*** NAPOMENA IZDAVAČA: Prestale su da važe odredbe Pravilnika koje se odnose na uslove upotrebe aditiva (vidi član 41. Pravilnika – SCG 56/2003-2). Prestale su da važe odredbe koje se odnose na deklarisanje i označavanje upakovanih namirnica (vidi član 34. Pravilnika – 4/2004-7)
Član 1.
Ovim pravilnikom propisuju se uslovi koje u pogledu kvaliteta mora da ispunjava prirodna mineralna voda, kao i uslovi za postizanje i očuvanje kvaliteta prirodne mineralne vode u proizvodnji i prometu.
Odredbe ovog pravilnika se ne primenjuju na lekovite vode i mineralne vode koje se koriste u terapeutske svrhe na izvoru.
Član 2.
Pod kvalitetom prirodne mineralne vode, u smislu ovog pravilnika, podrazumevaju se fizičko-hemijski sastav i organoleptička svojstva, kao i druge karakteristike prirodne mineralne vode utvrđene ovim pravilnikom.
Pod proizvodnjom prirodne mineralne vode, u smislu ovog pravilnika, podrazumevaju se sve radnje koje se primenjuju u toku dobijanja, dovođenja do mesta punjenja, punjenje i pakovanje prirodne mineralne vode.
Pod prometom prirodne mineralne vode, u smislu ovog pravilnika, podrazumevaju se sve radnje sa prirodnom mineralnom vodom od trenutka kad je završeno punjenje i pakovanje u odgovarajuću ambalažu pa do prodaje potrošaču.
Član 3.
Prirodna mineralna voda može se stavlјati u promet samo u originalnom pakovanju i to u bocama, metalnoj ambalaži ili ambalaži od drugog pogodnog materijala koji obezbeđuje očuvanje kvaliteta vode.
Član 4.
Prirodna mineralna voda koja se stavlјa u promet u originalnom pakovanju mora na sudu, omotu ili etiketi imati deklaraciju.
Deklaracija iz stava 1. ovog člana sadrži:
1) naziv prirodne mineralne vode i trgovački naziv, ako ga voda ima;
2) firmu, odnosno naziv i sedište proizvođača koji proizvodi i puni prirodnu mineralnu vodu;
3) datum proizvodnje i rok upotrebe ili reči „upotreblјivo do”;
4) podatak o karakterističnim sastojcima (sastav) dobijen hemijskom analizom, kao i datum izvršene analize;
5) neto količinu (masu/ili zapreminu);
6) druge podatke od interesa za potrošače.
Deklaracija mora da bude lako uočlјiva, jasna i čitka.
Mesto i naziv prirodne mineralne vode (izvora) moraju biti odštampani slovima najmanje 1,5 puta većim po visini i širini od slova kojima je odštampan ostali tekst deklaracije.
U naziv prirodne mineralne vode mora biti uklјučen naziv izvora ili mesta proizvodnje (npr. prirodna mineralna voda Vrnjci). Ispod naziva, unose se reči: „prirodno gazirana”, „sa dodatkom ,SO2`” ili sl.
Pored podataka iz stava 2. ovog člana, u deklaraciji, posle karakterističnih sastojaka prirodne mineralne vode upisuju se oznaka i podatak u skladu sa članom 13. ovog pravilnika.
Član 5.
Prirodna mineralna voda sa jednog izvora može da nosi samo jedan trgovački naziv.
Član 6.
Prirodna mineralna voda, u smislu ovog pravilnika, je voda koja potiče iz podzemnih slojeva ili nalazišta odakle dolazi na površinu preko jednog ili više prirodnih ili bušenih izvora.
Prirodna mineralna voda razlikuje se od običnih pijaćih voda prema:
1) sadržaju minerala, oligoelemenata ili drugih sastojaka koji deluju povolјno na organizam;
2) svom prirodnom stanju.
Karakteristike iz stava 2. ovog člana, koje prirodnoj mineralnoj vodi daju određena svojstva, utvrđuju se na osnovu:
1) geoloških i hidroloških ispitivanja terena;
2) fizičkih, hemijskih, fizičko-hemijskih i drugih ispitivanja (npr. mikrobiološka ispitivanja i dr.) i
3) po potrebi farmakoloških, fizioloških ispitivanja.
Sastav, temperatura i drugi značajni uslovi za prirodnu mineralnu vodu moraju biti stabilni i u granicama prirodnog kolebanja, odnosno ne smeju biti izmenjeni u toku eksploatacije.
Član 7.
