Uspešno gajenje domaćih životinja uslovljavaju u osnovi tri faktora:
- nasledne sposobnosti i selekcija,
- držanje i ishrana,
- konstitucija životinje.
Održavanje visokog nivoa produktivnosti domaćih životinja obezbeđuje se samo u slučaju kada su ova tri faktora dovedena do optimalnog nivoa: zdravlje životinja, njihov vek korišćenja, eksterijer i njegova veza sa produktivnošću. Direktna posledica tih faktora je sposobnost organizma za određenu proizvodnju.
Autor je uložio veliki napor da prethodno sačini selektivnu bibliografiju radova naših i stranih autora iz oblasti koje obrađuje, polazeći od kriterijuma njihove nučne i tematske usmerenosti. Sva građa je sistematizovana, data je njena primarna interpretacija, uključujući sopstveni prevod izvornih publikacija, zatim je detaljno razrađena struktura sintetičke studije i definisana metodologija obrade pojedinih tematskih delova. Autor je spreman da prihvati sve korisne predloge i sugestije čitalaca koje bi išle ka poboljšanju ove knjige i njene osnovne namene.
Knjiga obuhvata osam delova – celina i njena struktura je sledeća:
- opšte stočarstvo,
- govedarstvo,
- svinjarstvo,
- ovčarstvo,
- živinarstvo,
- konjarstvo,
- stočarstvo u svetu i iskustva inostranih zemalja,
- organizacija rada i poslovanja.
U knjizi su iznete važeće teorijske postavke, brojna tehničko-tehnološka, organizaciono-ekonomska i marketinška iskustva koja se uspešno primenjuju u savremenom stočarstvu u svetu i kod nas, zasnovana na industrijskim principima proizvodnje mleka, mesa, jaja, vune i dr.
Stočarska proizvodnja predstavlja jednu specifičnu, neprekidnu biološku produkciju koja se obavlja preko živili organizama, na koje, u njihovom razvojnom putu, deluje niz unutrašnjih i spoljašnih faktora koji teže da poremete jedinstveni biološki proces, a samim tim da naruše produkciju i reprodukciju i tako umanje efekte ove proizvodnje.
Naš je zadatak da pažljivo i pravovremeno uočavamo sve negativne uticaje i da ih otklanjamo uz pomoć naučnih saznanja, tehničko-tehnoloških dostignuća, kao i iskustava savremene proizvodne prakse. Takođe se moraju uvažavati ekonomski principi proizvodnje koji, u suštini, predstavljaju naš osnovni cilj – odnosno, da se preko optimalne sprege osnovnih bioloških i ekonomskih principa ostvaruju optimalni proizvodni rezultati i ekonomski efekti.
U razradi savremene organizacije stočarske proizvodnje smatra se osnovnim da se ona kompleksno posmatra, da se analizira čitav proizvodni ciklus – od oplodnje do proizvodnje za tržište i da se na osnovu toga odredi odgovarajući način odgajivanja, ishrane i selekcije, kako bi se proizvodne sposobnosti grla maksimalno koristile.
U monografiji se ističu dva osnovna cilja nauke o radu i nauke o organizaciji: povećanje produktivnosti i poboljšanje organizacije i humanizacije rada. Čovek (radnik ili stručnjak), bio je i uvek će ostati osnovni element svake organizacije, jer ni potpuno automatizovani organizacijski sistem ne može funkcionisati bez aktivnog sudelovanja čoveka, a to se posebno odnosi na radnika i stručnjaka u odgajivanju domaćih životinja, jer se radi o organskoj – biološkoj proizvodnji.
U domenu savremene organizacije rada i poslovanja izložene su osnove kibernetike kao nauke o upravljanju složenim poslovnim sistemima, odnosno, „nauke svih nauka“, kako se to obično kaže, a posebno primena biokibernetike u stočarskoj proizvodnji za blagovremeno otklanjanje negativnih posledica nastalih u proizvodnji, zatim osnove nauke o menadžmentu i njegovoj primeni, sa ciljem racionalnog korišćenja ljudstva, materijala i opreme.
