Na snazi od	29.04.2023.
Primena od	29.04.2023.
Prethodnik	Pravilnik o kvalitetu usitnjenog mesa, poluproizvoda od mesa i proizvoda od mesa 50/2019, 34/2023

I. Uvodne odredbe

Predmet uređivanja

Član 1.

Ovim pravilnikom bliže se propisuju uslovi u pogledu kvaliteta usitnjenog mesa, poluproizvoda od mesa i proizvoda od mesa (u dalјem tekstu: proizvodi), koji se odnose na:

1) klasifikaciju, kategorizaciju i naziv proizvoda;

2) fizička, hemijska, fizičko-hemijska i senzorska svojstva, kao i sastav proizvoda;

3) fizička, hemijska, fizičko-hemijska i senzorska svojstva sirovina, kao i vrstu i količinu sirovina, dodataka i drugih supstanci koje se upotreblјavaju u proizvodnji proizvoda;

4) metode ispitivanje kvaliteta proizvoda;

5) elemente bitnih tehnoloških postupaka koji se primenjuju u proizvodnji proizvoda;

7) pakovanje i deklarisanje;

8) dodatne zahteve za označavanje proizvoda.

Član 2.

Proizvodi iz člana 1. ovog pravilnika koji po svojim osobinama, u skladu sa ovim pravilnikom, pripadaju određenoj grupi ili podgrupi, a za koje ovim pravilnikom nije propisan naziv, proizvode se i stavlјaju u promet pod drugim nazivom koji određuje subjekat u poslovanju hranom (u dalјem tekstu: proizvođač) i ispunjavaju zahteve kvaliteta koji su ovim pravilnikom propisani za grupu ili podgrupu kojoj po svojim osobinama proizvod pripada.

Proizvodi koji se stavlјaju u promet pod drugim nazivom ne mogu imati naziv koji je isti ili sličan nazivu proizvoda koji je propisan ovim pravilnikom, odnosno u nazivu ne mogu sadržati reči koje su iste ili slične nazivu proizvoda koji je propisan ovim pravilnikom.

Odredbe stava 2. ovog člana ne odnose se na reči koje su sadržane u nazivu grupe/podgrupe proizvoda, odnosno koje ukazuju na fazu tehnološkog postupka proizvodnje, kao i na proizvode čiji uobičajeni naziv uklјučuje reči „šunka” ili „mesni”.

Član 3.

Uslovi kvaliteta propisani ovim pravilnikom ne primenjuju se na:

1) tradicionalne proizvode čiji su način proizvodnje, kvalitet i posebna svojstva bliže uređeni posebnim propisom kojim se uređuje zaštita proizvoda tradicionalnog naziva/specijaliteta, imena porekla i geografske oznake, odnosno proizvoda koji se nalaze na listi registrovanih proizvoda zaštićenih oznakom geografskog porekla na nacionalnom i međunarodnom nivou;

2) proizvode koji se proizvode u Republici Srbiji i stavlјaju u promet na tržišta drugih zemalјa, u skladu sa zahtevima zemalјa uvoznica.

Značenje izraza

Član 4.

Pojedini izrazi upotreblјeni u ovom pravilniku imaju sledeće značenje:

1) aktivnost vode (aw-vrednost) jeste deo vode u proizvodu, dostupan za hemijske reakcije i mikroorganizme;

2) bujon jeste vodeni ekstrakt mesa dobijen kuvanjem mesa i kosti;

3) vlažno salamurenje jeste postupak konzervisanja i obrade mesa salamurom, pri čemu meso može da se potapa u salamuru ili da se salamura ubrizgava u meso uz primenu odgovarajućeg postupka mehaničke obrade;

3a) dehidratacija jeste postupak sušenja toplotom obrađenog mesa, proizvoda od mesa ili drugih proizvoda;

3b) dehidrirani MSM jeste proizvod dobijen sušenjem toplotom obrađenog MSM;

3v) dehidrirano meso jeste proizvod dobijen sušenjem toplotom obrađenog mesa;

4) dim jeste proizvod dobijen nepotpunom pirolizom tvrdog drveta odnosno tečnim dimom (aroma dima) koji je proizvod dobijen frakcionisanjem i prečišćavanjem kondenzovanog dima i upotreblјava se u skladu sa posebnim propisom;

5) dimlјenje jeste postupak obrade i konzervisanja proizvoda dimom ili tečnim dimom, pri čemu je hladno dimlјenje na temperaturi do 25 °C, toplo dimlјenje na temperaturi do 60 °C a vruće dimlјenje na temperaturi višoj od 60 °C;

6) dodaci jesu supstance ili hrana koji se u toku proizvodnje, obrade ili pakovanja dodaju proizvodima u propisanoj ili tehnološki opravdanoj količini u nameri da se produži održivost i postignu karakteristične osobine kvaliteta proizvoda;

7) ekstrakti začina su proizvodi dobijeni iz prirodnih začina, začinskih bilјaka ili njihovih delova različitim postupcima ekstrakcije aromatičnih materija i drugih rastvorlјivih materija koje nisu štetne za lјudsko zdravlјe;

8) zamrzavanje jeste postupak konzervisanja na vrlo niskim temperaturama, kada se u termalnom centru proizvoda postiže temperatura niža od –18°C.

9) začini su aromatični delovi začinskih bilјaka (koren, list, kora, cvet, tučak, cvetni pupolјak, plod, seme i dr.), svojstvenog mirisa i ukusa, koji se dodaju hrani da bi se postigao odgovarajući miris i ukus i/ili boja koja potiče od samih začina, kao i radi čuvanja hrane;

10) zrenje jeste postupak izlaganja mesa i proizvoda odgovarajućim enzimskim i mikrobiološkim procesima, tokom kojih dolazi do biohemijskih i fizičko hemijskih promena kojima se postižu odgovarajuća senzorna svojstva kvaliteta;

11) kobasice jesu proizvodi dobijeni od mesa, masnog i vezivnog tkiva, iznutrica, mehanički separisanog mesa, liofilizovanog mesa, krvi, proizvoda od krvi i dodataka čiji nadev se puni u prirodne ili veštačke omotače ili se oblikuju bez omotača;

12) konzerve jesu proizvodi dobijeni od mesa, poluproizvoda od mesa, proizvoda od mesa, masnog i vezivnog tkiva, iznutrica, krvi, proizvoda od krvi i dodataka koji se nakon različitih vidova obrade konzervišu toplotnom obradom u hermetički zatvorenim posudama ili odgovarajućim omotačima;

13) kulinarska obrada jeste način pripremanja mesa za toplotnu obradu različitim postupcima, kao što su solјenje, začinjavanje, mariniranje, oblikovanje, paniranje, zrenje, razmekšavanje mehaničkim putem i upotreba sredstva za ubrzavanje zrenja;

14) kuvanje jeste postupak toplotne obrade na temperaturi klјučanja vode, pri čemu se u termalnom centru proizvoda postiže letalna vrednost od najmanje F0=0,4;

14a) liofilizacija jeste postupak sušenja zamrznutog mesa, proizvoda od mesa ili drugih proizvoda u vakuumu sublimacijom, gde dobijeni proizvod sadrži do 4% vode;

15) liofilizovano (dehidrisano) meso jeste proizvod dobijen sušenjem zamrznutog mesa u vakuumu sublimacijom, koji može da sadrži do 4% vode;

15a) liofilizovano meso jeste proizvod dobijen sušenjem zamrznutog mesa u vakuumu sublimacijom, gde dobijeni proizvod sadrži do 4% vode;

15b) liofilizovano MSM jeste proizvod dobijen sušenjem zamrznutog MSM u vakuumu sublimacijom, gde dobijeni proizvod sadrži do 4% vode;

16) mariniranje jeste postupak potapanja, zalivanja ili posipanja mesa marinadama. Marinade mogu da sadrže so za ishranu lјudi, začine, šećere, enzime, aditive, ulјe, povrće, rastvore sirćetne, mlečne, vinske i limunske kiseline, kao i vino i pivo;

17) meso jeste jestivi deo životinja, uklјučujući i krv, a odnosi se na sledeće životinje: domaće papkare i kopitare, živinu i lagomorfe, kao i gajenu divlјač, sitnu divlјač i krupnu divlјač;

18) mehanički separisano meso (u dalјem tekstu: MSM), jeste proizvod dobijen odvajanjem mesa sa kostiju na kojima je to meso ostalo posle otkoštavanja trupa ili sa trupa živine, upotrebom mehaničkih sredstava, što ima za rezultat gubitak ili modifikaciju strukture mišićnih vlakana;

19) mesni ekstrakt jeste ugušćeni bujon, bez masti i proteina koji se talože toplotom, dobijen kocentrovanjem izbistrenog vodenog ekstrakta mesa;

20) mesno testo jeste homogena masa dobijena usitnjavanjem i mešanjem mesa sa dodavanjem soli za ishranu lјudi ili soli za salamurenje, aditiva, vode ili leda, u količini koja je potrebna za postizanje testaste konzistencije, u kojoj se proteini mesa većim delom nalaze u stanju koloidnog rastvora ili nabubrelog gela;

21) mesna emulzija je homogena masa dobijena usitnjavanjem i mešanjem mesnog testa i masnog tkiva i ulјa, soli za ishranu lјudi, vodom odnosno ledom i aditivima čija se stabilnost postiže emulgacionim delovanjem rastvorenih proteina mesa i/ili belančevinastim proizvodima;

22) nadev jeste masa dobijena od mesa, mesnog testa, mesne emulzije, drugih sirovina i dodataka, koja se puni u omotače i posude;

23) obresci jesu delovi mesa (mesni obresci) ili masnog tkiva bez kože (masni obresci) koji nastaju prilikom rasecanja, otkoštavanja i oblikovanja;

24) omotači jesu proizvodi u koje se puni nadev kobasica i konzervi ili komadi mesa pri izradi suvomesnatih proizvoda i dimlјenih proizvoda od mesa, a mogu biti prirodni i veštački;

25) paniranje jeste oblaganje smešama za paniranje koje mogu da budu tečne, suve ili u granulama i da sadrže brašno, hlebne mrvice, mleko, jaja, skrob, so za ishranu lјudi, začine, aditive i drugu hranu;

26) pasterizacija jeste postupak toplotne obrade na temperaturi nižoj od tačke klјučanja vode, pri čemu se u termalnom centru proizvoda postiže temperatura od najmanje 70 °C ili ako je postupak toplotne obrade takav da se u termalnom centru proizvoda dostigne temperatura od najmanje 65 °C, kroz vremenski period potreban da se dostigne vrednost pasterizacije (pv) jednaka ili iznad 40;

27) proizvodi od krvi jesu:

(1) krvna plazma dobijena postupkom izdvajanja krvnih ćelija iz krvi kojoj su dodata sredstva za sprečavanje koagulacije, i

(2) krvni serum dobijen postupkom izdvajanja belančevine fibrina i krvnih ćelija iz krvi;

28) prašak za pokrivanje jeste mešavina koja može da sadrži talk, brašno, skrob i aditive;

29) sadržaj (količina) kolagena izražava se u procentima i jeste vrednost dobijena množenjem sadržaja hidroksiprolina sa faktorom 8;

30) sadržaj (količina) kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima izražava se u procentima i jeste vrednost dobijena iz odnosa između sadržaja kolagena i sadržaja proteina mesa, odnosno između sadržaja kolagena i sadržaja ukupnih proteina, prema formuli: sadržaj (količina) kolagena u proteinima (%) = sadržaj kolagena (%) x 100/sadržaj proteina mesa (%) ili sadržaj ukupnih proteina (%);

31) sadržaj (količina) masti izražava se u procentima i jeste sadržaj slobodne masti;

32) sadržaj (količina) proteina mesa izražava se u procentima i jeste vrednost dobijena množenjem sadržaja azota koji vodi poreklo iz mesa, sa faktorom 6,25;

33) sadržaj (količina) ukupnih proteina izražava se u procentima i jeste vrednost dobijena množenjem sadržaja azota koji vodi poreklo iz mesa i dodataka sa faktorom 6,25;

34) sadržaj (količina) ukupnog fosfora (g/kg), izražen kao fosfor-pentokosid (P2O5%), jeste vrednost dobijena množenjem sadržaja fosfora (%) sa faktorom 2,29; ukupan fosfor proizvoda potiče od prirodnog fosfora mesa i fosfora dodatog sa fosfatima i drugim dodacima. U proizvodu kojem se u toku proizvodnje dodaju fosfati u skladu sa posebnim propisom o prehrambenim aditivima, sadržaj ukupnog fosfora, izražen kao sadržaj fosfor-pentoksida, je manji od 8,0 g/kg;

35) salamura jeste vodeni rastvor soli za salamurenje, koji može da sadrži rastvorene aditive, začine, ekstrakte začina, arome dima, prirodne arome, šećere, skrob, derivate skroba i belančevinaste proizvode;

36) salamurenje jeste postupak konzervisanja mesa i proizvoda solima za salamurenje;

37) soli za salamurenje jesu homogene mešavine soli za ishranu lјudi sa nitritima – nitritna so za salamurenje ili nitratima – so za salamurenje; nitritna so za salamurenje sadrži 0,4-0,6% natrijum ili kalijum nitrita, a so za salamurenje sadrži do 0,5% kalijum ili natrijum nitrata;

38) solјenje jeste postupak konzervisanja i obrade mesa solјu za ishranu lјudi;

39) sredstva za ubrzavanje zrenja jesu supstance (enzimi, aditivi) i starter kulture koji se upotreblјavaju radi ubrzavanja i usmeravanja procesa zrenja mesa i proizvoda;

40) starter kulture jesu proizvodi koji se sastoje od jedne ili više vrsta mikroorganizama, a primenjuju se u proizvodnji proizvoda u cilјu ubrzanja i stabilizacije zrenja;

41) sterilizacija jeste postupak toplotne obrade konzervi na temperaturi višoj od 100 °C, pri čemu se u termalnom centru proizvoda postiže letalna vrednost od najmanje Fo=3;

42) suvo solјenje odnosno suvo salamurenje jeste postupak konzervisanja mesa upotrebom soli za ishranu lјudi, odnosno soli za salamurenje u kristalnom stanju;

43) supa jeste vodeni ekstrakt mesa i drugih jestivih delova zaklanih životinja dobijen kuvanjem, pri čemu se mogu upotreblјavati i dodatni sastojci;

44) sušenje jeste postupak konzervisanja kojim se odstranjuje voda i smanjuje aktivnost vode;

45) toplotna obrada jeste postupak konzervisanja i obrade proizvoda na temperaturi pasterizacije, kuvanja i sterilizacije, kao i primenom mikrotalasa;

46) usitnjavanje jeste svaka promena strukture mesa, masnog tkiva, vezivnog tkiva i iznutrica u uređajima za mlevenje i seckanje;

47) usitnjeno meso jeste meso bez kostiju koje je usitnjeno i sadrži manje od 1% soli;

48) fermentacija jeste postupak konzervisanja, pri čemu se uglјeni hidrati mesa i dodati šećeri razlažu do mlečne kiseline i drugih jedinjenja, u čemu učestvuju mikroorganizmi, uz opadanje pH vrednosti proizvoda;

49) F-vrednost jeste parametar za kontrolu letalnosti toplotne obrade.

*Službeni glasnik RS, broj 34/2023

Uslovi u pogledu bezbednosti i kvaliteta sirovina i dodataka

Član 5.

Sirovine i dodaci koji se upotreblјavaju u proizvodnji proizvoda ispunjavaju opšte i posebne uslove u pogledu bezbednosti hrane u skladu sa propisom kojim se uređuje higijena hrane životinjskog porekla, kao i fizička, hemijska, fizičko-hemijska i senzorska svojstva, vrstu i količinu sirovina i dodataka koji se upotreblјavaju u proizvodnji proizvoda (u dalјem tekstu: zahtevi kvaliteta za sirovine i dodatke), u skladu sa ovim pravilnikom i posebnim propisima.

Uslovi u pogledu kvaliteta proizvoda

Član 6.

Proizvodi u proizvodnji i prometu ispunjavaju uslove u pogledu kvaliteta, i to za:

1) klasifikaciju, kategorizaciju i naziv proizvoda (u dalјem tekstu: podela);

2) fizička, hemijska, fizičko-hemijska i senzorska svojstva, kao i sastav proizvoda, kao i za elemente bitnih tehnoloških postupaka koji se primenjuju u proizvodnji proizvoda (u dalјem tekstu: zahtevi kvaliteta proizvoda);

3) metode ispitivanja kvaliteta proizvoda;

4) pakovanje i deklarisanje proizvoda;

5) dodatne zahteve za označavanje proizvoda.

Proizvođačka specifikacija

Član 7.

Proizvođač pre početka proizvodnje i stavlјanja proizvoda u promet donosi proizvođačku specifikaciju.

Proizvođačka specifikacija iz stava 1. ovog člana naročito sadrži:

1) naziv proizvoda i trgovačko ime, ako ga proizvod ima;

2) pripadnost proizvoda grupi ili podgrupi određenoj u skladu sa podelom proizvoda;

3) sastav proizvoda;

4) opis tehnološkog postupka proizvodnje;

5) fizičke, fizičko-hemijske, hemijske i senzorne parametre kvaliteta proizvoda;

6) izveštaj o izvršenom laboratorijskom ispitivanju (senzorne, fizičke, hemijske osobine);

7) podatke iz deklaracije proizvoda u skladu sa ovim pravilnikom i posebnim propisom kojim se uređuje deklarisanje, označavanje i reklamiranje hrane.

Proizvođač vodi podatke o donetim proizvođačkim specifikacijama, i to:

1) evidencijski broj;

2) datum donošenja;

3) datum početka proizvodnje prema proizvođačkoj specifikaciji.

Proizvođačka specifikacija potpisuje se i overava od strane odgovornog lica proizvođača.

Proizvođač dostavlјa na uvid proizvođačku specifikaciju na zahtev inspektora nadležnog za kontrolu kvaliteta proizvoda, u skladu sa posebnim propisom kojim se uređuje bezbednost hrane.

II. Zahtevi kvaliteta za sirovine i dodatke

1. Zahtevi kvaliteta za sirovine

Vrste sirovina

Član 8.

U proizvodnji proizvoda mogu da se upotreblјavaju sledeće sirovine: meso za proizvodnju, masno tkivo, vezivno tkivo, iznutrice, krv, proizvodi od krvi, MSM, liofilizovano MSM, dehidrirano MSM, liofilizovano meso i dehidrirano meso.

*Službeni glasnik RS, broj 34/2023

Sirovine koje ne mogu da se upotreblјavaju u proizvodnji

Član 9.

U proizvodnji proizvoda iz člana 1. ovog pravilnika ne mogu da se upotreblјavaju:

1) genitalni organi ženskih ili muških životinja, osim testisa;

2) organi urinarnog trakta, osim bubrega i bešike;

3) hrskavica grklјana, dušnika i ekstralobularnih bronhija;

4) oči i očni kapci;

5) spolјašnji ušni kanal;

6) tkivo rogova;

7) glava živine osim kreste, ušiju, podbradnjaka i mesnatih izraslina;

8) jednjak, volјka, creva i genitalni organi poreklom od živine.

a) Meso za proizvodnju

Član 10.

Meso za proizvodnju (u dalјem tekstu: meso) proizvoda jeste skeletna muskulatura sa pripadajućim masnim i vezivnim tkivom, kostima i hrskavicama, krvnim i limfnim sudovima, limfnim i drugim žlezdama i nervima domaćih papkara, kopitara, živine, lagomorfa i divlјači.

U proizvodnji poluproizvoda i proizvoda od mesa divlјači, kopitara, i lagomorfa, deo tog mesa može da bude zamenjen mesom svinja, goveda i/ili živine, što se na deklaraciji označava u skladu sa članom 147. ovog pravilnika.

Meso domaćih papkara i kopitara

Član 11.

Meso domaćih papkara i kopitara u smislu ovog pravilnika, razvrstava se na sledeće kategorije:

1) prva kategorija – koja obuhvata:

(1) skeletnu muskulaturu koja prirodno sadrži malo vezivnog i masnog tkiva (meso dobijeno odvajanjem sa butova, osim mesa potkolenice, meso dobijeno odvajanjem sa leđa i slabina),

(2) meso kod koga je udeo vezivnog i masnog tkiva obradom smanjen na udeo koji ima meso iz podtačke (1) ove tačke;

2) druga kategorija, koja obuhvata meso sa prirodno većim udelom masnog i vezivnog tkiva od mesa prve kategorije, sa koga su odvojeni grubo vezivno tkivo i veće naslage masnog tkiva;

3) treća kategorija, koja obuhvata meso sa prirodnim udelom masnog i vezivnog tkiva, mesne obreske, meso glave, kao i meso podlaktice i potkolenice.

Meso treće kategorije može da se upotreblјava samo u proizvodnji proizvoda od mesa koji se obrađuju toplotom, osim podlaktice i potkolenice svinja.

Meso živine

Član 12.

Meso živine, u smislu ovog pravilnika, razvrstava se na sledeće kategorije:

1) prva kategorija, koja obuhvata skeletnu muskulaturu koja po prirodi sadrži malo masnog i vezivnog tkiva (meso bez kožice i kostiju, dobijeno odvajanjem sa grudi, bataka i karabataka, osim bataka ćurke);

2) druga kategorija, koja obuhvata meso dela trupa bez mesa grudi, karabataka i bataka, osim bataka ćurke, sa koga su odvojeni grubo vezivno tkivo i veće naslage masnog tkiva.

Meso živine druge kategorije može da se upotreblјava samo u proizvodnji proizvoda od mesa koji se obrađuju toplotom ili kod polupripremlјenih jela od mesa namenjenih za konzumiranje posle toplotne obrade.

Meso divlјači

Član 13.

Meso divlјači u smislu ovog pravilnika obuhvata meso gajene divlјači, sitne divlјači i krupne divlјači, čija je podela kao i uslovi proizvodnje propisana posebnim propisom.

b) Masno tkivo

Član 14.

Masno tkivo je tkivo koje sadrži pretežno masti i obuhvata masno tkivo svinja, goveda, drugih preživara, domaćih kopitara i živine, dobijeno odvajanjem od mesa, kao i iz telesnih šuplјina (bubrežno salo i bubrežni loj, mezenterijum ili opornjak, masno tkivo sa creva i masno tkivo iz trbušne šuplјine živine).

Opornjaci i masno tkivo odvojeno sa creva mogu da se upotreblјavaju samo u proizvodnji toplјene masti.

Masno tkivo svinja

Član 15.

Masno tkivo svinja je potkožno masno tkivo, sa kožom ili bez nje, i masno tkivo telesnih šuplјina.

Čvrsto masno tkivo je potkožno masno tkivo podbradnjaka, vrata, grebena, leđa i slabina, plećke i buta svinja, a meko masno tkivo su ostali delovi masnog tkiva, uklјučujući i masne obreske.

Trbušina je potkožno masno tkivo grudno-trbušne regije svinja sa pripadajućom skeletnom muskulaturom i mlečnim žlezdama koje nisu u laktaciji.

Mesnata trbušina je trbušina koja sadrži više od jedne polovine pripadajuće skeletne muskulature.

Podbradnjak (gronik) je donji deo potkožnog masnog tkiva vrata svinja, sa pripadajućim plјuvačnim žlezdama.

Masno tkivo goveda, drugih preživara, domaćih kopitara i živine

Član 16.

Masno tkivo goveda i drugih preživara je loj domaćih preživara i bubrežni loj.

Loj domaćih preživara je potkožno masno tkivo goveda i drugih preživara i masno tkivo dobijeno odvajanjem od mesa, osim masnog tkiva telesnih šuplјina.

Bubrežni loj su depoi masnog tkiva oko bubrega goveda i drugih preživara.

Masno tkivo domaćih kopitara je potkožno masno tkivo i masno tkivo telesnih šuplјina.

Masno tkivo živine je potkožno masno tkivo i masno tkivo iz trbušne šuplјine živine.

v) Vezivno tkivo

Član 17.

Vezivno tkivo je tkivo čiji proteini se pretežno sastoje od kolagena i elastina.

Žile i tetive (odresci tetiva, tetivne ploče, ovojnice tetiva, završeci tetiva) su delovi vezivnog tkiva koji su obradom odvojeni od mesa.

Svinjske kožice su delovi kože svinja sa kojih su šurenjem i obradom odstranjeni dlaka i epidermis i sa kojih je odvojeno potkožno masno tkivo.

Teleće kožice su ošurena i od dlake očišćena koža, koja je skinuta sa telećih glava.

Živinske kožice su ošurena i od perja očišćena koža živine.

g) Iznutrice

Član 18.

Iznutrice su jestivi unutrašnji organi i to:

1) celi organi: mozak, jezik, srce, grklјan, dušnik, pluća, grudna žlezda, jetra, slezina, bubrezi, beli bubrezi – testisi i krv;

2) celi organi ili delovi organa probavnog trakta: želudac svinja i teladi, predželuci goveda, teladi i ovaca (burag i kapura), mišićni želudac živine (bubac), tanka creva teladi, prasadi i jagnjadi i deo debelog creva svinja, teladi, goveda, ovaca i jagnjadi.

Jezik, jednjak, pluća, jetra, predželudac goveda, teladi i ovaca (burag i kapura) i mišićni želudac živine (bubac), mogu da se upotreblјavaju kao sirovina u proizvodnji proizvoda pod uslovom: da je jezik odvojen od grklјana, orožale sluzokože, plјuvačnih žlezda, kostiju jezika i mišića ždrela; da je jednjak odvojen od sluzokože; da su pluća odvojena od disajnih puteva; da je sa jetre odstranjena žučna kesa; da je sa predželudaca goveda, teladi i ovaca (burag i kapura) i mišićnog želuca živine (bubac) odstranjena sluzokoža.