Prirodne mineralne vode u stanju u kome je na izvorištu, može biti podvrgnuta sledećim postupcima:
1) separaciji nestabilnih elemenata kao što su gvožđe, sumporna jedinjenja i dr., i to filtracijom ili dekantacijom, uz eventualnu prethodnu oksidaciju ako tim postupcima ne menja sastav prirodne mineralne vode u pogledu esencijalnih sastojaka koji određuju njeno svojstvo;
2) potpunom ili delimičnom izdvajanju uglјen-dioksida isklјučivo fizičkim putem;
3) dodavanju ili ponovnom dodavanju izdvojenog uglјen-dioksida.
Svako dodavanje dezinfekcionih sredstava ili bilo kakvih hemijskih sredstava za sprečavanje promena u prirodnoj mineralnoj vodi, sem postupka iz stava 1. pod 3) nije dozvolјeno.
Član 8.
Za geološka i hirološka ispitivanja terena na kojima se očekuje nalazište prirodne mineralne vode, moraju se obezbediti sledeći podaci:
1) tačna situacija određene kaptaže izvora, a za ocenu tipografije-karta u razmeri 1:2000;
2) detalјan geološki prikaz prirode terena i nastanka izvora;
3) stratigrafija hidrogeološkog nalazišta vode;
4) opis razvoja kaptaže;
5) markiranje razvoja ili detalјi drugih mera kojima se štiti izvorište.
Član 9.
Zahtevi za fizička, hemijska i fizičko-hemijska ispitivanja obuhvataju:
1) jačinu izvora (izdašnost – kapacitet);
2) temperaturu vode na izvoru i temperaturu okoline;
3) vezu između prirode terena i prirode tipa minerala u vodi;
4) suvi ostatak na 1800S i 2600S;
5) električnu provodlјivost ili otpornost prirodne mineralne vode;
6) koncentraciju vodonikovih jona;
7) anjone i katjone;
8) nejonizovane elemente;
9) elemente u tragovima;
10) prisustvo radionuklida;
11) po potrebi, i nivo izotopa pojedinih sastojaka vode (kiseonik, vodonik);
12) toksičnost nekih sastojaka vode, uzimajući u obzir dozvolјene granice.
Član 10.
Pre početka eksploatacije prirodne mineralne vode, moraju biti ispunjeni svi uslovi propisani čl. 7, 8. i 9. ovog pravilnika.
Uređaji za eksploataciju moraju biti postavlјeni tako da obezbede kvalitet vode, odnosno spreče bilo kakvu mogućnost zagađenja. U tom cilјu mora se ispuniti sledeće:
1) zaštita izvorišta i okoline od mogućih zagađenja;
2) sudovi, cevi, rezervoari i svi delovi opreme koji dolaze u dodir sa prirodnom mineralnom vodom moraju biti od materijala koji ne otpušta elemente gvožđa (nerđajući čelik);
3) uslovi za pranje i eksploataciju moraju biti takvi da se obezbeđuje kvalitet vode;
4) sistemi za dovođenje prirodne mineralne vode moraju biti potpuno zatvoreni od izvora do punjenja, čime se sprečava bilo kakvo zagađenje prirodne mineralne vode;
5) prirodna mineralna voda mora se transportovati u sudovima u koje se originalno pakuje i kao takva dostavlјa neposrednom potrošaču.
Član 11.
Kvalitet prirodne mineralne vode utvrđuje se analizom mineralne vode određenog izvora, izdana, odnosno izvorišta, kao i samog izvora, izdana, odnosno izvorišta.
Analiza iz stava 1. ovog člana obuhvata kompletno ispitivanje sastava mineralne vode koje se mora obaviti najmanje jedanput u tri godine.
Ako se u toku korišćenja – eksploatacije kvalitet prirodne mineralne vode promeni, eksploatacija izvora se obustavlјa.
Član 12.
Prema načinu regulisanja količine uglјen-dioksida, prirodna mineralna voda može biti:
1) prirodno gazirana – prirodna mineralna voda u kojoj je sadržaj uglјen-dioksida na izvoru posle dekantacije (ako se ista izvodi) i u boci isti, uzimajući u obzir i ponovno uvođenje uglјen-dioksida koji je iz te vode prethodno izdvojen uz dozvolјenu tehničku toleranciju kojom je propraćena operacija kvantitativnog povraćaja tog gasa;
2) pojačana uglјen-dioksidom sa izvora – prirodna mineralna voda čiji je sadržaj uglјen-dioksida, koji inače potiče iz istog izvora ili izvorišta, veći od sadržaja koji je ta mineralna voda imala na izvorištu;
3) gazirana ili sa dodatkom uglјen-dioksida – prirodna mineralna voda kojoj je dodat uglјen-dioksid koji ne potiče iz istog izvora.
