pčelinjih društava
Saniranje pčelinjih društava
Spajanje pčelinjih društava
Zamena saća
Užičavanje ramova i ugrađivanje voštanih osnova
Nadražajno prihranjivanje
Proširivanje pčelinjeg gnezda
Radovi u aprilu
Proširivanje gnezda
Nadražajno prihranjivanje
Trutuše i lažne matice
Zamena starog saća
Izjednačavanje pčelinjih društava
Spajanje pčelinjih društava i druge mere
Sakupljanje polenovog praha
Radovi u maju
Dovršenje radova iz prethodnog meseca
Sprečavanje nagona za rojenjem i stvaranje radnog raspoloženja
Približavanje pčelinjih društava paši
Seoba pčela
Ograničenje prostora matici
Mir na pčelinjaku
Radovi u junu
Med i cvetni prah za rezervu
Ceđenje (istresanje) meda
Čuvanje meda
Kristalizacija meda
Umnožavanje pčelinjih društava
Nega rojeva
Proizvodnja matica
Radovi u julu
IV POGLAVLJE – NAJOPASNIJE BOLESTI I ŠTETOČINE PČELA I PČELINJEG LEGLA
Preventiva protiv bolesti i štetočina
Bolesti i njihovo suzbijanje
Bolesti koje napadaju odrasle pčele i pčelinje leglo
Varoatoza
Širenje bolesti
Razmnožavanje varoe
Oštećenje legla
Oštećenje odraslih pčela
Kako prepoznati zaraženo pčelinje društvo
Suzbijanje varoe
Bolesti koje napadaju samo pčelinje leglo
Američka trulež (kuga) pčelinjeg legla
Suzbijanje bolesti
Evropska trulež legla
Bolesti odraslih pčela
Nozema ili nozernoza
Lečenje bolesti
Crna bolest pčela
Sprečavanje – lečenje bolesti
Mane i bolesti matice
Mane matica
Bolesti matice
Katalepsija – oduzetost matice
Štetočine pčela
Voskov moljac (moljci voska)
Osice i stršljeni
Pčelinja vaš
Miševi
Ptice
Trovanje pčela hemijskim sredstvima za zaštitu bilja
Kako postupiti kad nastane trovanje pčela
LITERATURA