Naglašen je značaj dobro organizovane informatike u preduzeću, od koje u velikoj meri zavisi donošenje pravovremenih i pravilnih odluka primenom kompjuterske tehnike, koje će u datim uslovima biti optimalne za preduzeće.
Istaknut je značaj praktične primene odgovarajućih ekonomsko-matematičkih, statističkih, kao i metoda operacionog istraživanja, kako bi se našla optimalna rešenja sa gledišta racionalne ishrane stoke, odgajivanja, selekcije i dr.
Knjiga je namenjena studentima Poljoprivrednog fakulteta (stočarski i agroekonomski smer), Veterinarskog fakulteta, Ekonomskog fakulteta (agroekonomski smer), kao i organizatorima proizvodnje, tehnolozima, veterinarima i ekonomistima, zaposlenim na našim stočarskim farmama, poljoprivredno-industrijskim kombinatima, zadružnim organizacijama, poljoprivrednim stanicama i dr.
Koristim priliku da se posebno zahvalim akademiku prof. dr Jovanu Beliću na sugestijama i savetima kako da ova monografija ostvari svoju osnovnu namenu i dobije u kvalitetu, kao i profesorima: dr Živoradu Gajiću, dr Vladimiru Petroviću, dr Mihailu Radiću, dr Bogdanu Iliću i dr Mihailu Miloševiću.
Takođe se zahvaljujemo kolegama koji su mi pomogli u nabavci određene domaće i strane literature – dipl. inž. Radenku Staniću i dr Bogdanu Svrkoti.
Izražavam punu zahvalnost brojnim preduzećima, organizacijama i institucijama koje su učestvovale u sufinansiranju i pretplati i tako omogućile štampanje i izdavanje ove monografije.
Zahvalan sam izdavaču DIP NOLIT na punoj saradnji i uloženim naporima oko pripreme za štampanje, kao i štampariji „Bakar“ iz Bora na uloženom trudu oko štampanja ove monografije.
Autor
Prolog
„Sanjao sam da bi život trebalo da bude radost. Trudio sam se i shvatio da je život napor. Radio sam i uvideo da je u naporu radost.“
(Rabindranat Tagore)
Odlučih se da napišem ovu knjigu, ne žaleći truda i velikog napora, da bih osetio radost stvaranja i ostavio nešto za sobom za buduće generacije stručnjaka.
Sve što sam usvojio iz svetske riznice znanja i dostignuća u ovim oblastima, sve do čega sam došao iskustvom, samo je delić onoga što bi se moglo znati, naučiti, reći i napisati.
Aktuelnost i savremenost naših saznanja limitirana je nizom činjenica. Naime, ono što je danas savremeno, novo, moderno, sutra već nije, iako naučna saznanja i dometi nauke i tehnike imaju nešto trajniju vrednost.
Raduje me što ću moći, ukoliko ova knjiga bude štampana, da omogućim mlađim generacijama kolega i stručnjaka da dođu do nekih saznanja uz manje napora i puno zadovoljstvo.