Iznutrice se upotreblјavaju u proizvodnji proizvoda u skladu sa posebnim propisom kojim se uređuju mere za sprečavanje širenja, suzbijanja i iskorenjivanja transmisivnih spongioformnih encefalopatija.

Iznutrice se upotreblјavaju u proizvodnji proizvoda koji se obrađuju toplotom.

d) MSM

Član 19.

MSM proizvodi se u skladu sa posebnim propisom kojim se uređuju veterinarsko-sanitarni uslovi, odnosno opšti i posebni uslovi higijene hrane životinjskog porekla.

MSM sadrži kalcijum u količini najviše do 0,1% (=100 mg/100 g ili 1000 ppm).

U proizvodnji proizvoda od mesa za koje je ovim pravilnikom propisano da mogu da sadrže MSM, meso ili deo mesa može da se zameni sa MSM iste vrste životinje ili drugih vrsta životinja.

Proizvodi od mesa iz stava 3. ovog člana u kojima je meso ili deo mesa zamenjen sa MSM, označavaju se i deklarišu u skladu sa članom 147. ovog pravilnika.

MSM se upotreblјava samo u proizvodnji proizvoda od mesa koji se obrađuju toplotom u skladu sa ovim pravilnikom.

MSM može da se upotreblјava i kao liofilizovano ili dehidrirano, sa ili bez dodataka.

*Službeni glasnik RS, broj 34/2023

2. Dodaci

Član 20.

U proizvodnji poluproizvoda i proizvoda od mesa kao dodaci upotreblјavaju se: so za ishranu lјudi (u dalјem tekstu: so), soli za salamurenje, aditivi, začini, ekstrakti začina i šećeri; voda; enzimi, starter kulture i kulture probiotičkih mikroorganizama; arome dima, prirodne arome; vlakna, uklјučujući i inulin, kao i omega-3 masne kiseline, vitamini, mineralne materije; uglјeni hidrati: skrob i proizvodi od skroba; belančevinasti proizvodi; mleko i proizvodi od mleka; jaja i proizvodi od jaja; ulјa i masti bilјnog i životinjskog porekla; hrana i proizvodi bilјnog porekla (pečurke, žitarice, povrće, voće i njihovi proizvodi, vino i pivo), kao i jaka alkoholna pića, želatin i kolagen, u skladu sa ovim pravilnikom.

Dodaci iz stava 1. ovog člana, čija količina u proizvodu nije propisana, upotreblјavaju se u skladu sa načelima dobre proizvođačke prakse, u količini koja je tehnološki opravdana i koja ne menja karakteristična svojstva kvaliteta proizvoda.

Upotreba belančevinastih proizvoda

Član 21.

U proizvodnji poluproizvoda i proizvoda od mesa mogu se upotrebiti belančevinasti proizvodi u skladu sa posebnim propisom o belančevinastim proizvodima.

Želatin se proizvodi u skladu sa posebnim propisom kojim se uređuju veterinarsko-sanitarni uslovi, odnosno opšti i posebni uslovi higijene hrane životinjskog porekla, a može da se upotrebi u proizvodnji konzervi od mesa u komadima, konzervi od mesa u sopstvenom soku i kuvanih kobasica sa želeom, u količini koja je tehnološki opravdana.

Kolagen se proizvodi u skladu sa posebnim propisom kojim se uređuju veterinarsko-sanitarni uslovi, odnosno opšti i posebni uslovi higijene hrane životinjskog porekla.

Krv i proizvodi od krvi mogu da se upotrebe u proizvodnji proizvoda od mesa pod drugim nazivom iz grupe barenih kobasica, kuvanih kobasica i konzervi od mesa, u skladu sa ovim pravilnikom.

Drugi belančevinasti proizvodi, hidrolizati belančevinastih proizvoda i njihove mešavine mogu se upotreblјavati u proizvodnji poluproizvoda od mesa iz grupe roštilј meso, proizvoda od mesa pod nazivom ,,viršlaˮ i proizvoda od mesa pod drugim nazivom iz grupe barenih kobasica, kuvanih kobasica i dimlјenih proizvoda od mesa, kao i proizvoda od mesa iz podgrupe konzervi od mesa u komadima, konzervi od usitnjenog mesa i jela od mesa u konzervi, na način propisan ovim pravilnikom.

Belančevinasti proizvodi od mleka mogu se dodavati i u fermentisane kobasice.

Upotreba vlakana

Član 22.

Vlakna kao nesvarlјivi uglјeni hidrati mogu da se upotrebe u proizvodnji poluproizvoda od mesa iz grupe roštilј meso, proizvoda od mesa pod nazivom ,,viršlaˮ, proizvoda od mesa pod drugim nazivom iz grupe barenih kobasica, fermentisanih kobasica i konzervi od mesa, kao i proizvoda od mesa iz grupe jela od mesa pod nazivom druga jela od mesa i druga jela sa mesom i grupe konzerve od mesa pod nazivom druga jela od mesa i druga jela sa mesom.

III. Kvalitet usitnјenog mesa

Član 23.

Usitnjeno meso dobija se mlevenjem ohlađenog mesa domaćih papkara i kopitara prve i druge kategorije, u smislu ovog pravilnika, kao i od ohlađenog mesa živine prve kategorije.

Usitnjeno meso svinja i goveda može da se proizvodi i stavlјa u promet i kao usitnjeno mešano meso.

Usitnjeno meso stavlјa se u promet kao upakovana hrana u skladu sa posebnim propisom.

Usitnjeno upakovano ohlađeno meso čuva se na temperaturi od 0 °C do 2 °C, a usitnjeno upakovano zamrznuto meso na temperaturi od najmanje –18 °C.

Usitnjeno meso domaćih papkara i kopitara može se dobiti mlevenjem mesa u prisustvu potrošača.

Usitnjeno meso koje se melјe u prisustvu potrošača ima temperaturu ohlađenog mesa, i to:

1) usitnjeno meso koje se dobija od mesa domaćih papkara i kopitara temperaturu od 0 do 7 °C;

2) usitnjeno meso koje se dobija od mesa krupne divlјači temperaturu od 0 do 7 °C.

Član 24.

Usitnjeno meso u proizvodnji i prometu ispunjava sledeće zahteve kvaliteta:

1) ima boju, miris i ukus mesa, zavisno od vrste i kategorije;

2) sadrži manje od 1% soli.

3) proizvodi se prema kriterijumima datim u Tabeli 1 – Kriterijumi kvaliteta usitnjenog mesa.

Tabela 1. Kriterijumi kvaliteta usitnjenog mesa

	Sadržaj masti	Odnos kolagen/proteini mesa (1)
Usitnjeno meso sa manje masti	≤ 7%	≤ 12%
Usitnjeno goveđe meso	≤ 20%	≤ 15%
Usitnjeno meso koje sadrži svinjsko meso*	≤ 30%	≤18%
Usitnjeno meso drugih životinja**	≤ 25%	≤ 15%
(1) Odnos kolagen/protein mesa izražen je kao procenat kolagena u proteinima mesa. Sadržaj kolagena znači sadržaj hidroksiprolina pomnožen sa faktorom 8.

uklјučujući i usitnjeno samo svinjsko meso

** sve osim svinjskog i goveđeg mesa

Član 25.

Usitnjeno meso ne sme da se proizvodi od prethodno odmrznutog mesa.

Jednom odmrznuto usitnjeno meso ne sme se ponovo zamrzavati.

U usitnjeno meso ne dodaje se vezivno ili masno tkivo, iznutrice ili na bilo koji način prerađeno meso i voda.

IV. Kvalitet poluproizvoda od mesa

Zahtevi kvaliteta za poluproizvode od mesa

Član 26.

Poluproizvodi od mesa namenjeni su za upotrebu posle toplotne obrade.

Izuzetno od stava 1. ovog člana, poluproizvodi od mesa tartar/tatarski biftek i karpaćo mogu biti namenjeni za upotrebu bez toplotne obrade, odnosno sirovi.

U poluproizvode od mesa ne mogu se dodavati vezivno tkivo, iznutrice i na bilo koji način prerađeno meso.

U proizvodnji poluproizvoda od mesa ne mogu da se upotreblјavaju nitriti i nitrati, sumpordioksid, sulfiti i fosfati.

U proizvodnji poluproizvoda od mesa koji se u promet stavlјaju kao upakovana hrana, mogu se dodavati aditivi u skladu sa posebnim propisom o prehrambenim aditivima.

Poluproizvodi od mesa čuvaju se na temperaturi od 0 °C do 4 °C, a zamrznuti poluproizvodi od mesa na temperaturi od najmanje –18 °C.

Jednom odmrznuti poluproizvodi od mesa ne smeju se ponovo zamrzavati.

Podela poluproizvoda od mesa

Član 27.

Poluproizvodi od mesa proizvode se i stavlјaju u promet u skladu sa podelom datom u Tabeli 2 – Podela poluproizvoda od mesa.

Tabela 2 – Podela poluproizvoda od mesa

Grupa	Podgrupa	Naziv
1. Usitnjeno meso sa dodacima	–	ćevapčići/ćevapi
		plјeskavica
		hamburger/burger
		usitnjeno meso sa dodacima za pripremu poluproizvoda
2. Roštilј meso	–	neoblikovano roštilј meso
		oblikovano roštilј meso
3. Sveže kobasice	–	sveža kobasica
		proizvod pod drugim nazivom*
4. Marinirano meso*	–	–
5. Zrelo meso i stekovi	–	zrelo meso
		stekovi
		proizvod pod drugim nazivom*

Naziv proizvoda određuje proizvođač

1. Zahtevi kvaliteta za usitnjeno meso sa dodacima

Član 28.

Usitnjeno meso sa dodacima je nesalamureni poluproizvod od mesa koji se stavlјa u promet pod nazivom ćevapčići/ćevapi, plјeskavice, hamburger/burger.

Usitnjeno meso sa dodacima iz stava 1. ovog člana može se stavlјati u promet i kao usitnjeno meso sa dodacima za pripremu poluproizvoda pod nazivom ćevapčići/ćevapi, plјeskavice, hamburger/burger, u skladu sa članom 29. ovog pravilnika.

U proizvodnji usitnjenog mesa sa dodacima koje se u promet stavlјa kao upakovan hrana mogu da se dodaju aditivi u skladu sa posebnim propisom o prehrambenim aditivima.

Usitnjeno meso sa dodacima u proizvodnji i prometu ispunjava sledeće zahteve kvaliteta:

1) ima stabilnu boju svojstvenu vrsti mesa;

2) miris i ukus su prijatni i svojstveni vrsti mesa i dodataka;

3) sadržaj proteina mesa je najmanje 14% i relativan sadržaj kolagena u proteinima mesa najviše do 15%, a sadržaj kolagena u proteinima mesa u poluproizvodu od mesa živine najviše do 10%.

Ćevapčići/ćevapi, plјeskavica, hamburger/burger

Član 29.

Ćevapčići/ćevapi dobijaju se oblikovanjem usitnjenog svežeg mesa, masnog tkiva, soli i začina.

Plјeskavica se dobija oblikovanjem usitnjenog svežeg mesa, masnog tkiva, soli i začina, kojima se može dodati luk.

Hamburger/burger dobija se oblikovanjem usitnjenog svežeg mesa goveda, masnog tkiva, soli i začina.

2. Zahtevi kvaliteta za roštilј meso

Član 30.

Roštilј meso dobija se od usitnjenog mesa, masnog tkiva i dodataka: so, začini, ekstrakti začina, šećeri, aditivi, voda, arome dima, prirodne arome, vlakna, uklјučujući inulin, kao i omega 3-masne kiseline, vitamini, mineralne materije, uglјeni hidrati: skrob i proizvodi od skroba, belančevinasti proizvodi, mleko i proizvodi od mleka, jaja i proizvodi od jaja, ulјa i masti bilјnog i životinjskog porekla, hrana i proizvodi bilјnog porekla (pečurke, žitarice, povrće, voće i njihovi proizvodi, vino i pivo), kao i jaka alkoholna pića.

Roštilј meso u proizvodnji i prometu ispunjava sledeće zahteve kvaliteta:

1) ima stabilnu boju svojstvenu vrsti mesa i dodataka;

2) miris i ukus su prijatni i svojstveni vrsti mesa i dodataka;

3) sadržaj ukupnih proteina mesa ili ukupnih proteina je najmanje 14% i relativan sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima najviše do 15%, a sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnih proteina u poluproizvodu od mesa živine najviše do 10%.

Roštilј meso stavlјa se u promet kao upakovana hrana, i to kao neoblikovano i oblikovano roštilј meso.

3. Zahtevi kvaliteta za sveže kobasice

Član 31.

Sveže kobasice dobijaju se od usitnjenog svežeg mesa, masnog tkiva i dodataka i pune se u omotače od tankog creva ovce ili svinje ili u odgovarajuće jestive omotače, i konzervišu postupcima hlađenja ili zamrzavanja.

Sveže kobasice proizvode se i stavlјaju u promet pod nazivom ,,sveža kobasicaˮ ili pod drugim nazivom u skladu sa članom 2. ovog pravilnika.

U proizvodnji svežih kobasica kao dodaci mogu da se upotreblјavaju so, začini, ekstrakti začina, šećeri, aditivi i voda.

U proizvodnji svežih kobasica koje se stavlјaju u promet pod drugim nazivom mogu da se upotreblјavaju i sledeći dodaci: arome dima, prirodne arome; vlakna, uklјučujući i inulin, kao i omega-3 masne kiseline, vitamini, mineralne materije, belančevinasti proizvodi, mleko i proizvodi od mleka, jaja i proizvodi od jaja, ulјa i masti bilјnog i životinjskog porekla; hrana i proizvodi bilјnog porekla (pečurke, žitarice, povrće, voće i njihovi proizvodi, vino i pivo), kao i jaka alkoholna pića.

Sveže kobasice mogu da se dime na dan proizvodnje hladnim postupkom, kada se u nazivu ,,sveže kobasiceˮ navodi reč: „dimlјena”.

Član 32.

Sveže kobasice u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) omotač dobro prileže uz nadev i nije oštećen;

2) boja je svojstvena vrsti mesa i začina;

3) miris i ukus su prijatni i svojstveni vrsti mesa i dodataka;

4) sadržaj proteina mesa je najmanje 14% i sadržaj kolagena u proteinima mesa najviše 15%, a sadržaj kolagena u proteinima mesa u poluproizvodu od mesa živine najviše 10%;

U proizvodu koji se proizvodi i stavlјa u promet pod drugim nazivom, pored uslova iz stava 1. tač. 1)–3) ovog člana, sadržaj proteina mesa ili sadržaj ukupnih proteina je najmanje 14% i sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima najviše do 15%, a sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima u poluproizvodu od mesa živine najviše do 10%.

Sveža kobasica

Član 33.

Sveža kobasica dobija se od usitnjenog svežeg mesa, masnog tkiva i dodataka iz člana 31. stav 3. ovog pravilnika.

4. Zahtevi kvaliteta za marinirano meso

Član 34.

Marinirano meso dobija se mariniranjem mesa, sa ili bez pripadajućih kostiju i/ili masnog i/ili vezivnog tkiva.

U nazivu proizvoda navodi se naziv ,,marinirano mesoˮ i vrsta mesa.

Član 35.

Marinirano meso u proizvodnji i prometu ispunjava sledeće zahteve kvaliteta:

1) boja je karakteristična za vrstu mesa i vrstu marinade;

2) prijatnog je i svojstvenog mirisa i ukusa.

5. Zahtevi kvaliteta za zrelo meso i stekove

Član 36.

Zrelo meso i stekovi dobijaju se izlaganjem mesa, sa pripadajućim kostima ili bez kostiju, procesu prirodnog zrenja, na vazduhu i/ili u vakuum-pakovanju, u čemu učestvuju sopstveni enzimi mesa ili obradom tog mesa sredstvima za ubrzavanje zrenja.

Meso koje se obrađuje sredstvima za ubrzavanje zrenja stavlјa se u promet pod drugim nazivom, u skladu sa članom 2. ovog pravilnika.

Član 37.

Zrelo meso, stekovi i proizvodi pod drugim nazivom u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) imaju karakterističnu boju, aromu i konzistenciju, koje mogu da se razlikuju od boje, mirisa i konzistencije mesa koje nije podvrgavano zrenju;

2) prijatnog su i svojstvenog mirisa i ukusa posle toplotne obrade.

V. Kvalitet proizvoda od mesa

Podela proizvoda od mesa

Član 38.

Proizvodi od mesa dobijaju se od mesa, masnog i vezivnog tkiva, MSM, krvi, proizvoda od krvi i ostalih jestivih delova životinja za klanje, liofilizovanog mesa i dodataka, različitim postupcima konzervisanja i obrade i kod njih je meso tako promenjeno da proizvodi više nemaju svojstva svežeg mesa.

Proizvodi od mesa, u zavisnosti od načina proizvodnje i konzervisanja, mogu da se proizvode i stavlјaju u promet:

1) bez toplotne obrade;

2) sa toplotnom obradom.

Član 39.

Proizvodi od mesa proizvode se i stavlјaju u promet u skladu sa podelom, koja je data u Tabeli 3 – Podela proizvoda od mesa.

Tabela 3 – Podela proizvoda od mesa

Grupa	Podgrupa	Naziv
1. Fermentisane kobasice1)	a) Fermentisane suve kobasice	domaći kulen
		kulen
		zimska salama
		sremska kobasica
		sudžuk
		čajna kobasica
		proizvod pod drugim nazivom*
	b) Fermentisane polusuve kobasice	panonska kobasica
		čajni namaz
		proizvod pod drugim nazivom*
2. Toplotom obrađene sušene kobasice2)		*
3. Suvomesnati proizvodi1)		suva šunka sa i bez kostiju (pršut)
		pršuta
		suvi vrat
		buđola
		stelјa
		pastrma
		proizvod pod drugim nazivom*
4. Dimlјeni proizvodi od mesa2)		dimlјena šunka
		dimlјena plećka
		dimlјeni kare
		dimlјeno goveđe meso
		dimlјeni živinski file
		dimlјeni batak i/ili karabatak
		proizvod pod drugim nazivom*
5. Barene kobasice2)	a) Fino usitnjene barene kobasice	viršla
		frankfurter
		parizer
		bela kobasica
		proizvod pod drugim nazivom*
	b) Grubo usitnjene barene kobasice	srpska kobasica
		tirolska kobasica
		Mortadela
		proizvod pod drugim nazivom*
	v) Barene kobasice sa komadima mesa	šunkarica
		proizvod pod drugim nazivom*
	g) Mesni hlebovi	mesni hleb
6. Kuvane kobasice2)	a) Jetrene kobasice i paštete	jetrena kobasica
		jetrena pašteta
		mesna pašteta
		proizvod pod drugim nazivom*
	b) Krvavice	krvavica sa jezicima
		domaća krvavica
		proizvod pod drugim nazivom*
	v) Kuvane kobasice sa želeom	jezici sa želeom
		meso sa želeom
		domaća švargla i švargla
		proizvod pod drugim nazivom*
7. Jela od mesa2)	a) Polupripremlјena jela od mesa 2)	panirano meso
	b) Pripremlјena jela od mesa 2)	gulaš
		druga jela od mesa i druga jela sa mesom*
8. Konzerve od mesa 2)	a) Konzerve od mesa u komadima	kuvana šunka
		kuvana plećka
		kuvani kare
		kuvani živinski file
		kuvana slanina
		proizvod pod drugim nazivom*
	b) Konzerve od mesa u sopstvenom soku	govedina u sopstvenom soku
		svinjetina u sopstvenom soku
		proizvod pod drugim nazivom*
	v) Konzerve od usitnjenog mesa	mesni doručak
		proizvod pod drugim nazivom*
	g) Kobasice u konzervi	odgovara vrsti/nazivu barenih i kuvanih kobasica
	d) Jela od mesa u konzervi	gulaš
		druga jela od mesa i druga jela sa mesom*
9. Slanina		salamurena slanina1)
		suva slanina 1)
		pančeta/panceta 1)
		barena slanina 2)
		dimlјena slanina 2)
		papricirana slanina 2)
		slanina u omotaču 2)
		punjena slanina 2)
		proizvod pod drugim nazivom1), 2)*
10. Toplјena mast i čvarci 2)	a) Toplјena mast	svinjska mast
		domaća svinjska mast
		loj preživara (goveđi, ovčiji, kozji)
		masti živine (guščija, kokošija, ćureća, pačija)
	b) Čvarci	domaći čvarci
		duvan čvarci
		živinski čvarci
	v) Proizvodi od masti i čvaraka*	–

1) Proizvodi od mesa koji se proizvode i stavlјaju u promet bez toplotne obrade

2) Proizvodi od mesa koji se proizvode i stavlјaju u promet sa toplotnom obradom

* Naziv proizvoda određuje proizvođač

1. Zahtevi kvaliteta za fermetisane kobasice

Član 40.

Fermentisane kobasice dobijaju se od mesa domaćih papkara i kopitara prve i druge kategorije, mesa živine prve kategorije i mesa divlјači, masnog tkiva i dodataka. Posle punjenja u omotače konzervišu se postupcima fermentacije i sušenja, odnosno zrenjem, sa ili bez dimlјenja.

U proizvodnji fermentisanih kobasica kao dodaci mogu da se upotreblјavaju so, soli za salamurenje, začini, ekstrakti začina, šećeri, aditivi, starter kulture, kao i vino, pivo i jaka alkoholna pića.

U proizvodnji fermentisanih kobasica koje se proizvode i stavlјaju u promet pod drugim nazivom, u skladu sa članom 2. ovog pravilnika, mogu da se upotreblјavaju i sledeći dodaci: arome dima, prirodne arome, vlakna uklјučujući i inulin, omega 3-masne kiseline, vitamini, mineralne materije, uglјeni hidrati, mleko i proizvodi od mleka i belančevinasti proizvodi od mleka, hrana i proizvodi bilјnog porekla i to pečurke, žitarice, povrće, voće i njihovi proizvodi.

Omotač fermentisanih kobasica može da bude obrađen praškom za pokrivanje, a površina proizvoda može da bude obložena sredstvima za oblaganje, koja mogu da sadrže želatin, belančevinaste proizvode, skrob, začine i aditive.

a) Zahtevi kvaliteta za fermentisane suve kobasice

Član 41.

Fermentisane suve kobasice su zreli i osušeni proizvodi od mesa koji se proizvode i stavlјaju u promet pod nazivom domaći kulen, kulen, zimska salama, sremska kobasica, sudžuk i čajna kobasica ili pod drugim nazivom u skladu sa članom 2. ovog pravilnika.

Fermentisane suve kobasice čuvaju se na temperaturi koju je odredio proizvođač, a upakovani naresci ovih kobasica na temperaturi od 0 do 7 °C.

Član 42.

Fermentisane suve kobasice u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) površina nije deformisana, omotač nije oštećen i dobro prileže uz nadev;

2) nadev na preseku ima izgled mozaika sastavlјenog od približno ujednačenih komadića mesa i masnog tkiva, koji su ravnomerno raspoređeni i međusobno povezani;

3) na preseku nema šuplјina i pukotina;

4) imaju stabilnu boju i prijatan i karakterističan miris i ukus;

5) imaju čvrstu konzistenciju;

6) sastojci nadeva se prilikom narezivanja ne razdvajaju;

7) rN vrednost je najmanje 5,0;

8) sadrže najviše do 35% vlage;

9) sadržaj proteina mesa je najmanje 20%, sadržaj kolagena u proteinima mesa najviše 15%, a sadržaj kolagena u proteinima mesa u proizvodu od mesa živine najviše 10%.

U proizvodu koji se proizvodi i stavlјa u promet pod drugim nazivom, pored uslova iz stava 1. tač. 1)–8) ovog člana, sadržaj proteina mesa ili sadržaj ukupnih proteina je najmanje 20%, sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima najviše do 15%, a sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima u proizvodu od mesa živine najviše do 10%.

Domaći kulen

Član 43.

Domaći kulen dobija se od svinjskog mesa prve kategorije, čvrstog masnog tkiva, soli ili soli za salamurenje, mlevene crvene začinske paprike, ekstrakta crvene začinske paprike i drugih začina i starter kultura.

Nadev domaćeg kulena je srednje do grubo usitnjen i puni se u slepo crevo ili zadnje crevo (kular) od svinja.

U domaćem kulenu sadržaj proteina mesa je najmanje 24%, sadržaj kolagena u proteinima mesa najviše do 10%, a rN vrednost je najmanje 5,3.

Kulen

Član 44.

Kulen se dobija od svinjskog mesa prve i druge kategorije, čvrstog masnog tkiva, soli ili soli za salamurenje, šećera, aditiva, mlevene crvene začinske paprike, ekstrakta crvene začinske paprike i drugih začina i starter kultura.

Nadev kulena je srednje do grubo usitnjen i puni se u prirodne i veštačke omotače većeg prečnika.

U kulenu sadržaj proteina mesa je najmanje 22%, sadržaj kolagena u proteinima mesa najviše do 15%, a rN vrednost je najmanje 5,0.

Zimska salama

Član 45.

Zimska salama dobija se od svinjskog mesa, goveđeg mesa i čvrstog masnog tkiva i dodataka iz člana 40. stav 2. ovog pravilnika.

Nadev zimske salame je finije do srednje usitnjen i puni se u prirodne i veštačke omotače većeg prečnika.

Za vreme zrenja, omotač zimske salame obrastaju plesni bele boje koje potiču od ostataka micelijuma, a gotov proizvod može da sadrži i prašak za pokrivanje.

U zimskoj salami sadržaj proteina mesa je najmanje 22% i sadržaj kolagena u proteinima mesa najviše do 15%, a rN vrednost je najmanje 5,3.

Sremska kobasica

Član 46.

Sremska kobasica dobija se od svinjskog mesa, čvrstog masnog tkiva i dodataka iz člana 40. stav 2. ovog pravilnika.

Nadev sremske kobasice je srednje usitnjen i puni se u tanko crevo od svinje.