U promet se može staviti i prirodna mineralna voda iz koje je fizičkim putem delimično ili potpuno odstranjen uglјen-dioksid i koja u nazivu mora da ima i sledeće reči: „delimično degazirana” ili „potpuno degazirana”.
Član 13.
Prema ukupnom sadržaju minerala, prirodna mineralna voda može biti:
1) prirodno slabomineralna voda, kod koje sadržaj mineralnih soli (računat kao suvi ostatak na 1800S) nije veći od 500 mg/l;
2) prirodna vrlo slaba mineralna voda, kod koje sadržaj mineralnih soli (računat kao suvi ostatak na 1800S) nije veći od 50 mg/l;
3) prirodna mineralna voda, kod koje je sadržaj mineralnih soli (računat kao suvi ostatak na 1800S) nije veći od 500 mg/l ali je manji od 1500 mg/l.
Prema sadržaju karakterističnih sastojaka, prirodna mineralna voda može biti:
1) bikarbonatna, kod koje je sadržaj bikarbonata veći od 600 mg/l;
2) sulfatna, kod koje je sadržaj sulfata veći od 200 mg/l;
3) hloridna, kod koje je sadržaj hlorida veći od 200 mg/l;
4) kalijumova, kod koje je sadržaj kalijuma izražen kao CA+ + veći od 150 mg/l;
5) magnezijumova, kod koje je sadržaj magnezijuma izražen kao Mf ++ veći od 50 mg/l;
6) flourna, kod koje je sadržaj fluorida veći od 1,0 mg/l;
7) gvožđevita, kod koje je sadržaj elementarnog gvožđa izražen kao Fe ++ veći od 1 mg/l;
8) natrijumova, kod koje je sadržaj natrijuma izražen kao Na + veći od 200 mg/l;
9) kisela, kod koje je sadržaj slobodnog uglјen-dioksida veći od 250 mg/l.
Član 14.
Prirodna mineralna voda, u smislu ovog pravilnika, sadrži sledeće supstance, i to:
– bakar, najviše 1 mg/l;
– mangan, najviše 2 mg/l;
– cink, najviše 5 mg/l;
– borate, najviše 30 mg/l;
– organske materije, najviše 3 mg/l (kao O2);
– arsen, najviše 0,05 mg/l;
– barijum, najviše 1 mg/l;
– kadmijum, najviše 0,01 mg/l;
– hrom (vi) najviše 0,05 mg/l;
– olovo, najviše 0,05* mg/l;
– živu, najviše 0,001 mg/l;
– selen, najviše 0,01 mg/l;
– fluoride, najviše 2 mg/l;
– nitrate, najviše 45 mg/l (kao NO3);
– nitrite, najviše 0,005 mg/l (kao NO2);
– sulfate, najviše 240 mg/l (kao SO4);
– sulfide, najviše 0,05 mg/l (kao H2S);
– cijanide, najviše 0,01 mg/l (kao CN);
– aktivnost 226Ra 1,00 Bq/l;
– ukupno beta-aktivnosti, izuzev 40K i 3N 0,050 Bq/l.
*Službeni list SRJ, broj 76/1993
Član 15.
U prirodnim mineralnim vodama, na izvorištu, dozvolјeno je do pet aerobnih mezolilnih bakterija u 1 ml posle inkubacije na temperaturi od 370S u vremenu 24 h ili 20 ovih bakterija u 1 ml u vremenu inkubacije od 72 h na temperaturi 200S do 220S. Posle flaširanja, ukupan broj aerobnih mezolilnih bakterija ne sme biti veći od 100 u 1 ml na temperaturi od 200S do 220S u vremenu od 72 h na agaru.
Prirodna mineralna voda u 1 litru vode ispitana propisanom metodom ne sme sadržati fenolna jedinjenja, tenzioaktivne agense, pesticide, mineralna ulјa, polihlorovane bifenile i trifenile.
Prirodna mineralna voda ne može na izvorištu i u prometu sadržati patogene mikroorganizme, parazite, Ešerihiju Koli, ukupne koliforme, Streptokoke fekalis u 250 ml ispitivanih uzoraka, sulfito redukujuće sporogene anaerobne bakterije u 50 ml ispitivanog uzorka, pseudomonas aeryginoza u 250 ml ispitivanog uzorka.
Član 16.
Danom stupanja na snagu ovog pravilnika prestaje da važi Pravilnik o kvalitetu prirodne mineralne vode („Službeni list SFRJ”, br. 58/78).
Član 17.
Ovaj pravilnik stupa na snagu po isteku tri meseca od dana objavlјivanja u „Službenom listu SRJ”.