Autor
Sadržaj
I DEO OPŠTE STOČARSTVO
Prolog (moto)
Predgovor autora
Uvod
Razmatranje opšte problematike razvoja stočarske proizvodnje u svetu i kod nas
1. Stočarstvo Jugoslavije
2. Brojno stanje stoke u svetu i Jugoslaviji
3. Broj krava u Evropi i Jugoslaviji
4. Proizvodnja i potrošnja goveđeg, telećeg i svinjskog mesa u Evropi i Jugoslaviji
5. Proizvodnja i potrošnja ovčijeg i živinskog mesa u Evropi i Jugoslaviji
Problemi razvoja stočarstva u Jugoslaviji
Uloga nauke u razvoju stočarske proizvodnje
1. Genetsko poboljšanje
2. Fiziologija reprodukcije
3. Proizvodnja stočne hrane i fiziologija ishrane domaćih životinja
4. Sistemi odgajivanja stoke
5. Ekologija
Ekonomika stočarske proizvodnje
Razvoj naučne i stručne službe u stočarstvu
Kadrovi u stočarstvu
Organizacija stočarske proizvodnje
Tehnologija proizvodnje
Stočna hrana i ishrana stoke
1. Stočna hrana i razvoj stočarstva
2. Savremena koncepcija ishrane stoke
3. Problemi ishrane stoke i karakteristika proizvodnje s obzirom na krmnu bazu
4. Osnovni principi pri sastavljanju obroka za ishranu stoke
5. Razvoj proizvodnje koncentrovane stočne hrane u našoj zemlji
6. Proizvodnja i korišćenje voluminozne stočne hrane
7. Pripremanje i konzervisanje voluminoznih hraniva
8. Kukuruzni list – kao osnovni proteinski izvor za preživare
9. Od slame i kukuruzovine kvalitetno hranivo
10. Proizvodnja semena krmnog bilja
11. Racionalna ishrana stoke – francuska iskustva
12. Osnovni zakoni (pravila) ishrane domaćih životinja
13. Zakon minimuma i izbalansiranosti ishrane
14. Složena (koncentrovana) hraniva
15. Dopunske supstance
16. Vitamini
Efikasnost iskorišćavanja hrane – američka iskustva
Primena mikrokompjutera u farmskom i stočarskom menadžmentu – američka iskustva
Primena elektronskih uređaja u rešavanju ishrane stoke – jugoslovenska iskustva
Istraživanja iz oblasti tehnologije proizvodnje stočne hrane – jugoslovenska iskustva (PK Beograd)
Genetika, dosadašnji rezultati i perspektiva
Ekonomika stočarske proizvodnje
Ekonomski položaj stočarske proizvodnje
Intenzivna proizvodnja stoke i oboljenja
Ekosfera, biosfera i agroekosistem
Ekološka iskustva Holandije
Mere za unapređenje stočarske proizvodnje
Razvoj stočarstva na zemljoradničkim gazdinstvima
1. Struktura zemljoradničkih gazdinstava i poljoprivredne proizvodnje
2. Zemljišna politika
3. Agrarna politika
4. Kooperacija i razvoj stočarske proizvodnje
5. Modeli govedarske proizvodnje na zemljoradničkim gazdinstvima i njihov uticaj na produktivnost rada
6. Organizacija poljoprivredne službe i obrazovanje proizvođača
8. Unapređenje poljoprivrede na posedima zemljoradnika
9. Razvoj sela u bliskoj budućnosti
Istraživanje tržišta
Istraživanje tržišta – teorijske osnove
1. Istraživanje tržišta – osnov za planiranje plasmana
2. Transfer tehnologije i tržišno okruženje
3. Opšta problematika tržišta poljoprivredno-prehrambenih proizvod
4. Poljoprivredno-prehrambeni proizvodi i međunarodno tržište
5. Uslovi za konkurentniji izvoz
6. Teorijske osnove marketinga
7. Marketing-koncepcija -uslov rasta i razvoja preduzeća
8. Agromarketing
Istraživanje marketinga mleka i mesa
1. Tržište mleka i mlečnih proizvoda
2. Tržište mesa i mesnih proizvoda
3. Istraživanje regionalne ponude i segmentacije tržišta mesa u Jugoslaviji
4. Marketing izvoza
Model o savetodavnoj službi za potrebe poljoprivrednog tržišta (OECD)
EAN – sistem u svetu i Jugoslaviji
DEO II GOVEDARSTVO
Uvod
Ekonomski značaj govedarstva
1. Osnovne odlike govedarske proizvodnje u našoj zemlji
Strategija genetskog poboljšanja goveda i uloga nauke u unapređenju govedarske proizvodnje
Sistemi govedarske proizvodnje
Tipovi goveda
1. Gajenje za intenzivnu proizvodnju mesa