Sudžuk

Član 47.

Sudžuk se dobija od goveđeg mesa, loja i dodataka iz člana 40. stav 2. ovog pravilnika.

Nadev sudžuka puni se u tanko crevo od goveda ili u odgovarajuće veštačke omotače.

Čajna kobasica

Član 48.

Čajna kobasica dobija se od mesa, masnog tkiva i dodataka iz člana 40. stav 2. ovog pravilnika.

Nadev čajne kobasice je fino do srednje usitnjen i puni se u veštačke omotače.

b) Zahtevi kvaliteta za fermentisane polusuve kobasice

Član 49.

Fermentisane polusuve kobasice su fermentisani, delimično osušeni proizvodi od mesa, koji mogu da imaju konzistenciju za narezivanje ili za mazanje.

Fermentisane polusuve kobasice za narezivanje čuvaju se na temperaturi koju je odredio proizvođač, a upakovani naresci ovih kobasica i fermentisane kobasice za mazanje na temperaturi od 0 do 7 °C.

Fermentisane polusuve kobasice proizvode se i stavlјaju u promet pod nazivom panonska kobasica i čajni namaz ili pod drugim nazivom u skladu sa članom 2. ovog pravilnika.

Fermentisane polusuve kobasice za narezivanje koje se proizvode i stavlјaju u promet pod drugim nazivom mogu da se obrađuju toplotom posle završene fermentacije.

Član 50.

Fermentisane polusuve kobasice u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) površina nije deformisana i omotač dobro prileže uz nadev;

2) nadev grublјe usitnjenog proizvoda ima izgled mozaika sastavlјenog od približno ujednačenih komadića mesa i masnog tkiva, a nadev fino usitnjenih proizvoda je homogen bez vidlјivih delova tkiva;

3) sastojci nadeva su ravnomerno raspoređeni i povezani;

4) na preseku kobasica nema šuplјina i pukotina;

5) imaju stabilnu boju i prijatan kiselkast miris i ukus na fermentaciju i začine;

6) u proizvodu koji ima konzistenciju za narezivanje sadržaj proteina mesa je najmanje 16% i sadržaj kolagena u proteinima mesa najviše do 15%, a sadržaj kolagena u proteinima mesa u proizvodu od mesa živine najviše 10%;

7) u proizvodu koji ima konzistenciju za mazanje sadržaj proteina mesa je najmanje 14% i sadržaj kolagena u proteinima mesa najviše 15%, a sadržaj kolagena u proteinima mesa u proizvodu od mesa živine najviše 10%.

Panonska kobasica

Član 51.

Panonska kobasica je fermentisana polusuva kobasica za narezivanje, dobijena od mesa, čvrstog masnog tkiva i dodataka iz člana 40. stav 2. ovog pravilnika.

Nadev panonske kobasice je finije usitnjen i puni se u omotače šireg prečnika.

Čajni namaz

Član 52.

Čajni namaz je fermentisana polusuva kobasica mazive konzistencije, dobijena od mesa, masnog tkiva i dodataka iz člana 40. stav 2. ovog pravilnika.

Nadev čajnog namaza je fino usitnjen i puni se u omotače užeg prečnika.

2. Zahtevi kvaliteta za toplotom obrađene sušene kobasice

Član 53.

Toplotom obrađene sušene kobasice dobijaju se od mesa domaćih papkara i kopitara prve i druge kategorije, mesa živine prve kategorije i mesa divlјači, masnog tkiva i dodataka, koji se posle punjenja u omotače obrađuju toplotom pri temperaturama iznad 50 °C i sušenjem, sa ili bez fermentacije i/ili dimlјenja.

U proizvodnji toplotom obrađenih sušenih kobasica kao dodaci mogu da se upotreblјava so, soli za salamurenje, začini, ekstrakti začina, šećeri, aditivi i starter kulture.

Član 54.

Toplotom obrađene sušene kobasice u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) površina nije deformisana, omotač nije oštećen i dobro prileže uz nadev;

2) nadev na preseku ima izgled mozaika sastavlјenog od približno ujednačenih komadića mesa i masnog tkiva, koji su ravnomerno raspoređeni i međusobno povezani;

3) na preseku nema šuplјina i pukotina;

4) imaju stabilnu boju i prijatan i karakterističan miris i ukus;

5) imaju čvrstu konzistenciju;

6) sastojci nadeva se prilikom narezivanja ne razdvajaju;

7) sadržaj proteina mesa je najmanje 18%, sadržaj kolagena u proteinima mesa najviše 20%, a sadržaj kolagena u proteinima mesa u proizvodu od mesa živine najviše 10%.

3. Zahtevi kvaliteta za suvomesnate proizvode

Član 55.

Suvomesnati proizvodi dobijaju se od mesa u komadima, sa pripadajućim kostima, potkožnim masnim tkivom i kožom ili bez njih, i dodataka, koji se u toku proizvodnje konzervišu postupcima solјenja, salamurenja i sušenja, sa dimlјenjem ili bez dimlјenja.

Suvomesnati proizvodi proizvode se i stavlјaju u promet pod nazivom suva šunka sa i bez kostiju (pršut), pršuta, suvi vrat, buđola, stelјa i pastrma ili pod drugim nazivom u skladu sa članom 2. ovog pravilnika.

U proizvodnji suvomesnatih proizvoda kao dodaci mogu da se upotreblјavaju so, soli za salamurenje, šećeri, začini, ekstrakti začina, aditivi, arome dima i starter kulture.

Suvomesnati proizvodi mogu da se stavlјaju u promet u omotaču ali tada u nazivu imaju oznaku koja na to ukazuje.

Suvomesnati proizvodi čuvaju se na temperaturi koju je odredio proizvođač, a upakovani naresci ovih proizvoda na temperaturi od 0 do 7 °C.

Suvomesnati proizvodi dobijeni od mesa preživara, kopitara, živine i divlјači u nazivu imaju oznaku koja ukazuje na tu vrstu mesa.

Član 56.

Suvomesnati proizvodi u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) površina im je suva i čista;

2) spolјašnji izgled, izgled preseka, miris, ukus, konzistencija i tekstura su svojstveni vrsti mesa i zrelom proizvodu;

3) izgled, boja, miris i ukus dimlјenih proizvoda potiču i od dima;

4) karakterističnog su oblika, uredno obrađenih rubova i bez zaseka;

5) boja mesnatih delova na preseku je karakteristična i stabilna;

6) masno tkivo je bele boje, a površinski slojevi mogu da imaju žućkastu nijansu;

7) odnos između sadržaja vode i sadržaja proteina mesa u mesnatom delu tog proizvoda je najviše 2,5:1.

Suva šunka sa i bez kostiju (pršut)

Član 57.

Suva šunka je proizvod od svinjskog buta, bez nogice, repa, krsne kosti, sa ili bez karličnih kostiju, potpuno ili delimično prekriven masnim tkivom i kožom i dodataka iz člana 55. stav 3. ovog pravilnika.

Suva šunka bez kosti je proizvod od mesa dobijen od svinjskog buta, bez nogice, repa, krsne kosti, karličnih kostiju, butne kosti i potkolenice, sa pripadajućom kožom i masnim tkivom ili bez njih i od dodataka iz člana 55. stav 3. ovog pravilnika.

U toku proizvodnje površina proizvoda može da se premazuje, odnosno obrađuje masom od životinjskih masti, brašna i začina ili vinom i začinima.

Pršuta

Član 58.

Pršuta se dobija od pravilno oblikovanih komada mesa prve kategorije bez kosti i od dodataka iz člana 55. stav 3. ovog pravilnika.

U nazivu proizvoda iz stava 1. ovog člana navodi se vrsta mesa.

Suvi vrat i buđola

Član 59.

Suvi vrat dobija se od svinjskog vrata bez kosti, površinskog masnog tkiva i kože, kao i od dodataka iz člana 55. stav 3. ovog pravilnika.

Buđola se dobija od mesa svinjskog vrata bez kosti, površinskog masnog tkiva, kože i dodataka iz člana 55. stav 3. ovog pravilnika, sušenjem u omotaču i/ili mrežici.

Stelјa i pastrma

Član 60.

Stelјa se dobija od ovčijeg trupa iz kog su izvađene velike kosti i dodataka iz člana 55. stav 3. ovog pravilnika.

Pastrma se dobija od ovčijeg trupa sa pripadajućim kostima i dodataka iz člana 55. stav 3. ovog pravilnika.

4. Zahtevi kvaliteta za dimlјene proizvode od mesa

Član 61.

Dimlјeni proizvodi od mesa dobijaju se od mesa u komadima, sa ili bez pripadajućih kostiju, kože, potkožnog masnog tkiva, kao i kostiju kičmenog stuba na kojima je zaostalo meso posle ručnog otkoštavanja i dodataka. Dimlјeni proizvodi od mesa dime se i obrađuju toplotom na temperaturi pasterizacije.

Dimlјeni proizvodi od mesa proizvode se i stavlјaju u promet pod nazivom dimlјena šunka, dimlјena plećka, dimlјeni kare, dimlјeno goveđe meso, dimlјeni živinski file, dimlјeni batak i/ili karabatak ili pod drugim nazivom u skladu sa članom 2. ovog pravilnika.

U proizvodnji dimlјenih proizvoda od mesa kao dodaci mogu da se upotreblјavaju so, soli za salamurenje, voda, začini, ekstrakti začina, arome dima, prirodne arome, šećeri i aditivi.

U proizvodnji dimlјenih proizvoda od mesa koji se stavlјaju u promet pod drugim nazivom mogu da se upotreblјavaju kao dodaci i uglјeni hidrati: skrob i proizvodi od skroba i belančevinasti proizvodi.

Dimlјeni proizvodi od mesa koji se stavlјaju u promet u omotaču u nazivu imaju oznaku koja na to ukazuje.

Dimlјeni proizvodi od mesa i upakovani naresci ovih proizvoda čuvaju se na temperaturi od 0 do 4 °C.

Dimlјeni proizvodi od mesa dobijeni od mesa preživara, kopitara, živine i divlјači u nazivu imaju oznaku koja ukazuje na tu vrstu mesa.

Član 62.

Dimlјeni proizvodi od mesa u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) površina im je suva i čista;

2) pravilnog su oblika, uredno obrađenih rubova i bez zaseka;

3) boja mesnatih delova je karakteristična i stabilna;

4) masno tkivo je bele boje, a površinski slojevi mogu da imaju žućkastu nijansu;

5) koža je svetlije do tamnije smeđe boje, bez zaseka i drugih oštećenja;

6) prijatnog su i svojstvenog mirisa i ukusa na dim i vrstu mesa;

7) sadržaj proteina mesa u mesnatom delu proizvoda je najmanje 16%.

U proizvodu koji se proizvodi i stavlјa u promet pod drugim nazivom, pored uslova iz stava 1. tač. 1)–6) ovog člana, sadržaj proteina mesa ili sadržaj ukupnih proteina u mesnatom delu proizvoda, dobijenog od mesa buta, slabina, leđa, belog mesa živine, bataka i karabataka je najmanje 16%, a u mesnatom delu proizvoda od mesa vrata najmanje 14%.

Dimlјena šunka

Član 63.

Dimlјena šunka dobija se od svinjskog buta, bez nogice i karličnih kostiju, sa ili bez pripadajuće butne kosti i potkožnog masnog tkiva i kože, kao i dodataka iz člana 61. stav 3. ovog pravilnika.

Dimlјena plećka

Član 64.

Dimlјena plećka dobija se od svinjske plećke, bez nogice i kostiju, sa ili bez pripadajuće kože i potkožnog masnog tkiva i dodataka iz člana 61. stav 3. ovog pravilnika.

Dimlјeni kare

Član 65.

Dimlјeni kare dobija se od mesa slabine i leđa svinja, bez kosti, sa ili bez pripadajuće kože i potkožnog masnog tkiva, kao i od dodataka iz člana 61. stav 3. ovog pravilnika.

Dimlјeno goveđe meso

Član 66.

Dimlјeno goveđe meso dobija se od mesa prve kategorije goveda bez kosti i od dodataka iz člana 61. stav 3. ovog pravilnika.

Dimlјeni živinski file

Član 67.

Dimlјeni živinski file dobija se od mesa grudi živine bez kosti i kožice, kao i od dodataka iz člana 61. stav 3. ovog pravilnika.

U nazivu proizvoda iz stava 1. ovog člana navodi se vrsta živinskog mesa.

Dimlјeni batak i/ili karabatak

Član 68.

Dimlјeni batak i/ili karabatak dobija se od bataka i/ili karabataka živine i dodataka iz člana 61. stav 3. ovog pravilnika.

U nazivu proizvoda iz stava 1. ovog člana navodi se vrsta živinskog mesa.

5. Zahtevi kvaliteta za barene kobasice

Član 69.

Barene kobasice dobijaju se od mesa, masnog tkiva, vezivnog tkiva, iznutrica, proizvoda od krvi i dodataka, kod kojih deo nadeva može da čini mesno testo i koji se, posle punjenja u omotače ili u kalupe, obrađuju toplotom na temperaturi pasterizacije, sa ili bez dimlјenja.

U proizvodnji barenih kobasica kao dodaci mogu da se upotreblјavaju so, soli za salamurenje, voda, začini, ekstrakti začina, šećeri, aditivi, arome dima i prirodne arome.

U proizvodnji barenih kobasica pod nazivom viršla i mortadela mogu se dodavati dodaci u skladu sa čl. 72. i 80. ovog pravilnika.

Proizvodi koji se stavlјaju u promet pod drugim nazivom, u skladu sa članom 2. ovog pravilnika, mogu da se izrađuju i od MSM, a u njihovoj proizvodnji mogu da se upotreblјavaju i sledeći dodaci: vlakna uklјučujući i inulin, kao i omega 3-masne kiseline, vitamini, mineralne materije, uglјeni hidrati, belančevinasti proizvodi, mleko i proizvodi od mleka, jaja i proizvodi od jaja, masti i ulјa bilјnog i životinjskog porekla, hrana i proizvodi bilјnog porekla (pečurke, žitarice, med, povrće, voće i njihovi proizvodi, vino i pivo), kao i jaka alkoholna pića.

Barene kobasice i upakovani naresci ovih proizvoda čuvaju se na temperaturi od 0 do 4 °C;

a) Zahtevi kvaliteta za fino usitnjene barene kobasice

Član 70.

Fino usitnjene barene kobasice dobijaju se od mesa koje je fino usitnjeno, a kod proizvoda sa dodatkom kockica masnog tkiva, sira i hrane bilјnog porekla ovi sastojci mogu biti vidlјivi.

Fino usitnjene barene kobasice proizvode se i stavlјaju u promet pod nazivom viršla, frankfurter, parizer i bela kobasica ili pod drugim nazivom u skladu sa članom 2. ovog pravilnika.

Član 71.

Fino usitnjene barene kobasice u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) jedre su i sočne i pod lakim pritiskom ne otpuštaju tečnost;

2) nemaju oštećenja, veće nabore i deformacije;

3) nadev je homogen, ujednačene i stabilne boje i nema izdvojenog želea i masti;

4) omotač prileže uz nadev;

5) prijatnog su i svojstvenog mirisa i ukusa;

6) ako to nije drukčije propisano ovim pravilnikom, sadržaj proteina mesa je najmanje 10% i sadržaj kolagena u proteinima mesa najviše do 20%, a sadržaj kolagena u proteinima mesa u proizvodu od mesa živine najviše do 10%.

U proizvodu koji se proizvodi i stavlјa u promet pod drugim nazivom, pored uslova iz stava 1. tač. 1)–5) ovog člana, sadržaj proteina mesa ili sadržaj ukupnih proteina je najmanje 10%, sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima najviše do 25%, a sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima u proizvodu od mesa živine najviše do 15%.

Viršla

Član 72.

Viršla se dobija od mesa i masnog tkiva, najviše do 2% belančevinastih proizvoda, skroba, vode, vlakana, soli, soli za salamurenje, ekstrakta začina, fosfata, antioksidanasa i začina.

Nadev viršle puni se u prirodne ili u veštačke omotače uskog prečnika.

U viršli sadržaj proteina mesa ili ukupnih proteina je najmanje 11% i sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima najviše do 20%, a u proizvodu od mesa živine sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima najviše do 10%.

Frankfurter

Član 73.

Frankfurter se dobija od mesa i masnog tkiva svinje, proizvoda od krvi i dodataka iz člana 69. stav 2. ovog pravilnika.

Nadev frankfurtera puni se u prirodne omotače uskog prečnika.

U frankfurteru sadržaj proteina mesa je najmanje 11% i sadržaj kolagena u proteinima mesa najviše do 20%.

Parizer

Član 74.

Parizer se dobija od mesa, masnog tkiva, proizvoda od krvi i dodataka iz člana 69. stav 2. ovog pravilnika.

Nadev parizera sadrži kockice čvrstog masnog tkiva bele boje i puni se u prirodne ili veštačke omotače širokog prečnika.

Bela kobasica

Član 75.

Bela kobasica dobija se od mesa, masnog tkiva, proizvoda od krvi i dodataka iz člana 69. stav 2. ovog pravilnika.

Nadev bele kobasice može da se puni u prirodne ili u jestive omotače odgovarajućeg prečnika.

b) Zahtevi kvaliteta za grubo usitnjene barene kobasice

Član 76.

Grubo usitnjene barene kobasice dobijaju se od mesa kod kojih je deo nadeva grubo usitnjen.

Grubo usitnjene barene kobasice proizvode se i stavlјaju u promet pod nazivom srpska kobasica, tirolska kobasica i mortadela ili pod drugim nazivom u skladu sa članom 2. ovog pravilnika.

Član 77.

Grubo usitnjene barene kobasice u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) omotač prileže uz nadev i nema izdvojenog želea i masti;

2) meso je ujednačene stabilne boje i sastojci nadeva su ravnomerno raspoređeni i povezani;

3) masno tkivo je beličaste boje i prilikom sečenja ne ispada iz nadeva;

4) prijatnog su i svojstvenog mirisa i ukusa;

5) ako to nije drukčije propisano ovim pravilnikom, sadržaj proteina mesa je najmanje 12% i sadržaj kolagena u proteinima mesa najviše do 20%, a sadržaj kolagena u proteinima mesa u proizvodu od mesa živine najviše do 10%.

U proizvodu koji se proizvodi i stavlјa u promet pod drugim nazivom, pored uslova iz stava 1. tač. 1)–4) ovog člana, sadržaj proteina mesa ili sadržaj ukupnih proteina je najmanje 12% i sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima najviše do 25%, a sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima u proizvodu od mesa živine najviše do 15%.

Srpska kobasica

Član 78.

Srpska kobasica je proizvod koji se dobija od mesa svinja i to: 20% mesne emulzije koja je sačinjena od 40% mesa, 40% čvrstog masnog tkiva i 20% vode i 80% usitnjenog svinjskog mesa i masnog tkiva u kome je udeo mesa 80%, a čvrstog masnog tkiva 20%, soli, nitrita, fosfata i antioksidanasa i sledećih začina: paprika, biber, beli luk.

U srpskoj kobasici sadržaj proteina mesa je najmanje 16% i sadržaj kolagena u proteinima mesa najviše 15%.

Tirolska kobasica

Član 79.

Tirolska kobasica dobija se od mesa, čvrstog masnog tkiva, proizvoda od krvi i dodataka iz člana 69. stav 2. ovog pravilnika.

Nadev tirolske kobasice puni se u omotače širokog prečnika crne boje.

Mortadela

Član 80.

Mortadela se dobija od mesa, čvrstog masnog tkiva, vezivnog tkiva, želudaca, soli za salamurenje, proizvoda od krvi, belančevinastih proizvoda, skroba, začina, ekstrakta začina, šećera, aditiva, vode i hrane bilјnog porekla.

Nadev mortadele puni se u prozirne veštačke omotače širokog prečnika, u nadevu se nalaze kocke čvrstog masnog tkiva bele boje, a mogu da budu vidlјivi zrna bibera, drugih začina, pistacije, šampinjoni, masline bez koštice i druga hrana bilјnog porekla.

U mortadeli, sadržaj proteina mesa ili sadržaj ukupnih proteina je najmanje 12%, a sadržaj kolagena u proteinima najviše do 30%.

v) Zahtevi kvaliteta za barene kobasice sa komadima mesa

Član 81.

Barene kobasice sa komadima mesa dobijaju se od mesa kod kojih deo nadeva čine komadi salamurenog mesa prve kategorije.

Barene kobasice sa komadima mesa proizvode se i stavlјaju u promet pod nazivom šunkarica ili pod drugim nazivom u skladu sa članom 2. ovog pravilnika.

Član 82.

Barene kobasice sa komadima mesa u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) omotač dobro prileže uz nadev i nema izdvojenog želea i masti;

2) komadi mesa su ujednačene i stabilne boje, ravnomerno raspoređeni i povezani sa drugim sastojcima nadeva;

3) masno tkivo je beličaste boje i prilikom sečenja ne ispada iz nadeva;

4) prijatnog su i svojstvenog mirisa i ukusa;

5) sadržaj proteina mesa je najmanje 14% i da je sadržaj kolagena u proteinima mesa najviše do 15%, a relativan sadržaj kolagena u proteinima mesa u proizvodu od mesa živine najviše do 10%.

U proizvodu koji se proizvodi i stavlјa u promet pod drugim nazivom, pored uslova iz stava 1. tač. 1) do 4) ovog člana, sadržaj proteina mesa ili sadržaj ukupnih proteina je najmanje 14% i sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima najviše do 20%, a relativan sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima u proizvodu od mesa živine najviše do 15%.

Šunkarica

Član 83.

Šunkarica se dobija od mesa, čvrstog masnog tkiva, vode, proizvoda od krvi i dodataka iz člana 69. stav 2. ovog pravilnika.

U nadevu šunkarice nalaze se komadi mesa prve kategorije, a nadev se puni u omotače širokog prečnika.

g) Zahtevi kvaliteta za mesne hlebove

Član 84.

Mesni hleb dobija se od mesa iz grupe barenih kobasica i proizvodi se i stavlјa u promet u skladu sa članom 69. ovog pravilnika.

Mesni hleb se obrađuje toplotom u kalupima.

Mesni hleb ima ujednačenu stabilnu boju na preseku, povezan nadev i prijatan miris i ukus, a na površini tog proizvoda može da se nalazi pokorica svetlo smeđe do smeđe boje.

U mesnom hlebu, sadržaj proteina mesa ili sadržaj ukupnih proteina je najmanje 10% i sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima najviše do 25%, a sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima u proizvodu od mesa živine najviše do 15%.

6. Zahtevi kvaliteta za kuvane kobasice

Član 85.

Kuvane kobasice dobijaju se od mesa, masnog tkiva, vezivnog tkiva, iznutrica, krvi, proizvoda od mesa, proizvoda od krvi, vode, bujona, supe i dodataka i posle punjenja u omotače ili posude obrađuju se toplotom na temperaturama pasterizacije ili kuvanja.

U toku proizvodnje kuvanih kobasica sirovine mogu da se bare, kuvaju ili prže u masti.

U proizvodnji kuvanih kobasica kao dodaci mogu da se upotreblјavaju so, soli za salamurenje, voda, začini, ekstrakti začina, šećeri, aditivi, arome dima i prirodne arome.

Kuvane kobasice čuvaju se na odgovarajućoj temperaturi, i to: pasterizovani proizvodi na temperaturi od 0 do 4 °C, kuvani proizvodi na temperaturi do 7 °C i upakovani naresci od ovih proizvoda na temperaturi od 0 do 4 °S.

a) Zahtevi kvaliteta za jetrene kobasice i paštete

Član 86.

Jetrene kobasice i paštete dobijaju se od mesa, jetre i drugih iznutrica, masnog tkiva, vezivnog tkiva, krvi, proizvoda od krvi, bujona, supe i dodataka.

Jetrene kobasice i paštete mogu da budu fino ili grubo usitnjene, što se navodi u nazivu proizvoda.

Jetrene kobasice i paštete obrađuju se toplotom u prirodnim ili veštačkim omotačima, a paštete mogu da se obrađuju toplotom i u kalupima, pri čemu se oblažu tankim listovima masnog tkiva ili slanine.

Jetrene kobasice i paštete proizvode se i stavlјaju u promet pod nazivom jetrena kobasica, jetrena pašteta i mesna pašteta ili pod drugim nazivom u skladu sa članom 2. ovog pravilnika.

U proizvodnji jetrenih kobasica i pašteta koje se proizvode i stavlјaju u promet pod drugim nazivom može da se upotreblјava MSM, a pored dodataka iz člana 85. stav 3. ovog pravilnika mogu da se upotreblјavaju i sledeći dodaci: vlakna, uklјučujući i inulin, kao i omega-3 masne kiseline, vitamini, mineralne materije, uglјeni hidrati: skrob i proizvodi od skroba, belančevinasti proizvodi, mleko i proizvodi od mleka, jaja i proizvodi od jaja, masti i ulјa bilјnog i životinjskog porekla, hrana i proizvodi bilјnog porekla (pečurke, žitarice, med, povrće, voće i njihovi proizvodi, vino i pivo), kao i jaka alkoholna pića.

Član 87.

Jetrene kobasice i paštete u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) omotač prileže uz nadev i nije oštećen;

2) nadev je na preseku ujednačene i stabilne boje;

3) nema izdvojene masti i želea i imaju mazivu konzistenciju;

4) prijatnog su i svojstvenog mirisa i ukusa;

5) sadržaj proteina mesa ili sadržaj ukupnih proteina je najmanje 9% i sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima najviše 25%, a sadržaj kolagena u proteinima ili ukupnim proteinima u proizvodu od mesa živine najviše 15%.

U proizvodu koji se proizvodi i stavlјa u promet pod drugim nazivom, pored uslova iz stava 1. tač. 1)–4) ovog člana, sadržaj proteina mesa ili ukupnih proteina je najmanje 8% i sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima najviše do 30%, a sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima u proizvodu od mesa živine najviše do 15%.

