S obzirom na veliki značaj zrnastih kultura u ishrani stanovništva, koje se smatraju strateškim proizvodima, i na obiman promet u svakoj zemlji kao i između država i kontinenata, u svetu postoji bogata literatura posvećena ovim ključnim proizvodima ishrane, počev od proizvodnje, žetve, prečiščavanja, skladištenja, klasiranja, dorade, zaštite, prevoza i tehnike trgovine, do kontrole kvaliteta i količina.

Veoma su brojni nađonalni i međunarodni propisi i standardi o kvalitetu i klasiranju robe, kao i metodologiji klasiranja i provere kvaliteta i ispravnosti zrnaste robe.

Trgovina žitom i zrnastom robom, uopšte u svetu i kod nas predstavlja izuzetno važnu privrednu granu čiji se poslovi po obimu i vrednosti mere milijardama, tako da je veoma važno poznavati propise o kvalitetu u prometu i preradi, jer može doći do pojave velikih šteta zbog propusta i nestručno vođenih poslova.

Zemlje veliki proizvođači i izvoznici zrnastih proizvoda poseduju stručne priručnike, koji kadrovima pomažu pri otkupu, doradi, kontroli i izvozu zrnaste robe. Rad na ovim proizvodima je veoma odgovoran i zahteva detaljno poznavanje robe, tehnoloških zahteva u pogledu klasiranja, provere kvaliteta, uskladištenja, zaštite, prevoza itd.

Kod nas dugo nije postojala univerzalna knjiga ili priručnik, koja bi na jednom mestu objedinila sve neophodne standarde, pravilnike, metodike i ostale važne pro- pise i procedure za jednostavan i precizan prijem, klasifikaciju i promet zrnaste robe. Autor Lazar Čobanović se odvažio i priredio Priručnik koji je u svom prvom izdanju našao mesto u mnogim preduzećima, koja se bave preradom i prometom žitarica i uljarica, jer je popunio prazninu u stručnoj literaturi na našem jeziku. Na osnovu autorovog dugogodišnjeg praktičnog iskustva na otkupnim mestima i u lukama bivše jugoslavije nastala je ova jedinstvena stručna knjiga.

Do pojave pomenutog priručnika ne retko se dešavalo da se pri prijemu ili otpremi žitarica sklapaju loši ugovori, pa je dolazilo do reklamacija iz izvoza u vidu negativne bonifikacije, pa čak i vraćanja zbog isporučene robe lošijeg kvaliteta. Ne retko, isporučivala se roba boljeg kvaliteta od ugovorenog, što je takođe, donosilo štetu za izvoznike.

Novo izdanje autor je proširio nekim od GAFTA i FOSFA pravilnika, EC normama, kao i pravilnicima o javnim skladištima novo ustanovljenog Kompenzacionog fonda.

Priručnik je namenjen poljoprivrednim stručnjacima, tehnolozima i drugim oso- bama koje rade na otkupu i prometu žitarica i uljarica, komercijalistima u proizvodnji, kooperaciji i otkupu, žitarskim organizacijama, skladištima i mlinovima, spoljno trgovinskim organizacijama, berzanskim i drugim prometnim organizacijama, lukama, špedicijama, inspektorima i kontrolorima životnih namirnica.

Na kraju, kao zaključak ističemo da ova tematika može da bude posebno važna u slučaju da se kod nas konačno prihvate pravila „javnih skladišta”.

dr Đorđe Psodorov, van. prof. PMF

Krajem juna 2011. godine iz štampe je izašlo drugo, prošireno izdanje knjige Priručnik za kontrolu kvaliteta (pšenice, ječma, kukuruza, soje, suncokreta i šećerne repe). Značaj ovog priručnika je u tome što su u njemu obrađene teme kao što su: uputstva o uzorkovanju, najznačajnija oštećenja zrnastih proizvoda, sadržaj i struktura primesa, ocena reološkog kvaliteta brašna i testa, najznačajnije bolesti zrna (kod šećerne repe oboljenja korena), skladištenje zrnastih proizvoda, štetočine uskladištenih proizvoda. Priručnik je ilustrovan sa 150 kvalitetnih, kolornih fotografija koje čine ovo izdanje jedinstvenim u pogledu tematike koja je obrađena. Obim knjige je 240 strana na kojima su data kompletna uputstva za kontrolisanje kvaliteta najznačajnih ratarskih biljnih vrsta, sa svim domaćim i pojedinim stranim standardima i pravilnicima. Drugo izdanje je dopunjeno sa pravilnicima i standardima međunarodnih strukovnih organizacija kao što su GAFTA, FOSFA, EC Norme, ali i domaćeg, novoustanovljenog Kompenzacionog fonda.