2. Gajenje za intenzivnu proizvodnju mleka
3. Gajenje za intenzivnu kombinovanu proizvodnju
Tendencija razvoja evropskog govedarstva
Fiziologija reprodukcije i laktacije goveda
1. Reprodukcija
2. Laktacija
Ishrana goveda
1. Hraniva i hraniva za goveda
2. Sporedni proizvodi prehrambene industrije
3. Hraniva životinjskog porekla
4. Mineralna hraniva
5. Dodaci stočnoj hrani
6. Industrijski proizvedena stočna hrana
7. Antinutritivni činioci u stočnoj ishrani
Principi normiranja ishrane goveda
1. Potrebe u hranljivim materijama
2. Procena mogućnosti konzumiranja hrane
Način ishrane goveda
Jugoslovenska i strana iskustva u ishrani goveda
Osnovne karakteristike proizvodnog ciklusa krave
1. Rana laktacija
2. Srednja laktacija
3. Kraj laktacije
4. Period zasušenja
5. lshrana krava u proizvodnom ciklusu
6. Ishrana priplodnog podmlatka
7. Ishrana bikova
Sistemi držanja priplodnih krava i razvoj proizvodnje mleka
Sistemi držanja muznih krava u svetu
Savremena skladišta za seno na velikim govedarskim farmama
Tehnologija odgajivanja goveda
1. Podela stada na proizvodne grupe u velikim farmama za proizvodnju mleka
2. Tehnološki postupak u porodilištu i kod porođaja krava
3. Tehnološki postupak u telićarniku i profilaktorijumu
4. Otkrivanje oboljenja teladi
5. Odgoj teladi starijih od 15 dana
6. Odgoj podmlatka
7. Postupak kod gravidnih krava
8. Mastitis krava i uticaj na zdravlje teladi
Proizvodnja mesa
Ocenjivanje kvaliteta goveda za klanje, trupova i polutki
Genetska osnova i produktivnost populacija goveda
1. Genetska osnova za poboljšanje goveda
2. Kvalitativne osobine goveda
3. Otkrivanje štetnih gena
4. Kvantitativne osobine
Metode genetskog poboljšanja goveda
1. Frekvencija gena i genotipova
2. Selekcija
3. Srodstvo jedinki
4. Genetski inženjering
Ocenjivanje priplodne vrednosti goveda
1. Ocena priplodne vrednosti po poreklu
2. Ocenjivanje priplodne vrednosti goveda po fenotipu
3. Standardni tipovi
4. Ocenjivanje bikova po fenotipu
5. Ocenjivanje krava po fenotipu
Ocenjivanje i klasiranje priplodnih goveda
1. Ocena i klasiranje priplodnih bikova
2. Ocena i testiranje priplodnog podmlatka
Selekcija goveda po fenotipu
Selekcija goveda na više osobina
1. Tandem metod selekcije
2. Metod nezavisnog nivoa selekcije
3. Metod selekcijskih indeksa
Ocenjivanje goveda po potomstvu
1. Metode progenog testa bikova
Metode odgajivanja goveda
1. Odgajivanje u čistoj rasi van srodstva
2. Teorijska osnova heterozisa
3. Odgajivanje goveda melioracijskim ukrštanjem
4. Odgajivanje u čistoj rasi u srodstvu
5. Oplemenjivanje goveda pretapanjem
Proizvodna orijentacija i program poboljšanja genetske osnove goveda u našoj zemlji
Predlozi i mere iz oblasti selekcije goveda
Program odgajivanja goveda u našoj zemlji
1. Rasna rejonizacija goveda
2. Selekcijsko-odgajivački programi oplemenjivanja goveda 425
3. Bikovi u programu selekcije i odgajivanja goveda
4. Krave u programu selekcije i odgajivanje goveda
5. Priplodni podmladak u programima selekcije i odgajivanja goveda
6. Pravci budućeg razvoja govedarstva
Objekti za smeštaj goveda
Ekonomika govedarske proizvodnje
1. Proizvodnja mleka i teladi
2. Tov junadi
Ekonomika govedarstva (od teljenja do prevoda u kategoriju krava)
Ekonomika proizvodnje goveđeg mesa sa stanovišta upotrebe kabastih hraniva i koncentrata
1. Rezultati istraživanja tova junadi
2. Potrošnja hranljivih materija
3. Klanični rezultati
4. Ocene rezultata proizvodnje stočne hrane i tova junadi izražene kroz ekonomske pokazatelje
5. Tov junadi i komparativni rezultati tova
6. Kvalitet tovnih junadi
DEO III SVINJARSTVO
Uvod
Osnovna obeležja proizvodnje svinja u Jugoslaviji
Fiziologija reprodukcije