Jetrena kobasica

Član 88.

Jetrena kobasica (jetrenjača, džigernjača) dobija se od mesa, masnog tkiva, jetre najmanje 10%, drugih iznutrica, vezivnog tkiva, krvi, proizvoda od krvi, bujona, supe, luka i dodataka iz člana 85. stav 3. ovog pravilnika.

Jetrena pašteta

Član 89.

Jetrena pašteta dobija se od mesa, masnog tkiva, jetre najmanje 10%, drugih iznutrica, vezivnog tkiva, krvi, proizvoda od krvi, skroba, bujona, supe, luka i dodataka iz člana 85. stav 3. ovog pravilnika.

Jetrena pašteta koja se proizvodi i stavlјa u promet kao sterilisana konzerva može da sadrži i belančevinaste proizvode.

Mesna pašteta

Član 90.

Mesna pašteta dobija se od mesa, masnog tkiva, iznutrica, vezivnog tkiva, krvi, proizvoda od krvi, bujona, supe, luka i dodataka iz člana 85. stav 3. ovog pravilnika.

b) Zahtevi kvaliteta za krvavice

Član 91.

Krvavice se dobijaju od mesa, krvi, kožica, masnog tkiva i iznutrica svinja, bujona ili supe i dodataka iz člana 85. stav 3. ovog pravilnika.

Osnovnu masu nadeva krvavice čine usitnjene kuvane kožice i krv.

Krvavice se proizvode i stavlјaju u promet pod nazivom krvavica sa jezicima i domaća krvavica ili pod drugim nazivom u skladu sa članom 2. ovog pravilnika.

Član 92.

Krvavice u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) omotač dobro prileže uz nadev i nije oštećen;

2) boja osnovne mase nadeva je crvena do tamno crvena, kockice masnog tkiva su bele boje i komadi mesa i jezici su prosalamureni;

3) sastojci nadeva su na preseku što ravnomernije raspoređeni i međusobno povezani i konzistencija je takva da se proizvod može narezivati;

4) prijatnog su i svojstvenog mirisa i ukusa;

5) sadržaj masti je najviše do 35%.

Proizvodi koji se proizvode i stavlјaju u promet pod drugim nazivom, ispunjavaju zahteve kvaliteta iz stava 1. ovog člana.

Krvavica sa jezicima

Član 93.

Krvavica sa jezicima dobija se od jezika, krvi, kožica i masnog tkiva svinja, bujona ili supe i dodataka iz člana 85. stav 3. ovog pravilnika.

Nadev krvavice sa jezicima čine manji ili veći komadi salamurenih svinjskih jezika, kockice masnog tkiva bele boje i homogena masa od kuvanih kožica i krvi.

Nadev krvavice sa jezicima može da se puni u želudac od svinje ili u odgovarajuće veštačke omotače.

Domaća krvavica

Član 94.

Domaća krvavica dobija se od krvi, kožica, masnog tkiva i mesa glava svinja, bujona ili supe i dodataka iz člana 85. stav 3. ovog pravilnika.

Nadev domaće krvavice može da se puni u debelo crevo od svinje ili u odgovarajuće veštačke omotače.

v) Zahtevi kvaliteta za kuvane kobasice sa želeom

Član 95.

Kuvane kobasice sa želeom dobijaju se od mesa, proizvoda od mesa, jezika, svinjskih ili telećih kožica, masnog tkiva, želatina i dodataka iz člana 85. stav 3. ovog pravilnika.

Kuvane kobasice sa želeom se proizvode i stavlјaju u promet pod nazivom jezici sa želeom, meso sa želeom, domaća švargla i švargla ili pod drugim nazivom u skladu sa članom 2. ovog pravilnika.

Član 96.

Kuvane kobasice sa želeom u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) omotač prileže uz nadev i nije oštećen;

2) želatinska masa je kompaktna, žućkasta i prozračna, komadi mesa, jezika i proizvoda su prosalamureni i ujednačenog oblika i veličine;

3) osnovni sastojci tih proizvoda ravnomerno su raspoređeni u želatinskoj masi i konzistencija proizvoda je takva da se mogu narezivati;

4) prijatnog su i svojstvenog mirisa i ukusa;

5) sadrže najmanje 50% jezika ili mesa ili proizvoda od mesa.

Proizvodi koji se proizvode i stavlјaju u promet pod drugim nazivom ispunjavaju zahteve kvaliteta iz stava 1. ovog člana.

Jezici sa želeom

Član 97.

Jezici sa želeom dobijaju se od svinjskih ili goveđih jezika, želatina i dodataka iz člana 85. stav 3. ovog pravilnika.

Nadev proizvoda čine komadi salamurenih jezika i želatinska masa.

Nadev iz stava 2. ovog člana puni se u omotače širokog prečnika.

Meso sa želeom

Član 98.

Meso sa želeom dobija se od komada salamurenog mesa, proizvoda od mesa, želatina i dodataka iz člana 85. stav 3. ovog pravilnika.

U želatinskoj masi proizvoda pored komada salamurenog mesa i proizvoda od mesa može da se nalazi i druga hrana (pečurke i/ili povrće).

Nadev proizvoda puni se u omotače širokog prečnika.

Domaća švargla i švargla

Član 99.

Domaća švargla i švargla dobijaju se od mesa svinjskih glava, svinjskih srca i jezika, kožica, bujona ili supe, soli ili soli za salamurenje, začina i ekstrakata začina.

Nadev domaće švargle puni se u želudac ili slepo crevo od svinje, a nadev za švarglu u veštačke omotače širokog prečnika.

7. Zahtevi kvaliteta za jela od mesa

Član 100.

Jela od mesa dobijaju se od mesa, poluproizvoda od mesa, proizvoda od mesa, iznutrica i dodataka, i mogu se posle kulinarske i toplotne obrade stavlјati u promet kao polupripremlјena jela od mesa i pripremlјena jela od mesa.

Polupripremlјena jela od mesa mogu da se proizvode i stavlјaju u promet kao hladna jela i zamrznuta jela, a pripremlјena jela od mesa mogu da se proizvode i stavlјaju u promet kao topla jela, hladna jela i zamrznuta jela.

U nazivu jela iz stava 1. ovog člana navodi se vrsta jela i vrsta mesa od kojeg je jelo dobijeno.

Jela od mesa sadrže meso, poluproizvode ili proizvode od mesa, u količini od najmanje 30%, ukoliko to nije drugačije propisano ovim pravilnikom.

Topla jela od mesa čuvaju se i služe na temperaturi od najmanje 63 ºS, hladna jela od mesa čuvaju se na temperaturi od 0 °C do 4 °C, a zamrznuta jela od mesa na temperaturi od najmanje –18 °C.

a) Zahtevi kvaliteta za polupripremlјena jela od mesa

Član 101.

Polupripremlјena jela od mesa dobijaju se od svežeg mesa i dodataka i koja su posle kulinarske obrade namenjena za konzumiranje nakon toplotne obrade.

Polupripremlјena jela od mesa se stavlјaju u promet pod nazivom panirano meso ili pod drugim nazivom u skladu sa članom 2. ovog pravilnika.

Član 102.

Polupripremlјena jela od mesa u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) ako sadrže panadu, da je površinski sloj bez oštećenja i da ima ujednačenu boju;

2) da su posle preporučene toplotne obrade prijatnog mirisa i ukusa.

Panirano meso

Član 103.

Panirno meso dobija se paniranjem odreska mesa bez kosti i može da se stavlјa u promet pod nazivom Karađorđeva šnicla, Bečka šnicla, Pariska šnicla ili pod drugim nazivom.

Proizvod pod drugim nazivom može da se izrađuje od manjih komada mesa koji su povezani u celinu i obloženi panadom, a koji se označavaju u skladu sa posebnim propisom.

b) Zahtevi kvaliteta za pripremlјena jela od mesa

Član 104.

Pripremlјena jela od mesa su potpuno obrađena toplotom i mogu da se konzumiraju posle proizvodnje ili kao hladna jela od mesa ili posle kratkotrajnog zagrevanja.

Pripremlјena jela od mesa proizvode se i stavlјaju u promet pod nazivom gulaš ili pod drugim nazivom u skladu sa članom 2. ovog pravilnika, kao druga jela od mesa i druga jela sa mesom.

Član 105.

Pripremlјena jela od mesa su potpuno obrađena toplotom i u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) osnovni sastojci tih proizvoda su ujednačenog i pravilnog oblika;

2) tečni deo tih proizvoda je bez grudvica i svojstven upotreblјenim sastojcima;

3) želatinska masa, ukoliko je proizvodi sadrže, je prozirna i prilikom sečenja se ne raspada;

4) prijatnog su i svojstvenog mirisa i ukusa.

Proizvodi koji se proizvode i stavlјaju u promet pod drugim nazivom ispunjavaju zahteve kvaliteta iz stava 1. ovog člana.

Gulaš

Član 106.

Gulaš se dobija od goveđeg mesa, vode, bujona ili supe, soli, začina, ekstrakata začina, aditiva, brašna, skroba, luka, paradajza, masti i ulјa.

Meso u gulašu isečeno je na komade koji su približno jednake veličine.

Količina mesa u gulašu je najmanje 35%.

Druga jela od mesa i druga jela sa mesom

Član 107.

Druga jela od mesa i druga jela sa mesom dobijaju se od mesa, poluproizvoda od mesa, proizvoda od mesa ili iznutrica, bujona ili supe i dodataka.

U nazivu jela iz stava 1. ovog člana navodi se vrsta jela i vrsta mesa od kojeg je jelo dobijeno.

Količina mesa, poluproizvoda od mesa, proizvoda od mesa ili iznutrica u drugim jelima od mesa je najmanje 30%, a količina tih sastojaka u drugim jelima sa mesom je najmanje 20%.

8. Zahtevi kvaliteta za konzerve od mesa

Član 108.

Konzerve od mesa dobijaju se od mesa, poluproizvoda od mesa, proizvoda od mesa, masnog tkiva, vezivnog tkiva, iznutrica, krvi, proizvoda od krvi i dodataka.

Konzerve od mesa hermetički zatvorenim posudama ili omotačima obrađuju se toplotom na temperaturama pasterizacije, kuvanja ili sterilizacije.

Konzerve od mesa koje se stavlјaju u promet u omotaču, nose oznaku koja na to ukazuje.

Pasterizovane konzerve čuvaju se na temperaturi od 0 do 4 °C, kuvane konzerve na temperaturi do 7 °C, sterilisane konzerve na temperaturi koju je odredio proizvođač, a upakovani naresci ovih proizvoda na temperaturi od 0 do 4 °S.

Član 109.

Konzerve od mesa u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) hermetične su (zaptivene);

2) nisu deformisane;

3) spolјna površina limenki je čista i bez znakova korozije;

4) dno i poklopac su neznatno ulegnuti, pod pritiskom ne federiraju, osim kod limenki sa lako-otvarajućim poklopcem, koje mogu blago da federiraju i dno može biti ravno ili neznatno izbočeno;

5) dupli spojevi limenke su pravilno formirani, bez deformacija na spojevima i u njihovoj okolini;

6) uzdužni spoj tela trodelnih limenki je preklopni, s tim da su površine ovog spoja sa obe strane zaštićene dopunskim slojem laka;

7) unutrašnje površine limenke su zaštićene prevlakom laka koja je hemijski otporna prema dejstvu sadržaja limenke i koja ima dobru athezivnost i nema diskoloracija;

8) izgled, sastav, ukus, miris, boja i tekstura sadržaja su svojstveni za odgovarajuću vrstu proizvoda;

9) ukupna količina izdvojenog želea i masti je najviše do 5% od deklarisane neto mase proizvoda.

a) Zahtevi kvaliteta za konzerve od mesa u komadima

Član 110.

Konzerve od mesa u komadima dobijaju se od mesa i dodataka.

Konzerve od mesa u komadima proizvode se i stavlјaju u promet pod nazivom kuvana šunka, kuvana plećka, kuvani kare, kuvani živinske file i kuvana slanina ili pod drugim nazivom u skladu sa članom 2. ovog pravilnika.

U proizvodnji konzervi od mesa u komadima kao dodaci mogu da se upotreblјavaju soli za salamurenje, šećeri, začini, ekstrakti začina, želatin, aditivi i voda.

U proizvodnji proizvoda koji se stavlјa u promet pod drugim nazivom mogu da se upotreblјavaju i sledeći dodaci: arome dima, prirodne arome, vlakna, uklјučujući inulin, kao i omega 3-masne kiseline, vitamini, mineralne materije, uglјeni hidrati, belančevinasti proizvodi, mleko i proizvodi od mleka hrana i proizvodi bilјnog prekla (pečurke, žitarice, povrće, voće i njihovi proizvodi, vino i pivo), kao i jaka alkoholna pića.

Član 111.

Konzerve od mesa u komadima u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) imaju boju, miris i ukus, koji su svojstveni kuvanom salamurenom mesu;

2) meso u gotovom proizvodu je čvrste konzistencije, pod lakšim pritiskom ne ispušta tečnost i komadi mesa su međusobno povezani;

3) sadržaj proteina mesa je najmanje 16%, osim kod kuvane slanine.

U proizvodu koji se proizvodi i stavlјa u promet pod drugim nazivom, pored uslova iz stava 1. tač. 1) i 2) ovog člana, sadržaj proteina mesa ili sadržaj ukupnih proteina je najmanje 12%, a sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima najviše do 10%.

Kuvana šunka

Član 112.

Kuvana šunka dobija se od komada mesa svinjskog buta, koje je očišćeno od ostataka vidlјivog masnog i vezivnog tkiva i limfnih žlezda, sa dodatkom soli za salamurenje, vode, šećera i aditiva.

U proizvodnji kuvane šunke može da se upotreblјava usitnjeno meso svinjskog buta najviše do 5%.

Kuvana plećka

Član 113.

Kuvana plećka dobija se od komada mesa svinjske plećke, koje je očišćeno od vezivnog i masnog tkiva, sa dodatkom, soli za salamurenje, vode, šećera i aditiva.

U proizvodnji kuvane plećke može da se upotreblјava usitnjeno meso svinjske plećke najviše do 5%.

Kuvani kare

Član 114.

Kuvani kare dobija se od komada mesa svinjskih leđa i slabina, očišćenog od masnog i vezivnog tkiva, soli za salamurenje, vode, šećera i aditiva.

Kuvani živinski file

Član 115.

Kuvani živinski file dobija se od komada mesa živinskih grudi bez kožice, soli za salamurenje, vode, šećera i aditiva.

U nazivu proizvoda iz stava 1. ovog člana navodi se vrsta živinskog mesa.

Kuvana slanina

Član 116.

Kuvana slanina dobija se od mesnate potrbušine, soli za salamurenje, vode, šećera i aditiva.

b) Zahtevi kvaliteta za konzerve od mesa u sopstvenom soku

Član 117.

Konzerve od mesa u sopstvenom soku dobijaju se od mesa, vezivnog tkiva, masnog tkiva i dodataka, i mogu biti salamurene ili nesalamurene.

Konzerve od mesa u sopstvenom soku proizvode se i stavlјaju u promet pod nazivom govedina u sopstvenom soku i svinjetina u sopstvenom soku ili pod drugim nazivom u skladu sa članom 2. ovog pravilnika.

U proizvodnji konzervi od mesa u sopstvenom soku kao dodaci mogu da se upotreblјavaju so, soli za salamurenje, začini, ekstrakti začina, želatin, šećeri, voda i aditivi.

U proizvodnji proizvoda koji se stavlјa u promet pod drugim nazivom mogu da se upotreblјavaju i sledeći dodaci: arome dima, prirodne arome, vlakna, uklјučujući i inulin, kao i omega-3 masne kiseline, vitamini, mineralne materije, uglјeni hidrati: skrob i proizvodi od skroba, belančevinasti proizvodi, ulјa i masti bilјnog i životinjskog porekla, hrana i proizvodi bilјnog porekla (pečurke, žitarice, povrće, voće i njihovi proizvodi, vino i pivo), kao i jaka alkoholna pića.

Član 118.

Konzerve od mesa u sopstvenom soku u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) boja, miris, ukus i konzistencija su svojstvene kuvanom salamurenom ili nesalamurenom mesu;

2) sadržaj konzerve ohlađen do 10 °C je kompaktan da se može narezivati;

3) u sadržaju konzerve ima više od 50% krupnije mlevenih komada mesa;

4) sadržaj proteina mesa je najmanje 14%, a sadržaj kolagena u proteinima mesa najviše do 25%.

U proizvodu koji se proizvodi i stavlјa u promet pod drugim nazivom, pored uslova iz stava 1. tač. 1)–3) ovog člana, sadržaj proteina mesa ili sadržaj ukupnih proteina je najmanje 14%, a sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima najviše do 25%.

Na površini sadržaja proizvoda iz st. 1. i 2. ovog člana može da bude malo izdvojenog želea i masti.

v) Zahtevi kvalitet za konzerve od usitnjenog mesa

Član 119.

Konzerve od usitnjenog mesa dobijaju se od mesa, masnog tkiva, vezivnog tkiva, kožice, iznutrica, proizvoda od krvi i dodataka.

U proizvodnji konzervi od usitnjenog mesa kao dodaci mogu da se upotreblјavaju so, soli za salamurenje, začini, ekstrakti začina, šećeri, skrob, voda i aditivi, ako to nije drukčije propisano ovim pravilnikom.

U proizvodnji proizvoda koji se proizvodi i stavlјa u promet pod drugim nazivom mogu da se upotreblјavaju i sledeći dodaci: arome dima, prirodne arome, vlakna, uklјučujući i inulin, kao i omega-3 masne kiseline, vitamini, mineralne materije, belančevinasti proizvodi, mleko i proizvodi od mleka, ulјa i masti bilјnog i životinjskog porekla, hrana i proizvodi bilјnog porekla (pečurke, žitarice, povrće, voće i njihovi proizvodi, vino i pivo), kao i jaka alkoholna pića.

Član 120.

Konzerve od usitnjenog mesa u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) sadržaj proizvoda je kompaktan, nije maziv, može se narezivati i ima postojanu ujednačenu boju;

2) na preseku sadrže vidlјive komadiće usitnjenog mesa, homogeno pomešane u usitnjenoj mesnoj masi sa komadićima masnog tkiva;

3) prijatnog su i svojstvenog mirisa i ukusa;

4) sadržaj masti je najviše 30%, ako to nije drugačije propisano ovim pravilnikom.

Proizvodi koji se proizvode i stavlјaju u promet pod drugim nazivom ispunjavaju zahteve kvaliteta iz stava 1. ovog člana.

Na površini sadržaja proizvoda iz st. 1. i 2. ovog člana može da bude malo izdvojenog želea i masti.

Mesni doručak

Član 121.

Mesni doručak dobija se od mesa svinja i goveda ili mesa živine ili mešavine ovih vrsta mesa, kao i mesa glava, jezika i srca svinja i goveda, kao i proizvoda od krvi i dodataka iz člana 119. stav 2. ovog pravilnika.

Proizvod iz stava 1. ovog člana sadrži najmanje 70% mesa, pri čemu je deo toga mesa krupnije usitnjen.

g) Zahtevi kvaliteta za kobasice u konzervi

Član 122.

Kobasice u konzervi dobijaju se od barenih kobasica i kuvanih kobasica, koje se u hermetički zatvorenim posudama obrađuju toplotom na temperaturama kuvanja, pasterizacije ili sterilizacije.

Kobasice u konzervi se proizvode i stavlјaju u promet pod istim nazivom kao barene kobasice i kuvane kobasice.

Kobasice u konzervi ispunjavaju zahteve kvaliteta, koji su ovim pravilnikom propisani za barene kobasice i kuvane kobasice.

d) Zahtevi kvaliteta za jela od mesa u konzervi

Član 123.

Jela od mesa u konzervi dobijaju se od mesa, poluproizvoda od mesa, proizvoda od mesa, iznutrica i dodataka.

Jela od mesa u konzervi proizvode se i stavlјaju u promet kao gulaš, a mogu da se proizvode i stavlјaju u promet i kao druga jela od mesa i druga jela sa mesom.

U nazivu jela od mesa u konzervi navodi se vrsta jela i vrsta mesa od kojih su dobijena.

Gulaš u konzervi ispunjava zahteve kvaliteta iz člana 106. ovog pravilnika, a druga jela od mesa i druga jela sa mesom u konzervi zahteve kvaliteta iz člana 107. ovog pravilnika.

9. Zahtevi kvaliteta za slaninu

Član 124.

Slanina se dobija od potkožnog masnog tkiva svinja (trbušina, mesnata trbušina i drugih delova čvrstog masnog tkiva svinja) i dodataka, i u toku proizvodnje konzerviše solјenjem, salamurenjem, sušenjem ili toplotnom obradom na temperaturi pasterizacije, sa dimlјenjem ili bez dimlјenja.

Slanina se proizvodi i stavlјa u promet pod nazivom salamurena slanina, suva slanina, pančeta/panceta, barena slanina, dimlјena slanina, papricirana slanina, slanina u omotaču i punjena slanina ili pod drugim nazivom u skladu sa članom 2. ovog pravilnika.

U proizvodnji slanine kao dodaci mogu da se upotreblјavaju so, soli za salamurenje, začini, ekstrakti začina, šećeri, arome dima, aditivi, voda, kao i starter kulture kod slanine koja se ne obrađuje toplotom.

Salamurena slanina, sve vrste toplotom obrađene slanine i naresci ovih proizvoda čuvaju se na temperaturi od 0 °C do 4 °C, suva slanina i panceta/pančeta na temperaturi koju je odredio proizvođač, a upakovani naresci suve slanine i pancete/pančete na temperaturi od 0 do 7 °C.

Član 125.

Slanina u proizvodnji i prometu ispunjava sledeće zahteve kvaliteta:

1) nema zaseka i pravilno je oblikovana;

2) površina je čista i suva, i ima karakterističnu boju koja potiče od dima i/ili začina;

3) boja masnog tkiva na preseku je bela, a mesnatih delova ružičastocrvena do crvena;

4) konzistencija je čvrstoelastična, ali ne žilava;

5) miris i ukus su prijatni i svojstveni vrsti slanine.

Proizvodi koji se proizvode i stavlјaju u promet pod drugim nazivom ispunjavaju zahteve kvaliteta iz stava 1. ovog člana.

Salamurena slanina

Član 126.

Salamurena slanina dobija se salamurenjem i hladnim dimlјenjem od mesnate trbušine svinja i/ili čvrstog masnog tkiva, sa kožicom ili bez kožice, i dodataka iz člana 124. stav 3. ovog pravilnika.

Suva slanina

Član 127.

Suva slanina dobija se solјenjem ili salamurenjem, sušenjem i dimlјenjem od trbušine svinja ili od leđne slanine svinja, soli ili soli za salamurenje, šećera, začina, aroma dima, starter kultura i aditiva.

Pančeta/Panceta

Član 128.

Pančeta/Panceta se dobija solјenjem ili salamurenjem, sušenjem i dimlјenjem od mesnate trbušine svinja, soli ili soli za salamurenje, šećera, začina, starter kultura i aditiva, i može biti začinjena po površini.

Barena slanina

Član 129.

Barena slanina dobija se od trbušine svinja i dodataka iz člana 124. stav 3. ovog pravilnika, toplotnom obradom na temperaturi pasterizacije, salamurenjem i dimlјenjem.

Dimlјena slanina

Član 130.

Dimlјena slanina dobija se od trbušine svinja i dodataka iz člana 124. stav 3. ovog pravilnika, toplotnom obradom na temperaturi pasterizacije, salamurenjem i dimlјenjem.

Papricirana slanina

Član 131.

Papricirana slanina dobija se od podbradnjaka i drugih delova čvrstog masnog tkiva svinja, soli i začina, solјenjem, kuvanjem ili barenjem, i začinjena je po površini mlevenom crvenom začinskom paprikom i belim lukom.

Slanina u omotaču

Član 132.

Slanina u omotaču dobija se od mesnate trbušine svinja i dodataka iz člana 124. stav 3. ovog pravilnika, toplotnom obradom na temperaturi pasterizacije, posle punjenja salamurene slanine u omotače.

Punjena slanina

Član 133.

Punjena slanina dobija se od salamurene trbušine svinja nadevanjem masom od usitnjenog mesa, masnog tkiva i dodataka iz člana 124. stav 3. ovog pravilnika i dimlјenjem proizvoda na temperaturi pasterizacije.

10. Zahtevi kvaliteta za toplјenu mast i čvarke

Član 134.

Toplјena mast je proizvod dobijen toplјenjem mesa, odnosno masnog tkiva, koji je namenjen za ishranu lјudi.

Toplјena mast se proizvodi i stavlјa u promet pod nazivom svinjska mast, loj preživara i masti živine.

Svinjska mast se proizvodi i stavlјa u promet pod nazivom svinjska mast i domaća svinjska mast.

Loj preživara proizvodi se i stavlјa u promet pod nazivom goveđi loj, ovčiji loj i kozji loj.

Masti živine proizvode se i stavlјaju u promet pod nazivom guščija mast, kokošija mast, ćureća mast i pačija mast.

Toplјena mast, čvarci i proizvodi od masti i čvaraka čuvaju se na temperaturi od 0 do 7 °C.

Svinjska mast

Član 135.

Svinjska mast je proizvod dobijen vlažnim postupkom toplјenja mesa, odnosno masnog tkiva svinja.

Svinjska mast u proizvodnji i prometu ispunjava sledeće zahteve kvaliteta:

1) bele je boje, ima ukus i miris na kuvano svinjsko meso;

2) na temperaturi od 70 °C je potpuno prozračna;

3) na temperaturi od 10 °C je plastična i glatka;

4) sadrži najviše 0,3% (m/m) vode i najviše 0,5% (m/m) ukupnih nerastvorlјivih nečistoća;

5) sadržaj slobodnih masnih kiselina je najviše 0,75% (m/m% oleinske kiseline);

6) peroksidni broj je najviše 4 meq kiseonika/kg.