Namena knjige. Smatramo da će ovaj priručnik biti od izuzetnog značaja za široku stručnu javnost, a pre svega agronomima, tehnolozima, studentima poljoprivrede i tehnologije, poljoprivrednim inspektorima i svima onima koji se bave prometom ovih najznačajnijih, berzanskih, poljoprivrednih proizvoda.
Sadržaj knjige. Priručnik je podeljen u sledeća poglavlja:

1. Ugovorna kontrola kvaliteta i kvantiteta robe i usluga
2. Uzorkovanje zrnastih proizvoda za kontrolu kvaliteta
3. Pšenica
4. Ječam
5. Kukuruz
6. Soja
7. Suncokret
8. Šećerna repa
9. Skladištenje zrnastih proizvoda
10. Skladišne štetočine
11. Mere i normativi

Recenzenti ovog priručnika su naši istaknuti stručnjaci iz oblasti koja je obrađena, dr Radivoje Jevtić, stručnjak Zavoda za strna žita u „Institutu za ratarstvo i povrtarstvo“ – Novi Sad, mr Gordana Bejarović, stručnjak iz „Danubius“-Novi Sad i dr Đorđe Psodorov, vanredni profesor iz FINS-a u Novom Sadu. Izdavači su „Fakultet za pravne i poslovne studije Dr Lazar Vrkatić“-Novi Sad i „Tiski cvet“ iz Novog Sada.

SADRŽAJ

Zahvalnica
Umesto uvoda

1. UGOVORNA KONTROLA KVALITETA I KVANTITETA ROBE I USLUGA

2 UZORKOVANJE ZRNASTIH PROIZVODA ZA KONTROLU KVALITETA

Metode uzimanja pojedinačnih uzoraka
Pakovanje, plombiranje, označavanje, evidentiranje i čuvanje uzoraka
GAFTA Pravila uzorkovanja
Pravilnik o prometu, uvozu i uzorkovanju đubriva
Čvrsta veštačka đubriva

3. PŠENICA

Standardni-uzans kvalitet pšenice
Kontrolisanje kvaliteta pšenice na otkupnom mestu
Primese u pšenici i razni tipovi oštećenja

3.1 Bolesti pšenice

3.2 Ocene reoloških ispitivanja testa
Pšenica kao sirovina za mlinsku industriju (prema SRPS standardu)
Pšenica kao sirovina za mlinsku industriju – izmene (prema SRPS standardu)
Durum pšenica kao sirovina za mlinsku industriju (prema SRPS standardu)
Kvalitet pšenice prema EEZ i US standardu
GOST standard
Pravilnik Komisije (EC) No 687/2008
Internacionalni standard ISO 7970

3.3 Preračunavanje hektolitarske mase pšenice na 13 % vlage

4. JEČAM

Kontrolisanje kvaliteta pivskog ječma na otkupnom mestu

4.1 Bolesti ječma
Pivski ječam (prema SRPS standardu)
Slad, ječmeni (prema SRPS standardu)
Slad, ječmeni – izmene (prema SRPS standardu)

5. KUKURUZ

Standardni-uzans kvalitet kukuruza
Kontrolisanje kvaliteta kukuruza na mestima prijema/isporuke
Razni oblici oštećenja zrna kukuruza

5.1 Bolesti kukuruza
Kukuruz kao sirovina za industrijsku preradu i stočnu hranu (prema SRPS standardu)
Kukuruz kao sirovina za industrijsku preradu i stočnu hranu-izmene (prema SRPS standardu)
US standard za kukuruz
Interni standard o uzorkovanju i kontrolisanju sirovog kukuruza

6. SOJA

Standardni-uzans kvalitet soje
Kontrolisanje kvaliteta soje na otkupnom mestu
Razni oblici oštećenja zrna soje

6.1 Bolesti soje
Seme soje za industrijsku preradu (prema SRPS standardu)
Kvalitet i klase soje prema US standardu

7. SUNCOKRET

Standardni-uzans kvalitet suncokreta
Kontrolisanje kvaliteta suncokreta na otkupnom mestu

7.1 Bolesti suncokreta
Seme suncokreta za industrijsku preradu (prema SRPS standardu)
Seme uljarica – Određivanje sadržaja nečistoća (prema SRPS standardu)
FOSFA International-Uputstvo za kontrolne organizacije i inspektore

8. ŠEĆERNA REPA

8.1 Bolesti šećerne repe
Šećerna repa – Zahtevi za kvalitet i uzimanje uzoraka (prema SRPS standardu)
Uputstvo o jedinstvenoj metodologiji uzorkovanja i kontrolisanja šećerne repe
Suvi izluženi rezanci šećerne repe

9. SKLADIŠTENJE ZRNASTIH PROIZVODA

Uticaj mikroorganizama, grinja, insekata, glodara i ptica na uskladištenu masu zrna
Samozagrevanje zrnaste mase u skladištu

10. SKLADIŠNE ŠTETOČINE

11. MERE I NORMATIVI

Opis postupka utvrđivanja ponderisanih vrednosti kvaliteta proizvoda
Opis postupka utvrđivanja količine pšenice u skladišnom prostoru kubiciranjem

12. LITERATURA
12.1 Foto literatura