1. Ubrzanje ritma reprodukcije krmača i grupisanje prašenja 456
2. Sinhronizacija estrusa kod nezrelih krmača
3. Problemi plodnosti vezani za rano odbijanje
4. Fiziološke osnove zalučenja prasadi
5. Rano odbijanje prasadi i plodnost krmača
Organizacija proizvodnje svinja
1. Organizacija zapata krmača
2. Organizacija pripusta
Ocenjivanje i klasiranje priplodnih svinja
Odgajivanje svinja
Tendencija razvitka svinjarstva u svetu 474
1. Tehnologija proizvodnje svinja 476
2. Odnos između zalučenja i kasnijih osobina svinja
Ishrana svinja
1. Ishrana kao faktoru uspešnoj proizvodnji svinja
2. Organizacija proizvodnje i ishrane svinja
3. Ishrana svinja i proizvodni ciljevi
4. Proteinska i aminokiselinska ishrana suprasnih krmača
5. Bakar kao stimulator porasta svinja
6. Ishrana i prirast svinja
7. Korišćenje naučnih dostignuća u oblasti držanja, reprodukcije, genetike i ishrane svinja u svetu
8. Ishrana zalučenih prasadi
9. Vitamini i dopunske supstance u ishrani prasadi
10. Antibiotici
11. Bakarni sulfat natrijum-akrilat i nepoznati faktor rasta
12. Soja u ishrani svinja
13. Hranidbene norme za svinje u SAD
14. Sistemi ishrane svinja u tovu
15. Tov svinja na Oglednom dobru
16. Tečni tov svinja
17. Aktivirani stočni kvasac u tovu mladih svinja
18. Optimizacija smeša za svinje
19. Tov svinja (SAD)
20. Mogućnost hranjenja svinja u tovu jedanput dnevno
Genetika i selekcija svinja
1. Genetika
2. Selekcija svinja
3. Metode selekcije u svinjarstvu
4. Savremene metode selekcije na većini svinjarskim farmama
5. Primena genetike u praktičnom odgoju svinja
6. Organizacija selekcijskog rada u svinjarstvu
7. Selekcija i progeni test svinja
8. Performans test
9. Čiste rase, melezi i hibridi u intenzivnom svinjarstvu
10. Mogućnost oplemenjivanja i hibridizacije svinja u formiranju i iskorišćavanju proizvodnih kapaciteta
11. Teorijsko-praktični aspekti hibridizacije u svinjarstvu
12. Povećanje produktivnosti populacija svinja primenom metoda ukrštanja
13. Postignuti rezultati i perspektive uzgoja hibridnih svinja u Holandiji
14. Šematski prikaz postanka Cotswold hibridne svinje
15. Stvaranje prve domaće mesnate rase svinja
16. Stvaranje oplemenjene šarene mesnate svinje
17. Primena kompjuterske tehnike u proizvodnji i selekciji svinja
Životni ciklus i proizvodnja svinja
Savremena proizvodnja svinjskog mesa
1. Određivanje sadržaja mesa i masti u trpu mesnatih svinja u tovu
2. Prinosi i kvalitet mesa belih mesnatih svinja
3. Neka važnija pitanja u proizvodnji svinja
Savremena obrada stajnjaka i zaštita životne i radne sredine
Zdravstvena zaštita svinja
1. Uzroci izlučivanja krmača
2. Sklonost svinja stres-sindromu
Ekonomika proizvodnje svinjskog mesa
1. Organizacija i ekonomika tova svinja
2. Organizaciono-ekonomski značaj vremena zalučenja prasad
3. Određivanje optimalnog vremena trajanja tova svinja
4. Ekonomičnost proizvodnje u svinjarstvu
5. Uticajni faktori na produktivnost i ekonomičnost proizvodnje svinjskog mesa578
Literatura
Opšte stočarstvo
Govedarstvo
Svinjarstvo
Uvod
„Možemo se zaista naći u položaju da odgovaramo pred sudom istorije, ukoliko nam ne pođe za
rukom, pa ma o kojoj se zemlji radilo, da se zaista i pre svega pozabavimo problemom ishrane budućih generacija.“
(Eduard Saouma, generalni direktor FAO)
Savremena tehnologija stočarske proizvodnje ima za zadatak da realno utvrdi norme i uslove koji treba da obezbede normalan razvoj proizvodnje i reprodukcije. Prilikom planiranja tehnoloških normi, mora se stalno imati u vidu živi, biološki materijal, a to znači da se bezuslovno moraju uvažavati osnovni biološki principi i zakonomernosti, bez kojih se ne može ostvariti ovaj zadatak.