Domaća svinjska mast

Član 136.

Domaća svinjska mast je proizvod dobijen suvim postupkom toplјenja mesa, odnosno masnog tkiva svinja.

Domaća svinjska mast u proizvodnji i prometu ispunjava sledeće zahteve kvaliteta:

1) bele je boje ili bele boje sa slabom žućkastom ili sivkastom nijansom;

2) ima miris i ukus na sveže čvarke;

3) na temperaturi od 70 °C je potpuno prozračna, uz pojavu slabo zlatnožute nijanse;

4) mazive je konzistencije pri temperaturi od 15 °C do 20 °C;

5) glatke je ili zrnaste strukture;

6) sadrži najviše 0,3% (m/m) vode i najviše 0,5% (m/m) ukupnih nerastvorlјivih nečistoća;

7) sadržaj slobodnih masnih kiselina je najviše 0,75% (m/m % oleinske kiseline);

8) peroksidni broj je najviše 4 meq kiseonika/kg.

Loj preživara

Član 137.

Loj preživara je proizvod dobijen toplјenjem mesa, odnosno masnog tkiva preživara.

Loj preživara u proizvodnji i prometu ispunjava sledeće zahteve kvaliteta:

1) svež je i čist;

2) beložućkaste ili žućkaste boje;

3) svojstvenog je mirisa i ukusa;

4) sadrži najviše 0,3% (m/m) vode i najviše 0,15% (m/m) ukupnih nerastvorlјivih nečistoća;

5) sadržaj slobodnih masnih kiselina je najviše 0,75% (m/m % oleinske kiseline);

6) peroksidni broj je najviše 4 meq kiseonika/kg.

Masti živine

Član 138.

Masti živine su proizvodi dobijeni toplјenjem mesa, odnosno masnog tkiva guske, kokoške, ćurke ili patke.

Masti živine u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) imaju boju svojstvenu masnom tkivu živine od koje su dobijene;

2) imaju prijatan miris i ukus svojstvene za masti živine;

3) mazive je konzistencije na temperaturama od 15 °C do 20 °C;

4) glatke je ili zrnaste strukture;

5) sadrži najviše 0,3% (m/m) vode i najviše 0,5% (m/m) ukupnih nerastvorlјivih nečistoća;

6) sadržaj slobodnih masnih kiselina je najviše 1,25% (m/m % oleinske kiseline);

7) peroksidni broj je najviše 4 meq kiseonika/kg.

Čvarci

Član 139.

Čvarci se dobijaju toplјenjem mesa, odnosno masnog tkiva iz kojih su delimično izdvojeni mast i voda.

Čvarcima mogu da se dodaju so, začini, mleko ili proizvodi od mleka.

Duvan čvarci dobijaju se toplјenjem masnog tkiva i mesa svinja bez kožice, u proizvodnji domaće svinjske masti, koje se naknadno izlaže postupku presovanja, koji značajno menja strukturu mesa i masnog tkiva.

Živinski čvarci dobijaju se toplјenjem masnog tkiva sa pripadajućom kožicom od guske i druge živine u proizvodnji živinske masti po suvom postupku.

Član 140.

Čvarci u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) nisu prepečeni, zagoreli i užegli;

2) ne sadrže dlake, veće ostatke kožica ili druge primese;

3) miris i ukus im je prijatan i svojstven.

Proizvodi od masti i čvaraka

Član 141.

Proizvodi od masti i čvaraka su proizvodi dobijeni od masti, čvaraka, soli, začina, ekstrakata začina i aditiva, a mogu se dodati i mleko, voće i povrće.

Proizvodi od masti i čvaraka u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) sastojci u proizvodu su dobro izmešani i proizvod ima stabilnu boju i mazivu konzistenciju;

2) miris i ukus im je prijatan i svojstven.

VI. Metode ispitivanјa kvaliteta proizvoda

Član 142.

Usaglašenost proizvoda sa zahtevima kvaliteta propisanim ovim pravilnikom utvrđuje se metodama datim u Prilogu – Metode ispitivanja kvaliteta proizvoda, koji je odštampan uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni deo.

VII. Pakovanјe i deklarisanјe proizvoda

1. Pakovanje proizvoda

Omotači

Član 143.

Za punjenje proizvoda mogu da se upotreblјavaju prirodni i veštački omotači.

Član 144.

Prirodni omotači mogu da budu obrađeni želudac, creva, bešika i drugi šuplјi delovi želudačno-crevnog trakta goveda, teladi, svinja, ovaca i konja.

Prirodni omotač od goveda je:

1) jednjak bez mišićnog sloja, prevrnut;

2) zid predželudaca, bez sluzokože, prevrnut;

3) tanko crevo bez sluzokože, prevrnuto, sa ili bez mišićnih slojeva;

4) slepo crevo sa početnim delom debelog creva bez sluzokože, prevrnuto, sa ili bez mišićnih slojeva;

5) seroza slepog creva;

6) debelo crevo bez sluzokože, prevrnuto, sa ili bez mišićnog sloja;

7) zadnje crevo bez sluzokože, prevrnuto, sa ili bez mišićnih slojeva;

8) mokraćna bešika sa sluzokožom, prevrnuta.

Prirodni omotač od teleta je:

1) slepo crevo bez sluzokože, prevrnuto;

2) tanko crevo starijih teladi bez sluzokože, prevrnuto;

3) mokraćna bešika sa sluzokožom, prevrnuta.

Prirodni omotač od svinje je:

1) želudac sa sluzokožom, prevrnut;

2) tanko crevo bez sluzokože, mišićnih slojeva i seroze (svinjski sajtling), neprevrnuto;

3) slepo crevo sa sluzokožom, prevrnuto;

4) debelo crevo sa sluzokožom, prevrnuto;

5) zadnje crevo sa sluzokožom (kular), prevrnuto;

6) mokraćna bešika sa sluzokožom, prevrnuta.

Prirodni omotač od ovce je:

1) tanko crevo bez sluzokože, mišićnih slojeva i seroze (ovčiji sajtling), neprevrnuto;

2) slepo crevo bez sluzokože, prevrnuto;

3) mokraćna bešika sa sluzokožom, prevrnuta.

Prirodni omotač od konja je prevrnuto tanko crevo bez sluzokože.

Omotači od goveda mogu da se proizvode i upotreblјavaju u skladu sa posebnim propisom kojim se uređuju mere za sprečavanje širenja, suzbijanje i iskorenjivanje transmisivnih spongioformnih encefalopatija.

Član 145.

Veštački omotač može da bude jestiv, koji se izrađuje od prirodnih materijala (kolagen, celuloza, alginati i drugi) ili nejestiv, koji se izrađuje od polimernih (plastičnih) materijala.

Materijali za izradu ambalaže i ambalaža

Član 146.

Materijali za izradu ambalaže i ambalaža ispunjavaju uslove u skladu sa posebnim propisom kojim se uređuje bezbednost materijala koji dolaze u kontakt sa hranom.

2. Deklarisanje proizvoda

Član 147.

Proizvodi se stavlјaju u promet pod uslovom da su deklarisani i označeni u skladu sa ovim pravilnikom i posebnim propisom kojim se uređuje deklarisanje, označavanje i reklamiranje hrane.

Pored podataka koji su utvrđeni u skladu sa posebnim propisom kojim se uređuju deklarisanje, označavanje i reklamiranje hrane, deklaracija sadrži i sledeće podatke:

1) pripadnost grupi – kod poluproizvoda od mesa iz člana 27. ovog pravilnika i proizvoda od mesa iz člana 39. ovog pravilnika;

2) pripadnost podgrupi – kod proizvoda od mesa iz člana 39. ovog pravilnika ako grupa proizvoda ima dve ili više podgrupa;

3) postupak toplotne obrade – kod konzervi;

4) najmanji sadržaj proteina mesa, odnosno najmanji sadržaj ukupnih proteina i to tako što se navodi:

(1) najmanji sadržaj proteina mesa – ako proizvod sadrži samo proteine mesa,

(2) najmanji sadržaj ukupnih proteina – ako proizvod pored proteina mesa sadrži i belančevinaste proizvode koji ne potiču od mesa;

5) vrsta životinje od koje meso potiče:

(1) navodi se u nazivu poluproizvoda i proizvoda od mesa domaćih kopitara, živine, lagomorfa, divlјači i domaćih papkara, osim proizvoda od svinjskog i goveđeg mesa,

(2) navodi se u nazivu upakovanog usitnjenog mesa;

6) količinu upotreblјene vrste mesa izraženu u procentima – navodi se kod poluproizvoda i proizvoda od svinjskog i goveđeg mesa, koji sadrži i meso iz tačke 5) podtačka (1) ovog stava.

Naziv poluproizvoda i proizvoda od mesa divlјači, kopitara i lagomorfa, u kojima je deo mesa iz člana 10. ovog pravilnika zamenjen mesom svinja, goveda i/ili živine sadrži izraz „sa mesom svinja i/ili goveda i/ili živineˮ, ako je procenat ovih vrsta mesa manji od procenta mesa divlјači, kopitara i lagomorfa.

Ako je procenat mesa svinja, goveda i/ili živine iz stava 3. ovog člana veći od procenta mesa divlјači, kopitara i lagomorfa na deklaraciji se navodi podatak u skladu sa stavom 2. tačka 6) ovog člana.

Na deklaraciji poluproizvoda i proizvoda od mesa iz st. 3. i 4. ovog člana u spisku sastojaka navodi se količina i vrsta mesa u procentima u momentu proizvodnje.

Naziv grupe ili podgrupe proizvoda od mesa u kojima je meso ili deo mesa zamenjen sa MSM, sadrži izraz „od mehanički separisanog mesaˮ, ako je procenat MSM veći od procenta mesa odnosno izraz „sa mehanički separisanim mesomˮ ako je procenat MSM manji od procenta mesa, pri čemu se navodi i vrsta životinje od koje je MSM dobijen. U spisku sastojaka navodi se količina mesa i MSM u procentima u momentu proizvodnje.

Član 148.

Dozvolјena odstupanja stvarnih količina od deklarisanih/označenih nazivnih količina, moraju biti u skladu sa posebnim propisom kojim se uređuju metrološki zahtevi koje moraju da ispune količine prethodno upakovanih proizvoda.

VIII. Prelazne i završne odredbe

Član 149.

Proizvodi upakovani u ambalažu, deklarisani, odnosno označeni i stavlјeni u promet do dana početka primene ovog pravilnika, a koji ne ispunjavaju uslove propisane ovim pravilnikom, mogu se nalaziti u prometu do isteka roka trajanja.

Član 150.

Danom početka primene ovog pravilnika prestaje da važi Pravilnik o kvalitetu usitnjenog mesa, poluproizvoda od mesa i proizvoda od mesa („Službeni glasnik RS”, br. 94/15, 104/15 i 19/17 – dr. pravilnik) i član 94. Pravilnika o kvalitetu mesa stoke za klanje, peradi i divlјači (,,Službeni list SFRJˮ, br. 34/74, 26/75, 13/78 – dr. pravilnik, 1/81 – dr. pravilnik i 2/85 – dr. pravilnik).

Član 151.

Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavlјivanja u „Službenom glasniku Republike Srbijeˮ, a primenjuje se od 1. marta 2020. godine.

 

ODREDBE KOJE NISU UNETE U „PREČIŠĆEN TEKST“ PRAVILNIKA

Pravilnik o izmeni i dopunama Pravilnika o kvalitetu usitnjenog mesa, poluproizvoda od mesa i proizvoda od mesa: „Službeni glasnik RS”, broj 34/2023-49

Član 4.

Ovaj pravilnik stupa na snagu narednog dana od dana objavlјivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije”.

Prilog

METODE ISPITIVANјA KVALITETA PROIZVODA

1) SRPS ISO 937:1992: Meso i proizvodi od mesa – Određivanje sadržaja azota (referentna metoda);

2) SRPS ISO 1442:1998: Meso i proizvodi od mesa – Određivanje sadržaja vlage (referentna meroda);

3) SRPS ISO 1444:1998: Meso i proizvodi od mesa – Određivanje sadržaja slobodne masti;

4) SRPS ISO 2917:2004: Meso i proizvodi od mesa – Merenje pH – Referentna metoda;

5) SRPS ISO 2918:1999: Meso i proizvodi od mesa – Određivanje sadržaja nitrita (Referentna metoda);

6) SRPS ISO 3091:1999: Meso i proizvodi od mesa – Određivanje sadržaja nitrata (Referentna metoda);

7) SRPS ISO 3496:2002: Meso i proizvodi od mesa – Određivanje sadržaja hidroksiprolina;

8) SRPS ISO 13730:1999: Meso i proizvodi od mesa – Određivanje sadržaja ukupnog fosfora – Spektrometrijska metoda;

9) SRPS EN ISO 660:2015: Masti i ulјa životinjskog i bilјnog porekla – Određivanje kiselinskog broja i kiselosti;

10) SRPS EN ISO 3960:2017: Ulјa i masti bilјnog i životinjskog porekla – Određivanje peroksidnog broja – Jodometrijsko (vizuelno) određivanje završne tačke;

11) SRPS EN ISO 662:2017: Ulјa i masti bilјnog i životinjskog porekla – Određivanje sadržaja vlage i isparlјivih materija;

12) SRPS EN ISO 663:2017: Ulјa i masti bilјnog i životinjskog porekla – Određivanje sadržaja nerastvorlјivih nečistoća;

13) Određivanje sadržaja kalcijuma u mehanički separisanom mesu može se vršiti primenom validovanih i internacionalno priznatih metoda;

14) SRPS M.Z2.032:1986: Limenke za konzervisanje hrane – Metode proveravanja kvaliteta formiranih spojeva i zaptivenosti limenke.

I. Uvodne odredbe

Predmet uređivanja

Član 1.

Ovim pravilnikom bliže se propisuju uslovi u pogledu kvaliteta usitnjenog mesa, poluproizvoda od mesa i proizvoda od mesa (u dalјem tekstu: proizvodi), koji se odnose na:

1) klasifikaciju, kategorizaciju i naziv proizvoda;

2) fizička, hemijska, fizičko-hemijska i senzorska svojstva, kao i sastav proizvoda;

3) fizička, hemijska, fizičko-hemijska i senzorska svojstva sirovina, kao i vrstu i količinu sirovina, dodataka i drugih supstanci koje se upotreblјavaju u proizvodnji proizvoda;

4) metode ispitivanje kvaliteta proizvoda;

5) elemente bitnih tehnoloških postupaka koji se primenjuju u proizvodnji proizvoda;

7) pakovanje i deklarisanje;

8) dodatne zahteve za označavanje proizvoda.

Član 2.

Proizvodi iz člana 1. ovog pravilnika koji po svojim osobinama, u skladu sa ovim pravilnikom, pripadaju određenoj grupi ili podgrupi, a za koje ovim pravilnikom nije propisan naziv, proizvode se i stavlјaju u promet pod drugim nazivom koji određuje subjekat u poslovanju hranom (u dalјem tekstu: proizvođač) i ispunjavaju zahteve kvaliteta koji su ovim pravilnikom propisani za grupu ili podgrupu kojoj po svojim osobinama proizvod pripada.

Proizvodi koji se stavlјaju u promet pod drugim nazivom ne mogu imati naziv koji je isti ili sličan nazivu proizvoda koji je propisan ovim pravilnikom, odnosno u nazivu ne mogu sadržati reči koje su iste ili slične nazivu proizvoda koji je propisan ovim pravilnikom.

Odredbe stava 2. ovog člana ne odnose se na reči koje su sadržane u nazivu grupe/podgrupe proizvoda, odnosno koje ukazuju na fazu tehnološkog postupka proizvodnje, kao i na proizvode čiji uobičajeni naziv uklјučuje reči „šunka” ili „mesni”.

Član 3.

Uslovi kvaliteta propisani ovim pravilnikom ne primenjuju se na:

1) tradicionalne proizvode čiji su način proizvodnje, kvalitet i posebna svojstva bliže uređeni posebnim propisom kojim se uređuje zaštita proizvoda tradicionalnog naziva/specijaliteta, imena porekla i geografske oznake, odnosno proizvoda koji se nalaze na listi registrovanih proizvoda zaštićenih oznakom geografskog porekla na nacionalnom i međunarodnom nivou;

2) proizvode koji se proizvode u Republici Srbiji i stavlјaju u promet na tržišta drugih zemalјa, u skladu sa zahtevima zemalјa uvoznica.

Značenje izraza

Član 4.

Pojedini izrazi upotreblјeni u ovom pravilniku imaju sledeće značenje:

1) aktivnost vode (aw-vrednost) jeste deo vode u proizvodu, dostupan za hemijske reakcije i mikroorganizme;

2) bujon jeste vodeni ekstrakt mesa dobijen kuvanjem mesa i kosti;

3) vlažno salamurenje jeste postupak konzervisanja i obrade mesa salamurom, pri čemu meso može da se potapa u salamuru ili da se salamura ubrizgava u meso uz primenu odgovarajućeg postupka mehaničke obrade;

3a) dehidratacija jeste postupak sušenja toplotom obrađenog mesa, proizvoda od mesa ili drugih proizvoda;

3b) dehidrirani MSM jeste proizvod dobijen sušenjem toplotom obrađenog MSM;

3v) dehidrirano meso jeste proizvod dobijen sušenjem toplotom obrađenog mesa;

4) dim jeste proizvod dobijen nepotpunom pirolizom tvrdog drveta odnosno tečnim dimom (aroma dima) koji je proizvod dobijen frakcionisanjem i prečišćavanjem kondenzovanog dima i upotreblјava se u skladu sa posebnim propisom;

5) dimlјenje jeste postupak obrade i konzervisanja proizvoda dimom ili tečnim dimom, pri čemu je hladno dimlјenje na temperaturi do 25 °C, toplo dimlјenje na temperaturi do 60 °C a vruće dimlјenje na temperaturi višoj od 60 °C;

6) dodaci jesu supstance ili hrana koji se u toku proizvodnje, obrade ili pakovanja dodaju proizvodima u propisanoj ili tehnološki opravdanoj količini u nameri da se produži održivost i postignu karakteristične osobine kvaliteta proizvoda;

7) ekstrakti začina su proizvodi dobijeni iz prirodnih začina, začinskih bilјaka ili njihovih delova različitim postupcima ekstrakcije aromatičnih materija i drugih rastvorlјivih materija koje nisu štetne za lјudsko zdravlјe;

8) zamrzavanje jeste postupak konzervisanja na vrlo niskim temperaturama, kada se u termalnom centru proizvoda postiže temperatura niža od –18°C.

9) začini su aromatični delovi začinskih bilјaka (koren, list, kora, cvet, tučak, cvetni pupolјak, plod, seme i dr.), svojstvenog mirisa i ukusa, koji se dodaju hrani da bi se postigao odgovarajući miris i ukus i/ili boja koja potiče od samih začina, kao i radi čuvanja hrane;

10) zrenje jeste postupak izlaganja mesa i proizvoda odgovarajućim enzimskim i mikrobiološkim procesima, tokom kojih dolazi do biohemijskih i fizičko hemijskih promena kojima se postižu odgovarajuća senzorna svojstva kvaliteta;

11) kobasice jesu proizvodi dobijeni od mesa, masnog i vezivnog tkiva, iznutrica, mehanički separisanog mesa, liofilizovanog mesa, krvi, proizvoda od krvi i dodataka čiji nadev se puni u prirodne ili veštačke omotače ili se oblikuju bez omotača;

12) konzerve jesu proizvodi dobijeni od mesa, poluproizvoda od mesa, proizvoda od mesa, masnog i vezivnog tkiva, iznutrica, krvi, proizvoda od krvi i dodataka koji se nakon različitih vidova obrade konzervišu toplotnom obradom u hermetički zatvorenim posudama ili odgovarajućim omotačima;

13) kulinarska obrada jeste način pripremanja mesa za toplotnu obradu različitim postupcima, kao što su solјenje, začinjavanje, mariniranje, oblikovanje, paniranje, zrenje, razmekšavanje mehaničkim putem i upotreba sredstva za ubrzavanje zrenja;

14) kuvanje jeste postupak toplotne obrade na temperaturi klјučanja vode, pri čemu se u termalnom centru proizvoda postiže letalna vrednost od najmanje F0=0,4;

14a) liofilizacija jeste postupak sušenja zamrznutog mesa, proizvoda od mesa ili drugih proizvoda u vakuumu sublimacijom, gde dobijeni proizvod sadrži do 4% vode;

15) liofilizovano (dehidrisano) meso jeste proizvod dobijen sušenjem zamrznutog mesa u vakuumu sublimacijom, koji može da sadrži do 4% vode;

15a) liofilizovano meso jeste proizvod dobijen sušenjem zamrznutog mesa u vakuumu sublimacijom, gde dobijeni proizvod sadrži do 4% vode;

15b) liofilizovano MSM jeste proizvod dobijen sušenjem zamrznutog MSM u vakuumu sublimacijom, gde dobijeni proizvod sadrži do 4% vode;

16) mariniranje jeste postupak potapanja, zalivanja ili posipanja mesa marinadama. Marinade mogu da sadrže so za ishranu lјudi, začine, šećere, enzime, aditive, ulјe, povrće, rastvore sirćetne, mlečne, vinske i limunske kiseline, kao i vino i pivo;

17) meso jeste jestivi deo životinja, uklјučujući i krv, a odnosi se na sledeće životinje: domaće papkare i kopitare, živinu i lagomorfe, kao i gajenu divlјač, sitnu divlјač i krupnu divlјač;

18) mehanički separisano meso (u dalјem tekstu: MSM), jeste proizvod dobijen odvajanjem mesa sa kostiju na kojima je to meso ostalo posle otkoštavanja trupa ili sa trupa živine, upotrebom mehaničkih sredstava, što ima za rezultat gubitak ili modifikaciju strukture mišićnih vlakana;

19) mesni ekstrakt jeste ugušćeni bujon, bez masti i proteina koji se talože toplotom, dobijen kocentrovanjem izbistrenog vodenog ekstrakta mesa;

20) mesno testo jeste homogena masa dobijena usitnjavanjem i mešanjem mesa sa dodavanjem soli za ishranu lјudi ili soli za salamurenje, aditiva, vode ili leda, u količini koja je potrebna za postizanje testaste konzistencije, u kojoj se proteini mesa većim delom nalaze u stanju koloidnog rastvora ili nabubrelog gela;

21) mesna emulzija je homogena masa dobijena usitnjavanjem i mešanjem mesnog testa i masnog tkiva i ulјa, soli za ishranu lјudi, vodom odnosno ledom i aditivima čija se stabilnost postiže emulgacionim delovanjem rastvorenih proteina mesa i/ili belančevinastim proizvodima;

22) nadev jeste masa dobijena od mesa, mesnog testa, mesne emulzije, drugih sirovina i dodataka, koja se puni u omotače i posude;

23) obresci jesu delovi mesa (mesni obresci) ili masnog tkiva bez kože (masni obresci) koji nastaju prilikom rasecanja, otkoštavanja i oblikovanja;

24) omotači jesu proizvodi u koje se puni nadev kobasica i konzervi ili komadi mesa pri izradi suvomesnatih proizvoda i dimlјenih proizvoda od mesa, a mogu biti prirodni i veštački;

25) paniranje jeste oblaganje smešama za paniranje koje mogu da budu tečne, suve ili u granulama i da sadrže brašno, hlebne mrvice, mleko, jaja, skrob, so za ishranu lјudi, začine, aditive i drugu hranu;

26) pasterizacija jeste postupak toplotne obrade na temperaturi nižoj od tačke klјučanja vode, pri čemu se u termalnom centru proizvoda postiže temperatura od najmanje 70 °C ili ako je postupak toplotne obrade takav da se u termalnom centru proizvoda dostigne temperatura od najmanje 65 °C, kroz vremenski period potreban da se dostigne vrednost pasterizacije (pv) jednaka ili iznad 40;

27) proizvodi od krvi jesu:

(1) krvna plazma dobijena postupkom izdvajanja krvnih ćelija iz krvi kojoj su dodata sredstva za sprečavanje koagulacije, i

(2) krvni serum dobijen postupkom izdvajanja belančevine fibrina i krvnih ćelija iz krvi;

28) prašak za pokrivanje jeste mešavina koja može da sadrži talk, brašno, skrob i aditive;

29) sadržaj (količina) kolagena izražava se u procentima i jeste vrednost dobijena množenjem sadržaja hidroksiprolina sa faktorom 8;

30) sadržaj (količina) kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima izražava se u procentima i jeste vrednost dobijena iz odnosa između sadržaja kolagena i sadržaja proteina mesa, odnosno između sadržaja kolagena i sadržaja ukupnih proteina, prema formuli: sadržaj (količina) kolagena u proteinima (%) = sadržaj kolagena (%) x 100/sadržaj proteina mesa (%) ili sadržaj ukupnih proteina (%);

31) sadržaj (količina) masti izražava se u procentima i jeste sadržaj slobodne masti;

32) sadržaj (količina) proteina mesa izražava se u procentima i jeste vrednost dobijena množenjem sadržaja azota koji vodi poreklo iz mesa, sa faktorom 6,25;

33) sadržaj (količina) ukupnih proteina izražava se u procentima i jeste vrednost dobijena množenjem sadržaja azota koji vodi poreklo iz mesa i dodataka sa faktorom 6,25;

34) sadržaj (količina) ukupnog fosfora (g/kg), izražen kao fosfor-pentokosid (P2O5%), jeste vrednost dobijena množenjem sadržaja fosfora (%) sa faktorom 2,29; ukupan fosfor proizvoda potiče od prirodnog fosfora mesa i fosfora dodatog sa fosfatima i drugim dodacima. U proizvodu kojem se u toku proizvodnje dodaju fosfati u skladu sa posebnim propisom o prehrambenim aditivima, sadržaj ukupnog fosfora, izražen kao sadržaj fosfor-pentoksida, je manji od 8,0 g/kg;

35) salamura jeste vodeni rastvor soli za salamurenje, koji može da sadrži rastvorene aditive, začine, ekstrakte začina, arome dima, prirodne arome, šećere, skrob, derivate skroba i belančevinaste proizvode;

36) salamurenje jeste postupak konzervisanja mesa i proizvoda solima za salamurenje;

37) soli za salamurenje jesu homogene mešavine soli za ishranu lјudi sa nitritima – nitritna so za salamurenje ili nitratima – so za salamurenje; nitritna so za salamurenje sadrži 0,4-0,6% natrijum ili kalijum nitrita, a so za salamurenje sadrži do 0,5% kalijum ili natrijum nitrata;

38) solјenje jeste postupak konzervisanja i obrade mesa solјu za ishranu lјudi;

39) sredstva za ubrzavanje zrenja jesu supstance (enzimi, aditivi) i starter kulture koji se upotreblјavaju radi ubrzavanja i usmeravanja procesa zrenja mesa i proizvoda;

40) starter kulture jesu proizvodi koji se sastoje od jedne ili više vrsta mikroorganizama, a primenjuju se u proizvodnji proizvoda u cilјu ubrzanja i stabilizacije zrenja;

41) sterilizacija jeste postupak toplotne obrade konzervi na temperaturi višoj od 100 °C, pri čemu se u termalnom centru proizvoda postiže letalna vrednost od najmanje Fo=3;

42) suvo solјenje odnosno suvo salamurenje jeste postupak konzervisanja mesa upotrebom soli za ishranu lјudi, odnosno soli za salamurenje u kristalnom stanju;

43) supa jeste vodeni ekstrakt mesa i drugih jestivih delova zaklanih životinja dobijen kuvanjem, pri čemu se mogu upotreblјavati i dodatni sastojci;

44) sušenje jeste postupak konzervisanja kojim se odstranjuje voda i smanjuje aktivnost vode;

45) toplotna obrada jeste postupak konzervisanja i obrade proizvoda na temperaturi pasterizacije, kuvanja i sterilizacije, kao i primenom mikrotalasa;

46) usitnjavanje jeste svaka promena strukture mesa, masnog tkiva, vezivnog tkiva i iznutrica u uređajima za mlevenje i seckanje;

47) usitnjeno meso jeste meso bez kostiju koje je usitnjeno i sadrži manje od 1% soli;

48) fermentacija jeste postupak konzervisanja, pri čemu se uglјeni hidrati mesa i dodati šećeri razlažu do mlečne kiseline i drugih jedinjenja, u čemu učestvuju mikroorganizmi, uz opadanje pH vrednosti proizvoda;

49) F-vrednost jeste parametar za kontrolu letalnosti toplotne obrade.

Uslovi u pogledu bezbednosti i kvaliteta sirovina i dodataka

Član 5.

Sirovine i dodaci koji se upotreblјavaju u proizvodnji proizvoda ispunjavaju opšte i posebne uslove u pogledu bezbednosti hrane u skladu sa propisom kojim se uređuje higijena hrane životinjskog porekla, kao i fizička, hemijska, fizičko-hemijska i senzorska svojstva, vrstu i količinu sirovina i dodataka koji se upotreblјavaju u proizvodnji proizvoda (u dalјem tekstu: zahtevi kvaliteta za sirovine i dodatke), u skladu sa ovim pravilnikom i posebnim propisima.

Uslovi u pogledu kvaliteta proizvoda

Član 6.

Proizvodi u proizvodnji i prometu ispunjavaju uslove u pogledu kvaliteta, i to za:

1) klasifikaciju, kategorizaciju i naziv proizvoda (u dalјem tekstu: podela);

2) fizička, hemijska, fizičko-hemijska i senzorska svojstva, kao i sastav proizvoda, kao i za elemente bitnih tehnoloških postupaka koji se primenjuju u proizvodnji proizvoda (u dalјem tekstu: zahtevi kvaliteta proizvoda);

3) metode ispitivanja kvaliteta proizvoda;

4) pakovanje i deklarisanje proizvoda;

5) dodatne zahteve za označavanje proizvoda.

Proizvođačka specifikacija

Član 7.

Proizvođač pre početka proizvodnje i stavlјanja proizvoda u promet donosi proizvođačku specifikaciju.

Proizvođačka specifikacija iz stava 1. ovog člana naročito sadrži:

1) naziv proizvoda i trgovačko ime, ako ga proizvod ima;

2) pripadnost proizvoda grupi ili podgrupi određenoj u skladu sa podelom proizvoda;

3) sastav proizvoda;

4) opis tehnološkog postupka proizvodnje;

5) fizičke, fizičko-hemijske, hemijske i senzorne parametre kvaliteta proizvoda;

6) izveštaj o izvršenom laboratorijskom ispitivanju (senzorne, fizičke, hemijske osobine);

7) podatke iz deklaracije proizvoda u skladu sa ovim pravilnikom i posebnim propisom kojim se uređuje deklarisanje, označavanje i reklamiranje hrane.

Proizvođač vodi podatke o donetim proizvođačkim specifikacijama, i to:

1) evidencijski broj;

2) datum donošenja;

3) datum početka proizvodnje prema proizvođačkoj specifikaciji.

Proizvođačka specifikacija potpisuje se i overava od strane odgovornog lica proizvođača.

Proizvođač dostavlјa na uvid proizvođačku specifikaciju na zahtev inspektora nadležnog za kontrolu kvaliteta proizvoda, u skladu sa posebnim propisom kojim se uređuje bezbednost hrane.

II. Zahtevi kvaliteta za sirovine i dodatke

1. Zahtevi kvaliteta za sirovine

Vrste sirovina

Član 8.*

U proizvodnji proizvoda mogu da se upotreblјavaju sledeće sirovine: meso za proizvodnju, masno tkivo, vezivno tkivo, iznutrice, krv, proizvodi od krvi, MSM, liofilizovano MSM, dehidrirano MSM, liofilizovano meso i dehidrirano meso.*

*Službeni glasnik RS, broj 34/2023

Sirovine koje ne mogu da se upotreblјavaju u proizvodnji

Član 9.

U proizvodnji proizvoda iz člana 1. ovog pravilnika ne mogu da se upotreblјavaju:

1) genitalni organi ženskih ili muških životinja, osim testisa;

2) organi urinarnog trakta, osim bubrega i bešike;

3) hrskavica grklјana, dušnika i ekstralobularnih bronhija;

4) oči i očni kapci;

5) spolјašnji ušni kanal;

6) tkivo rogova;

7) glava živine osim kreste, ušiju, podbradnjaka i mesnatih izraslina;

8) jednjak, volјka, creva i genitalni organi poreklom od živine.

a) Meso za proizvodnju

Član 10.

Meso za proizvodnju (u dalјem tekstu: meso) proizvoda jeste skeletna muskulatura sa pripadajućim masnim i vezivnim tkivom, kostima i hrskavicama, krvnim i limfnim sudovima, limfnim i drugim žlezdama i nervima domaćih papkara, kopitara, živine, lagomorfa i divlјači.

U proizvodnji poluproizvoda i proizvoda od mesa divlјači, kopitara, i lagomorfa, deo tog mesa može da bude zamenjen mesom svinja, goveda i/ili živine, što se na deklaraciji označava u skladu sa članom 147. ovog pravilnika.

Meso domaćih papkara i kopitara

Član 11.

Meso domaćih papkara i kopitara u smislu ovog pravilnika, razvrstava se na sledeće kategorije:

1) prva kategorija – koja obuhvata:

(1) skeletnu muskulaturu koja prirodno sadrži malo vezivnog i masnog tkiva (meso dobijeno odvajanjem sa butova, osim mesa potkolenice, meso dobijeno odvajanjem sa leđa i slabina),

(2) meso kod koga je udeo vezivnog i masnog tkiva obradom smanjen na udeo koji ima meso iz podtačke (1) ove tačke;

2) druga kategorija, koja obuhvata meso sa prirodno većim udelom masnog i vezivnog tkiva od mesa prve kategorije, sa koga su odvojeni grubo vezivno tkivo i veće naslage masnog tkiva;

3) treća kategorija, koja obuhvata meso sa prirodnim udelom masnog i vezivnog tkiva, mesne obreske, meso glave, kao i meso podlaktice i potkolenice.

Meso treće kategorije može da se upotreblјava samo u proizvodnji proizvoda od mesa koji se obrađuju toplotom, osim podlaktice i potkolenice svinja.

Meso živine

Član 12.

Meso živine, u smislu ovog pravilnika, razvrstava se na sledeće kategorije:

1) prva kategorija, koja obuhvata skeletnu muskulaturu koja po prirodi sadrži malo masnog i vezivnog tkiva (meso bez kožice i kostiju, dobijeno odvajanjem sa grudi, bataka i karabataka, osim bataka ćurke);

2) druga kategorija, koja obuhvata meso dela trupa bez mesa grudi, karabataka i bataka, osim bataka ćurke, sa koga su odvojeni grubo vezivno tkivo i veće naslage masnog tkiva.

Meso živine druge kategorije može da se upotreblјava samo u proizvodnji proizvoda od mesa koji se obrađuju toplotom ili kod polupripremlјenih jela od mesa namenjenih za konzumiranje posle toplotne obrade.

Meso divlјači

Član 13.

Meso divlјači u smislu ovog pravilnika obuhvata meso gajene divlјači, sitne divlјači i krupne divlјači, čija je podela kao i uslovi proizvodnje propisana posebnim propisom.

b) Masno tkivo

Član 14.

Masno tkivo je tkivo koje sadrži pretežno masti i obuhvata masno tkivo svinja, goveda, drugih preživara, domaćih kopitara i živine, dobijeno odvajanjem od mesa, kao i iz telesnih šuplјina (bubrežno salo i bubrežni loj, mezenterijum ili opornjak, masno tkivo sa creva i masno tkivo iz trbušne šuplјine živine).

Opornjaci i masno tkivo odvojeno sa creva mogu da se upotreblјavaju samo u proizvodnji toplјene masti.

Masno tkivo svinja

Član 15.

Masno tkivo svinja je potkožno masno tkivo, sa kožom ili bez nje, i masno tkivo telesnih šuplјina.

Čvrsto masno tkivo je potkožno masno tkivo podbradnjaka, vrata, grebena, leđa i slabina, plećke i buta svinja, a meko masno tkivo su ostali delovi masnog tkiva, uklјučujući i masne obreske.

Trbušina je potkožno masno tkivo grudno-trbušne regije svinja sa pripadajućom skeletnom muskulaturom i mlečnim žlezdama koje nisu u laktaciji.

Mesnata trbušina je trbušina koja sadrži više od jedne polovine pripadajuće skeletne muskulature.

Podbradnjak (gronik) je donji deo potkožnog masnog tkiva vrata svinja, sa pripadajućim plјuvačnim žlezdama.

Masno tkivo goveda, drugih preživara, domaćih kopitara i živine

Član 16.

Masno tkivo goveda i drugih preživara je loj domaćih preživara i bubrežni loj.

Loj domaćih preživara je potkožno masno tkivo goveda i drugih preživara i masno tkivo dobijeno odvajanjem od mesa, osim masnog tkiva telesnih šuplјina.

Bubrežni loj su depoi masnog tkiva oko bubrega goveda i drugih preživara.

Masno tkivo domaćih kopitara je potkožno masno tkivo i masno tkivo telesnih šuplјina.

Masno tkivo živine je potkožno masno tkivo i masno tkivo iz trbušne šuplјine živine.

v) Vezivno tkivo

Član 17.

Vezivno tkivo je tkivo čiji proteini se pretežno sastoje od kolagena i elastina.

Žile i tetive (odresci tetiva, tetivne ploče, ovojnice tetiva, završeci tetiva) su delovi vezivnog tkiva koji su obradom odvojeni od mesa.

Svinjske kožice su delovi kože svinja sa kojih su šurenjem i obradom odstranjeni dlaka i epidermis i sa kojih je odvojeno potkožno masno tkivo.

Teleće kožice su ošurena i od dlake očišćena koža, koja je skinuta sa telećih glava.

Živinske kožice su ošurena i od perja očišćena koža živine.

g) Iznutrice

Član 18.

Iznutrice su jestivi unutrašnji organi i to:

1) celi organi: mozak, jezik, srce, grklјan, dušnik, pluća, grudna žlezda, jetra, slezina, bubrezi, beli bubrezi – testisi i krv;

2) celi organi ili delovi organa probavnog trakta: želudac svinja i teladi, predželuci goveda, teladi i ovaca (burag i kapura), mišićni želudac živine (bubac), tanka creva teladi, prasadi i jagnjadi i deo debelog creva svinja, teladi, goveda, ovaca i jagnjadi.

Jezik, jednjak, pluća, jetra, predželudac goveda, teladi i ovaca (burag i kapura) i mišićni želudac živine (bubac), mogu da se upotreblјavaju kao sirovina u proizvodnji proizvoda pod uslovom: da je jezik odvojen od grklјana, orožale sluzokože, plјuvačnih žlezda, kostiju jezika i mišića ždrela; da je jednjak odvojen od sluzokože; da su pluća odvojena od disajnih puteva; da je sa jetre odstranjena žučna kesa; da je sa predželudaca goveda, teladi i ovaca (burag i kapura) i mišićnog želuca živine (bubac) odstranjena sluzokoža.

Iznutrice se upotreblјavaju u proizvodnji proizvoda u skladu sa posebnim propisom kojim se uređuju mere za sprečavanje širenja, suzbijanja i iskorenjivanja transmisivnih spongioformnih encefalopatija.

Iznutrice se upotreblјavaju u proizvodnji proizvoda koji se obrađuju toplotom.

d) MSM

Član 19.

MSM proizvodi se u skladu sa posebnim propisom kojim se uređuju veterinarsko-sanitarni uslovi, odnosno opšti i posebni uslovi higijene hrane životinjskog porekla.

MSM sadrži kalcijum u količini najviše do 0,1% (=100 mg/100 g ili 1000 ppm).

U proizvodnji proizvoda od mesa za koje je ovim pravilnikom propisano da mogu da sadrže MSM, meso ili deo mesa može da se zameni sa MSM iste vrste životinje ili drugih vrsta životinja.

Proizvodi od mesa iz stava 3. ovog člana u kojima je meso ili deo mesa zamenjen sa MSM, označavaju se i deklarišu u skladu sa članom 147. ovog pravilnika.

MSM se upotreblјava samo u proizvodnji proizvoda od mesa koji se obrađuju toplotom u skladu sa ovim pravilnikom.

MSM može da se upotreblјava i kao liofilizovano ili dehidrirano, sa ili bez dodataka.*

*Službeni glasnik RS, broj 34/2023

2. Dodaci

Član 20.

U proizvodnji poluproizvoda i proizvoda od mesa kao dodaci upotreblјavaju se: so za ishranu lјudi (u dalјem tekstu: so), soli za salamurenje, aditivi, začini, ekstrakti začina i šećeri; voda; enzimi, starter kulture i kulture probiotičkih mikroorganizama; arome dima, prirodne arome; vlakna, uklјučujući i inulin, kao i omega-3 masne kiseline, vitamini, mineralne materije; uglјeni hidrati: skrob i proizvodi od skroba; belančevinasti proizvodi; mleko i proizvodi od mleka; jaja i proizvodi od jaja; ulјa i masti bilјnog i životinjskog porekla; hrana i proizvodi bilјnog porekla (pečurke, žitarice, povrće, voće i njihovi proizvodi, vino i pivo), kao i jaka alkoholna pića, želatin i kolagen, u skladu sa ovim pravilnikom.

Dodaci iz stava 1. ovog člana, čija količina u proizvodu nije propisana, upotreblјavaju se u skladu sa načelima dobre proizvođačke prakse, u količini koja je tehnološki opravdana i koja ne menja karakteristična svojstva kvaliteta proizvoda.

Upotreba belančevinastih proizvoda

Član 21.

U proizvodnji poluproizvoda i proizvoda od mesa mogu se upotrebiti belančevinasti proizvodi u skladu sa posebnim propisom o belančevinastim proizvodima.

Želatin se proizvodi u skladu sa posebnim propisom kojim se uređuju veterinarsko-sanitarni uslovi, odnosno opšti i posebni uslovi higijene hrane životinjskog porekla, a može da se upotrebi u proizvodnji konzervi od mesa u komadima, konzervi od mesa u sopstvenom soku i kuvanih kobasica sa želeom, u količini koja je tehnološki opravdana.

Kolagen se proizvodi u skladu sa posebnim propisom kojim se uređuju veterinarsko-sanitarni uslovi, odnosno opšti i posebni uslovi higijene hrane životinjskog porekla.

Krv i proizvodi od krvi mogu da se upotrebe u proizvodnji proizvoda od mesa pod drugim nazivom iz grupe barenih kobasica, kuvanih kobasica i konzervi od mesa, u skladu sa ovim pravilnikom.

Drugi belančevinasti proizvodi, hidrolizati belančevinastih proizvoda i njihove mešavine mogu se upotreblјavati u proizvodnji poluproizvoda od mesa iz grupe roštilј meso, proizvoda od mesa pod nazivom ,,viršlaˮ i proizvoda od mesa pod drugim nazivom iz grupe barenih kobasica, kuvanih kobasica i dimlјenih proizvoda od mesa, kao i proizvoda od mesa iz podgrupe konzervi od mesa u komadima, konzervi od usitnjenog mesa i jela od mesa u konzervi, na način propisan ovim pravilnikom.

Belančevinasti proizvodi od mleka mogu se dodavati i u fermentisane kobasice.

Upotreba vlakana

Član 22.

Vlakna kao nesvarlјivi uglјeni hidrati mogu da se upotrebe u proizvodnji poluproizvoda od mesa iz grupe roštilј meso, proizvoda od mesa pod nazivom ,,viršlaˮ, proizvoda od mesa pod drugim nazivom iz grupe barenih kobasica, fermentisanih kobasica i konzervi od mesa, kao i proizvoda od mesa iz grupe jela od mesa pod nazivom druga jela od mesa i druga jela sa mesom i grupe konzerve od mesa pod nazivom druga jela od mesa i druga jela sa mesom.

III. Kvalitet usitnјenog mesa

Član 23.

Usitnjeno meso dobija se mlevenjem ohlađenog mesa domaćih papkara i kopitara prve i druge kategorije, u smislu ovog pravilnika, kao i od ohlađenog mesa živine prve kategorije.

Usitnjeno meso svinja i goveda može da se proizvodi i stavlјa u promet i kao usitnjeno mešano meso.

Usitnjeno meso stavlјa se u promet kao upakovana hrana u skladu sa posebnim propisom.

Usitnjeno upakovano ohlađeno meso čuva se na temperaturi od 0 °C do 2 °C, a usitnjeno upakovano zamrznuto meso na temperaturi od najmanje –18 °C.

Usitnjeno meso domaćih papkara i kopitara može se dobiti mlevenjem mesa u prisustvu potrošača.

Usitnjeno meso koje se melјe u prisustvu potrošača ima temperaturu ohlađenog mesa, i to:

1) usitnjeno meso koje se dobija od mesa domaćih papkara i kopitara temperaturu od 0 do 7 °C;

2) usitnjeno meso koje se dobija od mesa krupne divlјači temperaturu od 0 do 7 °C.

Član 24.

Usitnjeno meso u proizvodnji i prometu ispunjava sledeće zahteve kvaliteta:

1) ima boju, miris i ukus mesa, zavisno od vrste i kategorije;

2) sadrži manje od 1% soli.

3) proizvodi se prema kriterijumima datim u Tabeli 1 – Kriterijumi kvaliteta usitnjenog mesa.

Tabela 1. Kriterijumi kvaliteta usitnjenog mesa

–	Sadržaj masti	Odnos kolagen/proteini mesa (1)
Usitnjeno meso sa manje masti	≤ 7%	≤ 12%
Usitnjeno goveđe meso	≤ 20%	≤ 15%
Usitnjeno meso koje sadrži svinjsko meso*	≤ 30%	≤18%
Usitnjeno meso drugih životinja**	≤ 25%	≤ 15%
(1) Odnos kolagen/protein mesa izražen je kao procenat kolagena u proteinima mesa. Sadržaj kolagena znači sadržaj hidroksiprolina pomnožen sa faktorom 8.

* uklјučujući i usitnjeno samo svinjsko meso

** sve osim svinjskog i goveđeg mesa

Član 25.

Usitnjeno meso ne sme da se proizvodi od prethodno odmrznutog mesa.

Jednom odmrznuto usitnjeno meso ne sme se ponovo zamrzavati.

U usitnjeno meso ne dodaje se vezivno ili masno tkivo, iznutrice ili na bilo koji način prerađeno meso i voda.

IV. Kvalitet poluproizvoda od mesa

Zahtevi kvaliteta za poluproizvode od mesa

Član 26.

Poluproizvodi od mesa namenjeni su za upotrebu posle toplotne obrade.

Izuzetno od stava 1. ovog člana, poluproizvodi od mesa tartar/tatarski biftek i karpaćo mogu biti namenjeni za upotrebu bez toplotne obrade, odnosno sirovi.

U poluproizvode od mesa ne mogu se dodavati vezivno tkivo, iznutrice i na bilo koji način prerađeno meso.

U proizvodnji poluproizvoda od mesa ne mogu da se upotreblјavaju nitriti i nitrati, sumpordioksid, sulfiti i fosfati.

U proizvodnji poluproizvoda od mesa koji se u promet stavlјaju kao upakovana hrana, mogu se dodavati aditivi u skladu sa posebnim propisom o prehrambenim aditivima.

Poluproizvodi od mesa čuvaju se na temperaturi od 0 °C do 4 °C, a zamrznuti poluproizvodi od mesa na temperaturi od najmanje –18 °C.

Jednom odmrznuti poluproizvodi od mesa ne smeju se ponovo zamrzavati.

Podela poluproizvoda od mesa

Član 27.

Poluproizvodi od mesa proizvode se i stavlјaju u promet u skladu sa podelom datom u Tabeli 2 – Podela poluproizvoda od mesa.

Tabela 2 – Podela poluproizvoda od mesa

Grupa	Podgrupa	Naziv
1. Usitnjeno meso sa dodacima	–	ćevapčići/ćevapi
	–	pljeskavica
	–	hamburger/burger
	–	usitnjeno meso sa dodacima za pripremu poluproizvoda
2. Roštilj meso	–	neoblikovano roštilj meso
	–	oblikovano roštilj meso
3. Sveže kobasice	–	sveža kobasica
	–	proizvod pod drugim nazivom*
4. Marinirano meso*	–	–
5. Zrelo meso i stekovi	–	zrelo meso
	–	stekovi
	–	proizvod pod drugim nazivom*

* Naziv proizvoda određuje proizvođač

1. Zahtevi kvaliteta za usitnjeno meso sa dodacima

Član 28.

Usitnjeno meso sa dodacima je nesalamureni poluproizvod od mesa koji se stavlјa u promet pod nazivom ćevapčići/ćevapi, plјeskavice, hamburger/burger.

Usitnjeno meso sa dodacima iz stava 1. ovog člana može se stavlјati u promet i kao usitnjeno meso sa dodacima za pripremu poluproizvoda pod nazivom ćevapčići/ćevapi, plјeskavice, hamburger/burger, u skladu sa članom 29. ovog pravilnika.

U proizvodnji usitnjenog mesa sa dodacima koje se u promet stavlјa kao upakovan hrana mogu da se dodaju aditivi u skladu sa posebnim propisom o prehrambenim aditivima.

Usitnjeno meso sa dodacima u proizvodnji i prometu ispunjava sledeće zahteve kvaliteta:

1) ima stabilnu boju svojstvenu vrsti mesa;

2) miris i ukus su prijatni i svojstveni vrsti mesa i dodataka;

3) sadržaj proteina mesa je najmanje 14% i relativan sadržaj kolagena u proteinima mesa najviše do 15%, a sadržaj kolagena u proteinima mesa u poluproizvodu od mesa živine najviše do 10%.

Ćevapčići/ćevapi, plјeskavica, hamburger/burger

Član 29.

Ćevapčići/ćevapi dobijaju se oblikovanjem usitnjenog svežeg mesa, masnog tkiva, soli i začina.

Plјeskavica se dobija oblikovanjem usitnjenog svežeg mesa, masnog tkiva, soli i začina, kojima se može dodati luk.

Hamburger/burger dobija se oblikovanjem usitnjenog svežeg mesa goveda, masnog tkiva, soli i začina.

2. Zahtevi kvaliteta za roštilј meso

Član 30.

Roštilј meso dobija se od usitnjenog mesa, masnog tkiva i dodataka: so, začini, ekstrakti začina, šećeri, aditivi, voda, arome dima, prirodne arome, vlakna, uklјučujući inulin, kao i omega 3-masne kiseline, vitamini, mineralne materije, uglјeni hidrati: skrob i proizvodi od skroba, belančevinasti proizvodi, mleko i proizvodi od mleka, jaja i proizvodi od jaja, ulјa i masti bilјnog i životinjskog porekla, hrana i proizvodi bilјnog porekla (pečurke, žitarice, povrće, voće i njihovi proizvodi, vino i pivo), kao i jaka alkoholna pića.

Roštilј meso u proizvodnji i prometu ispunjava sledeće zahteve kvaliteta:

1) ima stabilnu boju svojstvenu vrsti mesa i dodataka;

2) miris i ukus su prijatni i svojstveni vrsti mesa i dodataka;

3) sadržaj ukupnih proteina mesa ili ukupnih proteina je najmanje 14% i relativan sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima najviše do 15%, a sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnih proteina u poluproizvodu od mesa živine najviše do 10%.

Roštilј meso stavlјa se u promet kao upakovana hrana, i to kao neoblikovano i oblikovano roštilј meso.