Sa druge strane, moraju se uvažavati i ekonomski principi proizvodnje koji, u suštini, predstavljaju naš osnovni cilj; jedni i drugi treba da budu usaglašeni, da bi se kroz njihovu optimalnu spregu mogli dobiti optimalni proizvodno-ekonomski rezultati.
Odgajivanje životinja prate tri povezane oblasti: fiziologija, reprodukcija i primenjena genetika sa ciljem poboljšanja osobina svih vrsta domaćih životinja.
Proučavajući proces razmnožavanja domaćih životinja i njihovu produkciju sa biološkog i ekonomskog stanovišta, treba reći sledeće: biološka strana procesa obuhvata uslove zakonomernosti razvitka, rasta i formiranja organizma, što se ispoljava kroz morfološke, fiziološke, endokrine i imunobiološke osobenosti, koje zajedno čine celinu ovog složenog procesa.
S druge strane, razmnožavanje ima i svoju ekonomsku osobenost, jer se životinje gaje radi određenih ekonomskih koristi. Ovaj proces takođe ima svoje ekonomske zakonitosti i mora biti povezan sa biološkim osobenostima razvoja organizma, kako bi se postigao najbolji odnos ova dva faktora od kojih zavisi uspeh i krajnji efekat produkcije.
Pozitivni ekonomski efekti mogu se dobiti samo ako se respektuju biološki zakoni, to je način da se postigne maksimalno iskorišćavanje biološkog i genetskog potencijala životinja. Svako grubo narušavanje ovih odnosa, bilo na štetu bioloških ili ekonomskih, ima neminovno za posledicu umanjenje krajnjeg efekta produkcije i reprodukcije, to jest, obnavljanja proizvodnje.
S obzirom na to da živi organizam (domaće životinje) i spoljašnja sredina predstavljaju jedinstvenu celinu i da se ovde odigravaju složeni procesi međusobnog delovanja, potrebno je o ovim činjenicama voditi računa u procesu odgajanja domaćih životinja, Oni koji sudeluju u reproduktivnim procesima stimulisani su od hipofize, a ova prima impulse od hipotalamusa sa kojim je u najtešnjoj organskoj i funkcionalnoj vezi. Rad hipotalamusa stimulisan je delovanjem spoljašnjih faktora među kojima ritam svetlost-tama igra naročito značajnu ulogu u reprodukciji životinja uopšte. S druge strane, utvrđeno je i nesumnjivo delovanje temperature na reproduktivne procese domaćih životinja.
U praktičnom korišćenju dosadašnjih rezultata iz pomenutih oblasti i daljim izučavanjem ovih složenih odnosa, treba tražiti šire mogućnosti za poboljšanje stočarske produkcije i reprodukcije.
Savremene metode koje se primenjuju za unapređenje i razvoj stočarske proizvodnje omogućile su stvaranje novih genetskih potencijala koji zahtevaju intenzivne uslove gajenja, odgovarajuće ambijente i pravovremenu zdravstvenu zaštitu, da bi proizvodne sposobnosti bile maksimalno ispoljene.