3. Zahtevi kvaliteta za sveže kobasice

Član 31.

Sveže kobasice dobijaju se od usitnjenog svežeg mesa, masnog tkiva i dodataka i pune se u omotače od tankog creva ovce ili svinje ili u odgovarajuće jestive omotače, i konzervišu postupcima hlađenja ili zamrzavanja.

Sveže kobasice proizvode se i stavlјaju u promet pod nazivom ,,sveža kobasicaˮ ili pod drugim nazivom u skladu sa članom 2. ovog pravilnika.

U proizvodnji svežih kobasica kao dodaci mogu da se upotreblјavaju so, začini, ekstrakti začina, šećeri, aditivi i voda.

U proizvodnji svežih kobasica koje se stavlјaju u promet pod drugim nazivom mogu da se upotreblјavaju i sledeći dodaci: arome dima, prirodne arome; vlakna, uklјučujući i inulin, kao i omega-3 masne kiseline, vitamini, mineralne materije, belančevinasti proizvodi, mleko i proizvodi od mleka, jaja i proizvodi od jaja, ulјa i masti bilјnog i životinjskog porekla; hrana i proizvodi bilјnog porekla (pečurke, žitarice, povrće, voće i njihovi proizvodi, vino i pivo), kao i jaka alkoholna pića.

Sveže kobasice mogu da se dime na dan proizvodnje hladnim postupkom, kada se u nazivu ,,sveže kobasiceˮ navodi reč: „dimlјena”.

Član 32.

Sveže kobasice u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) omotač dobro prileže uz nadev i nije oštećen;

2) boja je svojstvena vrsti mesa i začina;

3) miris i ukus su prijatni i svojstveni vrsti mesa i dodataka;

4) sadržaj proteina mesa je najmanje 14% i sadržaj kolagena u proteinima mesa najviše 15%, a sadržaj kolagena u proteinima mesa u poluproizvodu od mesa živine najviše 10%;

U proizvodu koji se proizvodi i stavlјa u promet pod drugim nazivom, pored uslova iz stava 1. tač. 1)–3) ovog člana, sadržaj proteina mesa ili sadržaj ukupnih proteina je najmanje 14% i sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima najviše do 15%, a sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima u poluproizvodu od mesa živine najviše do 10%.

Sveža kobasica

Član 33.

Sveža kobasica dobija se od usitnjenog svežeg mesa, masnog tkiva i dodataka iz člana 31. stav 3. ovog pravilnika.

4. Zahtevi kvaliteta za marinirano meso

Član 34.

Marinirano meso dobija se mariniranjem mesa, sa ili bez pripadajućih kostiju i/ili masnog i/ili vezivnog tkiva.

U nazivu proizvoda navodi se naziv ,,marinirano mesoˮ i vrsta mesa.

Član 35.

Marinirano meso u proizvodnji i prometu ispunjava sledeće zahteve kvaliteta:

1) boja je karakteristična za vrstu mesa i vrstu marinade;

2) prijatnog je i svojstvenog mirisa i ukusa.

5. Zahtevi kvaliteta za zrelo meso i stekove

Član 36.

Zrelo meso i stekovi dobijaju se izlaganjem mesa, sa pripadajućim kostima ili bez kostiju, procesu prirodnog zrenja, na vazduhu i/ili u vakuum-pakovanju, u čemu učestvuju sopstveni enzimi mesa ili obradom tog mesa sredstvima za ubrzavanje zrenja.

Meso koje se obrađuje sredstvima za ubrzavanje zrenja stavlјa se u promet pod drugim nazivom, u skladu sa članom 2. ovog pravilnika.

Član 37.

Zrelo meso, stekovi i proizvodi pod drugim nazivom u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) imaju karakterističnu boju, aromu i konzistenciju, koje mogu da se razlikuju od boje, mirisa i konzistencije mesa koje nije podvrgavano zrenju;

2) prijatnog su i svojstvenog mirisa i ukusa posle toplotne obrade.

V. Kvalitet proizvoda od mesa

Podela proizvoda od mesa

Član 38.

Proizvodi od mesa dobijaju se od mesa, masnog i vezivnog tkiva, MSM, krvi, proizvoda od krvi i ostalih jestivih delova životinja za klanje, liofilizovanog mesa i dodataka, različitim postupcima konzervisanja i obrade i kod njih je meso tako promenjeno da proizvodi više nemaju svojstva svežeg mesa.

Proizvodi od mesa, u zavisnosti od načina proizvodnje i konzervisanja, mogu da se proizvode i stavlјaju u promet:

1) bez toplotne obrade;

2) sa toplotnom obradom.

Član 39.

Proizvodi od mesa proizvode se i stavlјaju u promet u skladu sa podelom, koja je data u Tabeli 3 – Podela proizvoda od mesa.

Tabela 3 – Podela proizvoda od mesa

Grupa	Podgrupa	Naziv
1. Fermentisane kobasice1)	a) Fermentisane suve kobasice	domaći kulen
		kulen
		zimska salama
		sremska kobasica
		sudžuk
		čajna kobasica
		proizvod pod drugim nazivom*
	b) Fermentisane polusuve kobasice	panonska kobasica
		čajni namaz
		proizvod pod drugim nazivom*
2. Toplotom obrađene sušene kobasice2)	–	*
3. Suvomesnati proizvodi1)	–	suva šunka sa i bez kostiju (pršut)
	–	pršuta
	–	suvi vrat
	–	buđola
	–	stelјa
	–	pastrma
	–	proizvod pod drugim nazivom*
4. Dimljeni proizvodi od mesa2)	–	dimlјena šunka
	–	dimlјena plećka
	–	dimlјeni kare
	–	dimlјeno goveđe meso
	–	dimlјeni živinski file
	–	dimlјeni batak i/ili karabatak
	–	proizvod pod drugim nazivom*
5. Barene kobasice2)	a) Fino usitnjene barene kobasice	viršla
		frankfurter
		parizer
		bela kobasica
		proizvod pod drugim nazivom*
	b) Grubo usitnjene barene kobasice	srpska kobasica
		tirolska kobasica
		Mortadela
		proizvod pod drugim nazivom*
	v) Barene kobasice sa komadima mesa	šunkarica
		proizvod pod drugim nazivom*
	g) Mesni hlebovi	mesni hleb
6. Kuvane kobasice2)	a) Jetrene kobasice i paštete	jetrena kobasica
		jetrena pašteta
		mesna pašteta
		proizvod pod drugim nazivom*
	b) Krvavice	krvavica sa jezicima
		domaća krvavica
		proizvod pod drugim nazivom*
	v) Kuvane kobasice sa želeom	jezici sa želeom
		meso sa želeom
		domaća švargla i švargla
		proizvod pod drugim nazivom*
7. Jela od mesa2)	a) Polupripremlјena jela od mesa 2)	panirano meso
	b) Pripremlјena jela od mesa 2)	gulaš
		druga jela od mesa i druga jela sa mesom*
8. Konzerve od mesa 2)	a) Konzerve od mesa u komadima	kuvana šunka
		kuvana plećka
		kuvani kare
		kuvani živinski file
		kuvana slanina
		proizvod pod drugim nazivom*
	b) Konzerve od mesa u sopstvenom soku	govedina u sopstvenom soku
		svinjetina u sopstvenom soku
		proizvod pod drugim nazivom*
	v) Konzerve od usitnjenog mesa	mesni doručak
		proizvod pod drugim nazivom*
	g) Kobasice u konzervi	odgovara vrsti/nazivu barenih i kuvanih kobasica
	d) Jela od mesa u konzervi	gulaš
	–	druga jela od mesa i druga jela sa mesom*
9. Slanina	–	salamurena slanina1)
	–	suva slanina 1)
	–	pančeta/panceta 1)
	–	barena slanina 2)
	–	dimlјena slanina 2)
	–	papricirana slanina 2)
	–	slanina u omotaču 2)
	–	punjena slanina 2)
	–	proizvod pod drugim nazivom1), 2)*
10. Topljena mast i čvarci 2)	a) Toplјena mast	svinjska mast
		domaća svinjska mast
		loj preživara (goveđi, ovčiji, kozji)
		masti živine (guščija, kokošija, ćureća, pačija)
	b) Čvarci	domaći čvarci
		duvan čvarci
		živinski čvarci
	v) Proizvodi od masti i čvaraka*	–

1) Proizvodi od mesa koji se proizvode i stavlјaju u promet bez toplotne obrade

2) Proizvodi od mesa koji se proizvode i stavlјaju u promet sa toplotnom obradom

* Naziv proizvoda određuje proizvođač

1. Zahtevi kvaliteta za fermetisane kobasice

Član 40.

Fermentisane kobasice dobijaju se od mesa domaćih papkara i kopitara prve i druge kategorije, mesa živine prve kategorije i mesa divlјači, masnog tkiva i dodataka. Posle punjenja u omotače konzervišu se postupcima fermentacije i sušenja, odnosno zrenjem, sa ili bez dimlјenja.

U proizvodnji fermentisanih kobasica kao dodaci mogu da se upotreblјavaju so, soli za salamurenje, začini, ekstrakti začina, šećeri, aditivi, starter kulture, kao i vino, pivo i jaka alkoholna pića.

U proizvodnji fermentisanih kobasica koje se proizvode i stavlјaju u promet pod drugim nazivom, u skladu sa članom 2. ovog pravilnika, mogu da se upotreblјavaju i sledeći dodaci: arome dima, prirodne arome, vlakna uklјučujući i inulin, omega 3-masne kiseline, vitamini, mineralne materije, uglјeni hidrati, mleko i proizvodi od mleka i belančevinasti proizvodi od mleka, hrana i proizvodi bilјnog porekla i to pečurke, žitarice, povrće, voće i njihovi proizvodi.

Omotač fermentisanih kobasica može da bude obrađen praškom za pokrivanje, a površina proizvoda može da bude obložena sredstvima za oblaganje, koja mogu da sadrže želatin, belančevinaste proizvode, skrob, začine i aditive.

a) Zahtevi kvaliteta za fermentisane suve kobasice

Član 41.

Fermentisane suve kobasice su zreli i osušeni proizvodi od mesa koji se proizvode i stavlјaju u promet pod nazivom domaći kulen, kulen, zimska salama, sremska kobasica, sudžuk i čajna kobasica ili pod drugim nazivom u skladu sa članom 2. ovog pravilnika.

Fermentisane suve kobasice čuvaju se na temperaturi koju je odredio proizvođač, a upakovani naresci ovih kobasica na temperaturi od 0 do 7 °C.

Član 42.

Fermentisane suve kobasice u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) površina nije deformisana, omotač nije oštećen i dobro prileže uz nadev;

2) nadev na preseku ima izgled mozaika sastavlјenog od približno ujednačenih komadića mesa i masnog tkiva, koji su ravnomerno raspoređeni i međusobno povezani;

3) na preseku nema šuplјina i pukotina;

4) imaju stabilnu boju i prijatan i karakterističan miris i ukus;

5) imaju čvrstu konzistenciju;

6) sastojci nadeva se prilikom narezivanja ne razdvajaju;

7) pH vrednost je najmanje 5,0;

8) sadrže najviše do 35% vlage;

9) sadržaj proteina mesa je najmanje 20%, sadržaj kolagena u proteinima mesa najviše 15%, a sadržaj kolagena u proteinima mesa u proizvodu od mesa živine najviše 10%.

U proizvodu koji se proizvodi i stavlјa u promet pod drugim nazivom, pored uslova iz stava 1. tač. 1)–8) ovog člana, sadržaj proteina mesa ili sadržaj ukupnih proteina je najmanje 20%, sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima najviše do 15%, a sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima u proizvodu od mesa živine najviše do 10%.

Domaći kulen

Član 43.

Domaći kulen dobija se od svinjskog mesa prve kategorije, čvrstog masnog tkiva, soli ili soli za salamurenje, mlevene crvene začinske paprike, ekstrakta crvene začinske paprike i drugih začina i starter kultura.

Nadev domaćeg kulena je srednje do grubo usitnjen i puni se u slepo crevo ili zadnje crevo (kular) od svinja.

U domaćem kulenu sadržaj proteina mesa je najmanje 24%, sadržaj kolagena u proteinima mesa najviše do 10%, a pH vrednost je najmanje 5,3.

Kulen

Član 44.

Kulen se dobija od svinjskog mesa prve i druge kategorije, čvrstog masnog tkiva, soli ili soli za salamurenje, šećera, aditiva, mlevene crvene začinske paprike, ekstrakta crvene začinske paprike i drugih začina i starter kultura.

Nadev kulena je srednje do grubo usitnjen i puni se u prirodne i veštačke omotače većeg prečnika.

U kulenu sadržaj proteina mesa je najmanje 22%, sadržaj kolagena u proteinima mesa najviše do 15%, a pH vrednost je najmanje 5,0.

Zimska salama

Član 45.

Zimska salama dobija se od svinjskog mesa, goveđeg mesa i čvrstog masnog tkiva i dodataka iz člana 40. stav 2. ovog pravilnika.

Nadev zimske salame je finije do srednje usitnjen i puni se u prirodne i veštačke omotače većeg prečnika.

Za vreme zrenja, omotač zimske salame obrastaju plesni bele boje koje potiču od ostataka micelijuma, a gotov proizvod može da sadrži i prašak za pokrivanje.

U zimskoj salami sadržaj proteina mesa je najmanje 22% i sadržaj kolagena u proteinima mesa najviše do 15%, a pH vrednost je najmanje 5,3.

Sremska kobasica

Član 46.

Sremska kobasica dobija se od svinjskog mesa, čvrstog masnog tkiva i dodataka iz člana 40. stav 2. ovog pravilnika.

Nadev sremske kobasice je srednje usitnjen i puni se u tanko crevo od svinje.

Sudžuk

Član 47.

Sudžuk se dobija od goveđeg mesa, loja i dodataka iz člana 40. stav 2. ovog pravilnika.

Nadev sudžuka puni se u tanko crevo od goveda ili u odgovarajuće veštačke omotače.

Čajna kobasica

Član 48.

Čajna kobasica dobija se od mesa, masnog tkiva i dodataka iz člana 40. stav 2. ovog pravilnika.

Nadev čajne kobasice je fino do srednje usitnjen i puni se u veštačke omotače.

b) Zahtevi kvaliteta za fermentisane polusuve kobasice

Član 49.

Fermentisane polusuve kobasice su fermentisani, delimično osušeni proizvodi od mesa, koji mogu da imaju konzistenciju za narezivanje ili za mazanje.

Fermentisane polusuve kobasice za narezivanje čuvaju se na temperaturi koju je odredio proizvođač, a upakovani naresci ovih kobasica i fermentisane kobasice za mazanje na temperaturi od 0 do 7 °C.

Fermentisane polusuve kobasice proizvode se i stavlјaju u promet pod nazivom panonska kobasica i čajni namaz ili pod drugim nazivom u skladu sa članom 2. ovog pravilnika.

Fermentisane polusuve kobasice za narezivanje koje se proizvode i stavlјaju u promet pod drugim nazivom mogu da se obrađuju toplotom posle završene fermentacije.

Član 50.

Fermentisane polusuve kobasice u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) površina nije deformisana i omotač dobro prileže uz nadev;

2) nadev grublјe usitnjenog proizvoda ima izgled mozaika sastavlјenog od približno ujednačenih komadića mesa i masnog tkiva, a nadev fino usitnjenih proizvoda je homogen bez vidlјivih delova tkiva;

3) sastojci nadeva su ravnomerno raspoređeni i povezani;

4) na preseku kobasica nema šuplјina i pukotina;

5) imaju stabilnu boju i prijatan kiselkast miris i ukus na fermentaciju i začine;

6) u proizvodu koji ima konzistenciju za narezivanje sadržaj proteina mesa je najmanje 16% i sadržaj kolagena u proteinima mesa najviše do 15%, a sadržaj kolagena u proteinima mesa u proizvodu od mesa živine najviše 10%;

7) u proizvodu koji ima konzistenciju za mazanje sadržaj proteina mesa je najmanje 14% i sadržaj kolagena u proteinima mesa najviše 15%, a sadržaj kolagena u proteinima mesa u proizvodu od mesa živine najviše 10%.

Panonska kobasica

Član 51.

Panonska kobasica je fermentisana polusuva kobasica za narezivanje, dobijena od mesa, čvrstog masnog tkiva i dodataka iz člana 40. stav 2. ovog pravilnika.

Nadev panonske kobasice je finije usitnjen i puni se u omotače šireg prečnika.

Čajni namaz

Član 52.

Čajni namaz je fermentisana polusuva kobasica mazive konzistencije, dobijena od mesa, masnog tkiva i dodataka iz člana 40. stav 2. ovog pravilnika.

Nadev čajnog namaza je fino usitnjen i puni se u omotače užeg prečnika.

2. Zahtevi kvaliteta za toplotom obrađene sušene kobasice

Član 53.

Toplotom obrađene sušene kobasice dobijaju se od mesa domaćih papkara i kopitara prve i druge kategorije, mesa živine prve kategorije i mesa divlјači, masnog tkiva i dodataka, koji se posle punjenja u omotače obrađuju toplotom pri temperaturama iznad 50 °C i sušenjem, sa ili bez fermentacije i/ili dimlјenja.

U proizvodnji toplotom obrađenih sušenih kobasica kao dodaci mogu da se upotreblјava so, soli za salamurenje, začini, ekstrakti začina, šećeri, aditivi i starter kulture.

Član 54.

Toplotom obrađene sušene kobasice u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) površina nije deformisana, omotač nije oštećen i dobro prileže uz nadev;

2) nadev na preseku ima izgled mozaika sastavlјenog od približno ujednačenih komadića mesa i masnog tkiva, koji su ravnomerno raspoređeni i međusobno povezani;

3) na preseku nema šuplјina i pukotina;

4) imaju stabilnu boju i prijatan i karakterističan miris i ukus;

5) imaju čvrstu konzistenciju;

6) sastojci nadeva se prilikom narezivanja ne razdvajaju;

7) sadržaj proteina mesa je najmanje 18%, sadržaj kolagena u proteinima mesa najviše 20%, a sadržaj kolagena u proteinima mesa u proizvodu od mesa živine najviše 10%.

3. Zahtevi kvaliteta za suvomesnate proizvode

Član 55.

Suvomesnati proizvodi dobijaju se od mesa u komadima, sa pripadajućim kostima, potkožnim masnim tkivom i kožom ili bez njih, i dodataka, koji se u toku proizvodnje konzervišu postupcima solјenja, salamurenja i sušenja, sa dimlјenjem ili bez dimlјenja.

Suvomesnati proizvodi proizvode se i stavlјaju u promet pod nazivom suva šunka sa i bez kostiju (pršut), pršuta, suvi vrat, buđola, stelјa i pastrma ili pod drugim nazivom u skladu sa članom 2. ovog pravilnika.

U proizvodnji suvomesnatih proizvoda kao dodaci mogu da se upotreblјavaju so, soli za salamurenje, šećeri, začini, ekstrakti začina, aditivi, arome dima i starter kulture.

Suvomesnati proizvodi mogu da se stavlјaju u promet u omotaču ali tada u nazivu imaju oznaku koja na to ukazuje.

Suvomesnati proizvodi čuvaju se na temperaturi koju je odredio proizvođač, a upakovani naresci ovih proizvoda na temperaturi od 0 do 7 °C.

Suvomesnati proizvodi dobijeni od mesa preživara, kopitara, živine i divlјači u nazivu imaju oznaku koja ukazuje na tu vrstu mesa.

Član 56.

Suvomesnati proizvodi u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) površina im je suva i čista;

2) spolјašnji izgled, izgled preseka, miris, ukus, konzistencija i tekstura su svojstveni vrsti mesa i zrelom proizvodu;

3) izgled, boja, miris i ukus dimlјenih proizvoda potiču i od dima;

4) karakterističnog su oblika, uredno obrađenih rubova i bez zaseka;

5) boja mesnatih delova na preseku je karakteristična i stabilna;

6) masno tkivo je bele boje, a površinski slojevi mogu da imaju žućkastu nijansu;

7) odnos između sadržaja vode i sadržaja proteina mesa u mesnatom delu tog proizvoda je najviše 2,5:1.

Suva šunka sa i bez kostiju (pršut)

Član 57.

Suva šunka je proizvod od svinjskog buta, bez nogice, repa, krsne kosti, sa ili bez karličnih kostiju, potpuno ili delimično prekriven masnim tkivom i kožom i dodataka iz člana 55. stav 3. ovog pravilnika.

Suva šunka bez kosti je proizvod od mesa dobijen od svinjskog buta, bez nogice, repa, krsne kosti, karličnih kostiju, butne kosti i potkolenice, sa pripadajućom kožom i masnim tkivom ili bez njih i od dodataka iz člana 55. stav 3. ovog pravilnika.

U toku proizvodnje površina proizvoda može da se premazuje, odnosno obrađuje masom od životinjskih masti, brašna i začina ili vinom i začinima.

Pršuta

Član 58.

Pršuta se dobija od pravilno oblikovanih komada mesa prve kategorije bez kosti i od dodataka iz člana 55. stav 3. ovog pravilnika.

U nazivu proizvoda iz stava 1. ovog člana navodi se vrsta mesa.

Suvi vrat i buđola

Član 59.

Suvi vrat dobija se od svinjskog vrata bez kosti, površinskog masnog tkiva i kože, kao i od dodataka iz člana 55. stav 3. ovog pravilnika.

Buđola se dobija od mesa svinjskog vrata bez kosti, površinskog masnog tkiva, kože i dodataka iz člana 55. stav 3. ovog pravilnika, sušenjem u omotaču i/ili mrežici.

Stelјa i pastrma

Član 60.

Stelјa se dobija od ovčijeg trupa iz kog su izvađene velike kosti i dodataka iz člana 55. stav 3. ovog pravilnika.

Pastrma se dobija od ovčijeg trupa sa pripadajućim kostima i dodataka iz člana 55. stav 3. ovog pravilnika.

4. Zahtevi kvaliteta za dimlјene proizvode od mesa

Član 61.

Dimlјeni proizvodi od mesa dobijaju se od mesa u komadima, sa ili bez pripadajućih kostiju, kože, potkožnog masnog tkiva, kao i kostiju kičmenog stuba na kojima je zaostalo meso posle ručnog otkoštavanja i dodataka. Dimlјeni proizvodi od mesa dime se i obrađuju toplotom na temperaturi pasterizacije.

Dimlјeni proizvodi od mesa proizvode se i stavlјaju u promet pod nazivom dimlјena šunka, dimlјena plećka, dimlјeni kare, dimlјeno goveđe meso, dimlјeni živinski file, dimlјeni batak i/ili karabatak ili pod drugim nazivom u skladu sa članom 2. ovog pravilnika.

U proizvodnji dimlјenih proizvoda od mesa kao dodaci mogu da se upotreblјavaju so, soli za salamurenje, voda, začini, ekstrakti začina, arome dima, prirodne arome, šećeri i aditivi.

U proizvodnji dimlјenih proizvoda od mesa koji se stavlјaju u promet pod drugim nazivom mogu da se upotreblјavaju kao dodaci i uglјeni hidrati: skrob i proizvodi od skroba i belančevinasti proizvodi.

Dimlјeni proizvodi od mesa koji se stavlјaju u promet u omotaču u nazivu imaju oznaku koja na to ukazuje.

Dimlјeni proizvodi od mesa i upakovani naresci ovih proizvoda čuvaju se na temperaturi od 0 do 4 °C.

Dimlјeni proizvodi od mesa dobijeni od mesa preživara, kopitara, živine i divlјači u nazivu imaju oznaku koja ukazuje na tu vrstu mesa.

Član 62.

Dimlјeni proizvodi od mesa u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) površina im je suva i čista;

2) pravilnog su oblika, uredno obrađenih rubova i bez zaseka;

3) boja mesnatih delova je karakteristična i stabilna;

4) masno tkivo je bele boje, a površinski slojevi mogu da imaju žućkastu nijansu;

5) koža je svetlije do tamnije smeđe boje, bez zaseka i drugih oštećenja;

6) prijatnog su i svojstvenog mirisa i ukusa na dim i vrstu mesa;

7) sadržaj proteina mesa u mesnatom delu proizvoda je najmanje 16%.

U proizvodu koji se proizvodi i stavlјa u promet pod drugim nazivom, pored uslova iz stava 1. tač. 1)–6) ovog člana, sadržaj proteina mesa ili sadržaj ukupnih proteina u mesnatom delu proizvoda, dobijenog od mesa buta, slabina, leđa, belog mesa živine, bataka i karabataka je najmanje 16%, a u mesnatom delu proizvoda od mesa vrata najmanje 14%.

Dimlјena šunka

Član 63.

Dimlјena šunka dobija se od svinjskog buta, bez nogice i karličnih kostiju, sa ili bez pripadajuće butne kosti i potkožnog masnog tkiva i kože, kao i dodataka iz člana 61. stav 3. ovog pravilnika.

Dimlјena plećka

Član 64.

Dimlјena plećka dobija se od svinjske plećke, bez nogice i kostiju, sa ili bez pripadajuće kože i potkožnog masnog tkiva i dodataka iz člana 61. stav 3. ovog pravilnika.

Dimlјeni kare

Član 65.

Dimlјeni kare dobija se od mesa slabine i leđa svinja, bez kosti, sa ili bez pripadajuće kože i potkožnog masnog tkiva, kao i od dodataka iz člana 61. stav 3. ovog pravilnika.

Dimlјeno goveđe meso

Član 66.

Dimlјeno goveđe meso dobija se od mesa prve kategorije goveda bez kosti i od dodataka iz člana 61. stav 3. ovog pravilnika.

Dimlјeni živinski file

Član 67.

Dimlјeni živinski file dobija se od mesa grudi živine bez kosti i kožice, kao i od dodataka iz člana 61. stav 3. ovog pravilnika.