Treba istaći da na karakter biološko-fizioloških, hemijsko-fizičkih i tehničkih osobina domaćih životinja i njihovih proizvoda deluje kompleks egzogenih i endogenih činilaca i njihovih interakcija, te da su neophodna dalja izučavanja njihovih osobina i svojstava, kako bi se mogla primenjivati savremena naučna dostignuća u odgajivačko-selekcijskom radu, sa ciljem stvaranja produktivnijih populacija stoke.
Ozbiljna istraživanja u razvoju stočarske proizvodnje nezamisliva su bez povezivanja sa više srodnih naučnih i drugih disciplina i izvođenja određenih sinteza, što inače treba da bude opšta tendencija u nauci. Tako se jedan fenomen razmatra uz pomoć raznih nauka, a bez povezivanja različitih nauka i pogleda na jedan konkretan fenomen nema ni naučne istine.
S obzirom na ulogu nauke u naučno-tehničkoj i tehnološkoj revoluciji, u organizaciji i ekonomici, izložena su i opšta teorijska i fundamentalna saznanja koja omogućuju brže savladavanje inovacija i novih tehnologija, koje sa sobom nosi brz tehnički progres.
Autor ove knjige nastojao je da, ukoliko je to moguće, eliminiše prezentiranje manje značajnih činjenica, faktografiju, istoricizam, uz istovremeno prikazivanje novijih dostignuća savremene nauke i prakse razvijenih zemalja sveta u stočarskoj proizvodnji i dostignuća naše zemlje. Uložen je određeni napor da ova knjiga, nakon njenog izlaska iz štampe, predstavlja naučni fundus u ovoj oblasti.
Porast stočarske proizvodnje treba da bude dominantniji oci porasta ukupne poljoprivredne proizvodnje. Ovo uslovljava i potreba izmene strukture ishrane stanovništva u našoj zemlji, koja treba da se temelji na bržem porastu proteina animalnog porekla, prvenstveno mleka, mesa, ribe, jaja i dr.
Razmatranje opšte problematike razvoja stočarske proizvodnje u svetu i kod nas
Privredna istorija tretira stočarstvo kao najstariju privrednu granu kojom su se ljudi organizovano bavili.
Stočarska proizvodnja ima veliki značaj za kvalitet nacionalne ishrane i razvijenost velikog dela prehrambene industrije, odnosno, stočarstvo predstavlja osnov svake agrarne ekonomije.
Znatan deo čovečanstva oseća ozbiljan deficit, naročito u animalnoj proteinskoj ishrani i u tom smislu stočarska nauka postaje neophodna, imajući u vidu činjenicu da savremena tehnologija industrijski organizovane animalne proizvodnje bazira na najnovijim naučnim i tehnološkim dostignućima.
Ekonomičnost, kao osnovni motiv proizvodnje ne zavisi samo od uvođenja savremene tehnologije, već i od uspeha realizacije na tržištu.
Naučna istraživanja u stočarstvu imaju za cilj da naša zemlja postigne nivo stočarstva razvijenih zemalja i da obezbedi šire mogućnosti robne proizvodnje i prometa stočnih proizvoda na domaćem i svetskom tržištu.
S porastom ljudske populacije u svetu se sve više zaoštrava konkurencija u pogledu korišćenja izvora hrane. Racionalno korišćenje poljoprivrednih površina pri reoniranoj poljoprivrednoj proizvodnji (maksimalan autput energije i belančevina po jedinici površine), obezbedilo bi veći prinos hrane za rastući broj stanovništva.
Na razvoj stočarstva prevashodno utiče sledeći kompleks faktora koji usmeravaju pravac i obim proizvodnje: veličina i usitnjenost gazdinstva, intenzitet proizvodnje, konfiguracija terena, klima, obezbeđenje stočne hrane, vode, stočne bolesti, gustina stanovništva, udaljenost od potrošačkih centara, mogućnost i način plasmana robe, troškovi proizvodnje, cene i cenovni paritet u prometu robe, radna snaga i njena osposobljenost, mogućnost za preradu i doradu, uskladištenje, kapital, uslovi kreditiranja, kamatne stope, mere ekonomske politike i dr.
Savremena tehničko-tehnološka prerada stočnih proizvoda u prehrambenoj industriji obuhvata u našoj zemlji jedva preko 50% prerade stoke, a u razvijenim zemljama i preko 80%.
Unapređenje prerade sirovina stočarstva treba da se obavlja sa orijentacijom na širi obuhvat klanja i prerade stočnih proizvoda, kao i na proizvodnju visokofinaliziranih proizvoda, koja obezbeđuje visok stepen valorizacije stočnih proizvoda.
Savremena organizacija proizvodnje u bilo kojoj grani stočarstva pod- razumeva kompleksno posmatranje, i analiziranje čitavog proizvodnog ciklusa – od oplodnje do proizvodnje za tržište, na osnovu čega se razrađuje način odgajivanja i ishrane, tako da se proizvodni kapaciteti maksimalno koriste.
Treba poći od principa da se u iskorišćavanju domaćih životinja interveniše u toku čitavog proizvodnog ciklusa prema potrebama, ali je još važnije da se utvrde najosetljivije faze proizvodnje kada to treba činiti.
Drugim rečima, to znači da se u ovim fazama egzaktno determinišu svi spoljni faktori koji najviše utiču na proizvodnju i podese tako da omoguće najefikasnije iskorišćavanje životinja. Ovo se u prvom redu odnosi na ishranu i smeštaj, a to istovremeno znači određena ulaganja u smeštajni prostor, adekvatnu ishranu i brižljivu organizaciju čitavog proizvodnog ciklusa, uključujući stalno genetsko poboljšanje populacija.
Nema sumnje da je nauka u poslednjim decenijama vidno napredovala, kako u upoznavanju potreba u hranljivim materijama tako i u iznalaženju najpodesnijih načina za podmirivanje tih potreba. Sve je to omogućilo razradu preporuka za organizaciju ishrane koja omogućuje intenziviranje proizvodnje i efikasnije iskorišćavanje hrane.
1. Stočarstvo Jugoslavije
Brojno stanje i produktivnost stoke imali su najjači uticaj na povećanje stočarske proizvodnje, na poboljšanje strukture stada, povećanje stepena priplođavanja i smanjenje uginuća.
U stočarstvu Jugoslavije proizvodni potencijali se nedovoljno koriste. Godišnje se zakolje preko 5 miliona prasadi prosečne težine oko 10 kg, zatim preko milion teladi težine oko 100 kg.
Krmna baza je nedovoljno razvijena i nije dovoljno usklađena sa zahtevima racionalnog korišćenja stočnog fonda i intenzifikacije stočarske proizvodnje.
U strukturi novčanih primanja zemljoradničkih gazdinstava stočarstvo učestvuje sa oko 65%.
Dalja karakteristika je nedovoljan intenzitet, mala produktivnost, mala potrošnja stočarskih proizvoda po stanovniku, a poznata je činjenica da su proteini animalnog porekla znatno vredniji od onih biljnog porekla.
U razvijenim zemljama odnos animalnih i biljnih proteina u potrošnji kreće se približno 50:50?/o, u našoj zemlji taj odnos je 25-30% : 70-75%.
Udeo stočarske proizvodnje po vrednosti u pojedinim zemljama: Danska, Finska oko 84%, Nemačka i Švedska oko 80%, Engleska oko 75%, Španija i Bugarska oko 35%, Jugoslavija oko 55%.
U toku privrednog razvoja naše zemlje stvoreni su objektivni opšti uslovi za razvoj stočarstva kao grane poljoprivredne delatnosti.
Proširenjem tržišta stočarskih proizvoda, povećanjem potrošnje u zemlji i izvoza na inostrana tržišta, stvoreni su uslovi za povećanje obima tražnje stočnih proizvoda.
Porast standarda i izvoza postavili su nove zahteve pred proizvođače u pogledu kvaliteta i sortimana ovili proizvoda.