U nazivu proizvoda iz stava 1. ovog člana navodi se vrsta živinskog mesa.

Dimlјeni batak i/ili karabatak

Član 68.

Dimlјeni batak i/ili karabatak dobija se od bataka i/ili karabataka živine i dodataka iz člana 61. stav 3. ovog pravilnika.

U nazivu proizvoda iz stava 1. ovog člana navodi se vrsta živinskog mesa.

5. Zahtevi kvaliteta za barene kobasice

Član 69.

Barene kobasice dobijaju se od mesa, masnog tkiva, vezivnog tkiva, iznutrica, proizvoda od krvi i dodataka, kod kojih deo nadeva može da čini mesno testo i koji se, posle punjenja u omotače ili u kalupe, obrađuju toplotom na temperaturi pasterizacije, sa ili bez dimlјenja.

U proizvodnji barenih kobasica kao dodaci mogu da se upotreblјavaju so, soli za salamurenje, voda, začini, ekstrakti začina, šećeri, aditivi, arome dima i prirodne arome.

U proizvodnji barenih kobasica pod nazivom viršla i mortadela mogu se dodavati dodaci u skladu sa čl. 72. i 80. ovog pravilnika.

Proizvodi koji se stavlјaju u promet pod drugim nazivom, u skladu sa članom 2. ovog pravilnika, mogu da se izrađuju i od MSM, a u njihovoj proizvodnji mogu da se upotreblјavaju i sledeći dodaci: vlakna uklјučujući i inulin, kao i omega 3-masne kiseline, vitamini, mineralne materije, uglјeni hidrati, belančevinasti proizvodi, mleko i proizvodi od mleka, jaja i proizvodi od jaja, masti i ulјa bilјnog i životinjskog porekla, hrana i proizvodi bilјnog porekla (pečurke, žitarice, med, povrće, voće i njihovi proizvodi, vino i pivo), kao i jaka alkoholna pića.

Barene kobasice i upakovani naresci ovih proizvoda čuvaju se na temperaturi od 0 do 4 °C;

a) Zahtevi kvaliteta za fino usitnjene barene kobasice

Član 70.

Fino usitnjene barene kobasice dobijaju se od mesa koje je fino usitnjeno, a kod proizvoda sa dodatkom kockica masnog tkiva, sira i hrane bilјnog porekla ovi sastojci mogu biti vidlјivi.

Fino usitnjene barene kobasice proizvode se i stavlјaju u promet pod nazivom viršla, frankfurter, parizer i bela kobasica ili pod drugim nazivom u skladu sa članom 2. ovog pravilnika.

Član 71.

Fino usitnjene barene kobasice u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) jedre su i sočne i pod lakim pritiskom ne otpuštaju tečnost;

2) nemaju oštećenja, veće nabore i deformacije;

3) nadev je homogen, ujednačene i stabilne boje i nema izdvojenog želea i masti;

4) omotač prileže uz nadev;

5) prijatnog su i svojstvenog mirisa i ukusa;

6) ako to nije drukčije propisano ovim pravilnikom, sadržaj proteina mesa je najmanje 10% i sadržaj kolagena u proteinima mesa najviše do 20%, a sadržaj kolagena u proteinima mesa u proizvodu od mesa živine najviše do 10%.

U proizvodu koji se proizvodi i stavlјa u promet pod drugim nazivom, pored uslova iz stava 1. tač. 1)–5) ovog člana, sadržaj proteina mesa ili sadržaj ukupnih proteina je najmanje 10%, sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima najviše do 25%, a sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima u proizvodu od mesa živine najviše do 15%.

Viršla

Član 72.

Viršla se dobija od mesa i masnog tkiva, najviše do 2% belančevinastih proizvoda, skroba, vode, vlakana, soli, soli za salamurenje, ekstrakta začina, fosfata, antioksidanasa i začina.

Nadev viršle puni se u prirodne ili u veštačke omotače uskog prečnika.

U viršli sadržaj proteina mesa ili ukupnih proteina je najmanje 11% i sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima najviše do 20%, a u proizvodu od mesa živine sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima najviše do 10%.

Frankfurter

Član 73.

Frankfurter se dobija od mesa i masnog tkiva svinje, proizvoda od krvi i dodataka iz člana 69. stav 2. ovog pravilnika.

Nadev frankfurtera puni se u prirodne omotače uskog prečnika.

U frankfurteru sadržaj proteina mesa je najmanje 11% i sadržaj kolagena u proteinima mesa najviše do 20%.

Parizer

Član 74.

Parizer se dobija od mesa, masnog tkiva, proizvoda od krvi i dodataka iz člana 69. stav 2. ovog pravilnika.

Nadev parizera sadrži kockice čvrstog masnog tkiva bele boje i puni se u prirodne ili veštačke omotače širokog prečnika.

Bela kobasica

Član 75.

Bela kobasica dobija se od mesa, masnog tkiva, proizvoda od krvi i dodataka iz člana 69. stav 2. ovog pravilnika.

Nadev bele kobasice može da se puni u prirodne ili u jestive omotače odgovarajućeg prečnika.

b) Zahtevi kvaliteta za grubo usitnjene barene kobasice

Član 76.

Grubo usitnjene barene kobasice dobijaju se od mesa kod kojih je deo nadeva grubo usitnjen.

Grubo usitnjene barene kobasice proizvode se i stavlјaju u promet pod nazivom srpska kobasica, tirolska kobasica i mortadela ili pod drugim nazivom u skladu sa članom 2. ovog pravilnika.

Član 77.

Grubo usitnjene barene kobasice u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) omotač prileže uz nadev i nema izdvojenog želea i masti;

2) meso je ujednačene stabilne boje i sastojci nadeva su ravnomerno raspoređeni i povezani;

3) masno tkivo je beličaste boje i prilikom sečenja ne ispada iz nadeva;

4) prijatnog su i svojstvenog mirisa i ukusa;

5) ako to nije drukčije propisano ovim pravilnikom, sadržaj proteina mesa je najmanje 12% i sadržaj kolagena u proteinima mesa najviše do 20%, a sadržaj kolagena u proteinima mesa u proizvodu od mesa živine najviše do 10%.

U proizvodu koji se proizvodi i stavlјa u promet pod drugim nazivom, pored uslova iz stava 1. tač. 1)–4) ovog člana, sadržaj proteina mesa ili sadržaj ukupnih proteina je najmanje 12% i sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima najviše do 25%, a sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima u proizvodu od mesa živine najviše do 15%.

Srpska kobasica

Član 78.

Srpska kobasica je proizvod koji se dobija od mesa svinja i to: 20% mesne emulzije koja je sačinjena od 40% mesa, 40% čvrstog masnog tkiva i 20% vode i 80% usitnjenog svinjskog mesa i masnog tkiva u kome je udeo mesa 80%, a čvrstog masnog tkiva 20%, soli, nitrita, fosfata i antioksidanasa i sledećih začina: paprika, biber, beli luk.

U srpskoj kobasici sadržaj proteina mesa je najmanje 16% i sadržaj kolagena u proteinima mesa najviše 15%.

Tirolska kobasica

Član 79.

Tirolska kobasica dobija se od mesa, čvrstog masnog tkiva, proizvoda od krvi i dodataka iz člana 69. stav 2. ovog pravilnika.

Nadev tirolske kobasice puni se u omotače širokog prečnika crne boje.

Mortadela

Član 80.

Mortadela se dobija od mesa, čvrstog masnog tkiva, vezivnog tkiva, želudaca, soli za salamurenje, proizvoda od krvi, belančevinastih proizvoda, skroba, začina, ekstrakta začina, šećera, aditiva, vode i hrane bilјnog porekla.

Nadev mortadele puni se u prozirne veštačke omotače širokog prečnika, u nadevu se nalaze kocke čvrstog masnog tkiva bele boje, a mogu da budu vidlјivi zrna bibera, drugih začina, pistacije, šampinjoni, masline bez koštice i druga hrana bilјnog porekla.

U mortadeli, sadržaj proteina mesa ili sadržaj ukupnih proteina je najmanje 12%, a sadržaj kolagena u proteinima najviše do 30%.

v) Zahtevi kvaliteta za barene kobasice sa komadima mesa

Član 81.

Barene kobasice sa komadima mesa dobijaju se od mesa kod kojih deo nadeva čine komadi salamurenog mesa prve kategorije.

Barene kobasice sa komadima mesa proizvode se i stavlјaju u promet pod nazivom šunkarica ili pod drugim nazivom u skladu sa članom 2. ovog pravilnika.

Član 82.

Barene kobasice sa komadima mesa u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) omotač dobro prileže uz nadev i nema izdvojenog želea i masti;

2) komadi mesa su ujednačene i stabilne boje, ravnomerno raspoređeni i povezani sa drugim sastojcima nadeva;

3) masno tkivo je beličaste boje i prilikom sečenja ne ispada iz nadeva;

4) prijatnog su i svojstvenog mirisa i ukusa;

5) sadržaj proteina mesa je najmanje 14% i da je sadržaj kolagena u proteinima mesa najviše do 15%, a relativan sadržaj kolagena u proteinima mesa u proizvodu od mesa živine najviše do 10%.

U proizvodu koji se proizvodi i stavlјa u promet pod drugim nazivom, pored uslova iz stava 1. tač. 1) do 4) ovog člana, sadržaj proteina mesa ili sadržaj ukupnih proteina je najmanje 14% i sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima najviše do 20%, a relativan sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima u proizvodu od mesa živine najviše do 15%.

Šunkarica

Član 83.

Šunkarica se dobija od mesa, čvrstog masnog tkiva, vode, proizvoda od krvi i dodataka iz člana 69. stav 2. ovog pravilnika.

U nadevu šunkarice nalaze se komadi mesa prve kategorije, a nadev se puni u omotače širokog prečnika.

g) Zahtevi kvaliteta za mesne hlebove

Član 84.

Mesni hleb dobija se od mesa iz grupe barenih kobasica i proizvodi se i stavlјa u promet u skladu sa članom 69. ovog pravilnika.

Mesni hleb se obrađuje toplotom u kalupima.

Mesni hleb ima ujednačenu stabilnu boju na preseku, povezan nadev i prijatan miris i ukus, a na površini tog proizvoda može da se nalazi pokorica svetlo smeđe do smeđe boje.

U mesnom hlebu, sadržaj proteina mesa ili sadržaj ukupnih proteina je najmanje 10% i sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima najviše do 25%, a sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima u proizvodu od mesa živine najviše do 15%.

6. Zahtevi kvaliteta za kuvane kobasice

Član 85.

Kuvane kobasice dobijaju se od mesa, masnog tkiva, vezivnog tkiva, iznutrica, krvi, proizvoda od mesa, proizvoda od krvi, vode, bujona, supe i dodataka i posle punjenja u omotače ili posude obrađuju se toplotom na temperaturama pasterizacije ili kuvanja.

U toku proizvodnje kuvanih kobasica sirovine mogu da se bare, kuvaju ili prže u masti.

U proizvodnji kuvanih kobasica kao dodaci mogu da se upotreblјavaju so, soli za salamurenje, voda, začini, ekstrakti začina, šećeri, aditivi, arome dima i prirodne arome.

Kuvane kobasice čuvaju se na odgovarajućoj temperaturi, i to: pasterizovani proizvodi na temperaturi od 0 do 4 °C, kuvani proizvodi na temperaturi do 7 °C i upakovani naresci od ovih proizvoda na temperaturi od 0 do 4 °C.

a) Zahtevi kvaliteta za jetrene kobasice i paštete

Član 86.

Jetrene kobasice i paštete dobijaju se od mesa, jetre i drugih iznutrica, masnog tkiva, vezivnog tkiva, krvi, proizvoda od krvi, bujona, supe i dodataka.

Jetrene kobasice i paštete mogu da budu fino ili grubo usitnjene, što se navodi u nazivu proizvoda.

Jetrene kobasice i paštete obrađuju se toplotom u prirodnim ili veštačkim omotačima, a paštete mogu da se obrađuju toplotom i u kalupima, pri čemu se oblažu tankim listovima masnog tkiva ili slanine.

Jetrene kobasice i paštete proizvode se i stavlјaju u promet pod nazivom jetrena kobasica, jetrena pašteta i mesna pašteta ili pod drugim nazivom u skladu sa članom 2. ovog pravilnika.

U proizvodnji jetrenih kobasica i pašteta koje se proizvode i stavlјaju u promet pod drugim nazivom može da se upotreblјava MSM, a pored dodataka iz člana 85. stav 3. ovog pravilnika mogu da se upotreblјavaju i sledeći dodaci: vlakna, uklјučujući i inulin, kao i omega-3 masne kiseline, vitamini, mineralne materije, uglјeni hidrati: skrob i proizvodi od skroba, belančevinasti proizvodi, mleko i proizvodi od mleka, jaja i proizvodi od jaja, masti i ulјa bilјnog i životinjskog porekla, hrana i proizvodi bilјnog porekla (pečurke, žitarice, med, povrće, voće i njihovi proizvodi, vino i pivo), kao i jaka alkoholna pića.

Član 87.

Jetrene kobasice i paštete u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) omotač prileže uz nadev i nije oštećen;

2) nadev je na preseku ujednačene i stabilne boje;

3) nema izdvojene masti i želea i imaju mazivu konzistenciju;

4) prijatnog su i svojstvenog mirisa i ukusa;

5) sadržaj proteina mesa ili sadržaj ukupnih proteina je najmanje 9% i sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima najviše 25%, a sadržaj kolagena u proteinima ili ukupnim proteinima u proizvodu od mesa živine najviše 15%.

U proizvodu koji se proizvodi i stavlјa u promet pod drugim nazivom, pored uslova iz stava 1. tač. 1)–4) ovog člana, sadržaj proteina mesa ili ukupnih proteina je najmanje 8% i sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima najviše do 30%, a sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima u proizvodu od mesa živine najviše do 15%.

Jetrena kobasica

Član 88.

Jetrena kobasica (jetrenjača, džigernjača) dobija se od mesa, masnog tkiva, jetre najmanje 10%, drugih iznutrica, vezivnog tkiva, krvi, proizvoda od krvi, bujona, supe, luka i dodataka iz člana 85. stav 3. ovog pravilnika.

Jetrena pašteta

Član 89.

Jetrena pašteta dobija se od mesa, masnog tkiva, jetre najmanje 10%, drugih iznutrica, vezivnog tkiva, krvi, proizvoda od krvi, skroba, bujona, supe, luka i dodataka iz člana 85. stav 3. ovog pravilnika.

Jetrena pašteta koja se proizvodi i stavlјa u promet kao sterilisana konzerva može da sadrži i belančevinaste proizvode.

Mesna pašteta

Član 90.

Mesna pašteta dobija se od mesa, masnog tkiva, iznutrica, vezivnog tkiva, krvi, proizvoda od krvi, bujona, supe, luka i dodataka iz člana 85. stav 3. ovog pravilnika.

b) Zahtevi kvaliteta za krvavice

Član 91.

Krvavice se dobijaju od mesa, krvi, kožica, masnog tkiva i iznutrica svinja, bujona ili supe i dodataka iz člana 85. stav 3. ovog pravilnika.

Osnovnu masu nadeva krvavice čine usitnjene kuvane kožice i krv.

Krvavice se proizvode i stavlјaju u promet pod nazivom krvavica sa jezicima i domaća krvavica ili pod drugim nazivom u skladu sa članom 2. ovog pravilnika.

Član 92.

Krvavice u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) omotač dobro prileže uz nadev i nije oštećen;

2) boja osnovne mase nadeva je crvena do tamno crvena, kockice masnog tkiva su bele boje i komadi mesa i jezici su prosalamureni;

3) sastojci nadeva su na preseku što ravnomernije raspoređeni i međusobno povezani i konzistencija je takva da se proizvod može narezivati;

4) prijatnog su i svojstvenog mirisa i ukusa;

5) sadržaj masti je najviše do 35%.

Proizvodi koji se proizvode i stavlјaju u promet pod drugim nazivom, ispunjavaju zahteve kvaliteta iz stava 1. ovog člana.

Krvavica sa jezicima

Član 93.

Krvavica sa jezicima dobija se od jezika, krvi, kožica i masnog tkiva svinja, bujona ili supe i dodataka iz člana 85. stav 3. ovog pravilnika.

Nadev krvavice sa jezicima čine manji ili veći komadi salamurenih svinjskih jezika, kockice masnog tkiva bele boje i homogena masa od kuvanih kožica i krvi.

Nadev krvavice sa jezicima može da se puni u želudac od svinje ili u odgovarajuće veštačke omotače.

Domaća krvavica

Član 94.

Domaća krvavica dobija se od krvi, kožica, masnog tkiva i mesa glava svinja, bujona ili supe i dodataka iz člana 85. stav 3. ovog pravilnika.

Nadev domaće krvavice može da se puni u debelo crevo od svinje ili u odgovarajuće veštačke omotače.

v) Zahtevi kvaliteta za kuvane kobasice sa želeom

Član 95.

Kuvane kobasice sa želeom dobijaju se od mesa, proizvoda od mesa, jezika, svinjskih ili telećih kožica, masnog tkiva, želatina i dodataka iz člana 85. stav 3. ovog pravilnika.

Kuvane kobasice sa želeom se proizvode i stavlјaju u promet pod nazivom jezici sa želeom, meso sa želeom, domaća švargla i švargla ili pod drugim nazivom u skladu sa članom 2. ovog pravilnika.

Član 96.

Kuvane kobasice sa želeom u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) omotač prileže uz nadev i nije oštećen;

2) želatinska masa je kompaktna, žućkasta i prozračna, komadi mesa, jezika i proizvoda su prosalamureni i ujednačenog oblika i veličine;

3) osnovni sastojci tih proizvoda ravnomerno su raspoređeni u želatinskoj masi i konzistencija proizvoda je takva da se mogu narezivati;

4) prijatnog su i svojstvenog mirisa i ukusa;

5) sadrže najmanje 50% jezika ili mesa ili proizvoda od mesa.

Proizvodi koji se proizvode i stavlјaju u promet pod drugim nazivom ispunjavaju zahteve kvaliteta iz stava 1. ovog člana.

Jezici sa želeom

Član 97.

Jezici sa želeom dobijaju se od svinjskih ili goveđih jezika, želatina i dodataka iz člana 85. stav 3. ovog pravilnika.

Nadev proizvoda čine komadi salamurenih jezika i želatinska masa.

Nadev iz stava 2. ovog člana puni se u omotače širokog prečnika.

Meso sa želeom

Član 98.

Meso sa želeom dobija se od komada salamurenog mesa, proizvoda od mesa, želatina i dodataka iz člana 85. stav 3. ovog pravilnika.

U želatinskoj masi proizvoda pored komada salamurenog mesa i proizvoda od mesa može da se nalazi i druga hrana (pečurke i/ili povrće).

Nadev proizvoda puni se u omotače širokog prečnika.

Domaća švargla i švargla

Član 99.

Domaća švargla i švargla dobijaju se od mesa svinjskih glava, svinjskih srca i jezika, kožica, bujona ili supe, soli ili soli za salamurenje, začina i ekstrakata začina.

Nadev domaće švargle puni se u želudac ili slepo crevo od svinje, a nadev za švarglu u veštačke omotače širokog prečnika.

7. Zahtevi kvaliteta za jela od mesa

Član 100.

Jela od mesa dobijaju se od mesa, poluproizvoda od mesa, proizvoda od mesa, iznutrica i dodataka, i mogu se posle kulinarske i toplotne obrade stavlјati u promet kao polupripremlјena jela od mesa i pripremlјena jela od mesa.

Polupripremlјena jela od mesa mogu da se proizvode i stavlјaju u promet kao hladna jela i zamrznuta jela, a pripremlјena jela od mesa mogu da se proizvode i stavlјaju u promet kao topla jela, hladna jela i zamrznuta jela.

U nazivu jela iz stava 1. ovog člana navodi se vrsta jela i vrsta mesa od kojeg je jelo dobijeno.

Jela od mesa sadrže meso, poluproizvode ili proizvode od mesa, u količini od najmanje 30%, ukoliko to nije drugačije propisano ovim pravilnikom.

Topla jela od mesa čuvaju se i služe na temperaturi od najmanje 63 ºS, hladna jela od mesa čuvaju se na temperaturi od 0 °C do 4 °C, a zamrznuta jela od mesa na temperaturi od najmanje –18 °C.

a) Zahtevi kvaliteta za polupripremlјena jela od mesa

Član 101.

Polupripremlјena jela od mesa dobijaju se od svežeg mesa i dodataka i koja su posle kulinarske obrade namenjena za konzumiranje nakon toplotne obrade.

Polupripremlјena jela od mesa se stavlјaju u promet pod nazivom panirano meso ili pod drugim nazivom u skladu sa članom 2. ovog pravilnika.

Član 102.

Polupripremlјena jela od mesa u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) ako sadrže panadu, da je površinski sloj bez oštećenja i da ima ujednačenu boju;

2) da su posle preporučene toplotne obrade prijatnog mirisa i ukusa.

Panirano meso

Član 103.

Panirno meso dobija se paniranjem odreska mesa bez kosti i može da se stavlјa u promet pod nazivom Karađorđeva šnicla, Bečka šnicla, Pariska šnicla ili pod drugim nazivom.

Proizvod pod drugim nazivom može da se izrađuje od manjih komada mesa koji su povezani u celinu i obloženi panadom, a koji se označavaju u skladu sa posebnim propisom.

b) Zahtevi kvaliteta za pripremlјena jela od mesa

Član 104.

Pripremlјena jela od mesa su potpuno obrađena toplotom i mogu da se konzumiraju posle proizvodnje ili kao hladna jela od mesa ili posle kratkotrajnog zagrevanja.

Pripremlјena jela od mesa proizvode se i stavlјaju u promet pod nazivom gulaš ili pod drugim nazivom u skladu sa članom 2. ovog pravilnika, kao druga jela od mesa i druga jela sa mesom.

Član 105.

Pripremlјena jela od mesa su potpuno obrađena toplotom i u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) osnovni sastojci tih proizvoda su ujednačenog i pravilnog oblika;

2) tečni deo tih proizvoda je bez grudvica i svojstven upotreblјenim sastojcima;

3) želatinska masa, ukoliko je proizvodi sadrže, je prozirna i prilikom sečenja se ne raspada;

4) prijatnog su i svojstvenog mirisa i ukusa.

Proizvodi koji se proizvode i stavlјaju u promet pod drugim nazivom ispunjavaju zahteve kvaliteta iz stava 1. ovog člana.

Gulaš

Član 106.

Gulaš se dobija od goveđeg mesa, vode, bujona ili supe, soli, začina, ekstrakata začina, aditiva, brašna, skroba, luka, paradajza, masti i ulјa.

Meso u gulašu isečeno je na komade koji su približno jednake veličine.

Količina mesa u gulašu je najmanje 35%.

Druga jela od mesa i druga jela sa mesom

Član 107.

Druga jela od mesa i druga jela sa mesom dobijaju se od mesa, poluproizvoda od mesa, proizvoda od mesa ili iznutrica, bujona ili supe i dodataka.

U nazivu jela iz stava 1. ovog člana navodi se vrsta jela i vrsta mesa od kojeg je jelo dobijeno.

Količina mesa, poluproizvoda od mesa, proizvoda od mesa ili iznutrica u drugim jelima od mesa je najmanje 30%, a količina tih sastojaka u drugim jelima sa mesom je najmanje 20%.

8. Zahtevi kvaliteta za konzerve od mesa

Član 108.

Konzerve od mesa dobijaju se od mesa, poluproizvoda od mesa, proizvoda od mesa, masnog tkiva, vezivnog tkiva, iznutrica, krvi, proizvoda od krvi i dodataka.

Konzerve od mesa hermetički zatvorenim posudama ili omotačima obrađuju se toplotom na temperaturama pasterizacije, kuvanja ili sterilizacije.

Konzerve od mesa koje se stavlјaju u promet u omotaču, nose oznaku koja na to ukazuje.

Pasterizovane konzerve čuvaju se na temperaturi od 0 do 4 °C, kuvane konzerve na temperaturi do 7 °C, sterilisane konzerve na temperaturi koju je odredio proizvođač, a upakovani naresci ovih proizvoda na temperaturi od 0 do 4 °C.

Član 109.

Konzerve od mesa u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) hermetične su (zaptivene);

2) nisu deformisane;

3) spolјna površina limenki je čista i bez znakova korozije;

4) dno i poklopac su neznatno ulegnuti, pod pritiskom ne federiraju, osim kod limenki sa lako-otvarajućim poklopcem, koje mogu blago da federiraju i dno može biti ravno ili neznatno izbočeno;

5) dupli spojevi limenke su pravilno formirani, bez deformacija na spojevima i u njihovoj okolini;

6) uzdužni spoj tela trodelnih limenki je preklopni, s tim da su površine ovog spoja sa obe strane zaštićene dopunskim slojem laka;

7) unutrašnje površine limenke su zaštićene prevlakom laka koja je hemijski otporna prema dejstvu sadržaja limenke i koja ima dobru athezivnost i nema diskoloracija;

8) izgled, sastav, ukus, miris, boja i tekstura sadržaja su svojstveni za odgovarajuću vrstu proizvoda;

9) ukupna količina izdvojenog želea i masti je najviše do 5% od deklarisane neto mase proizvoda.

a) Zahtevi kvaliteta za konzerve od mesa u komadima

Član 110.

Konzerve od mesa u komadima dobijaju se od mesa i dodataka.

Konzerve od mesa u komadima proizvode se i stavlјaju u promet pod nazivom kuvana šunka, kuvana plećka, kuvani kare, kuvani živinske file i kuvana slanina ili pod drugim nazivom u skladu sa članom 2. ovog pravilnika.

U proizvodnji konzervi od mesa u komadima kao dodaci mogu da se upotreblјavaju soli za salamurenje, šećeri, začini, ekstrakti začina, želatin, aditivi i voda.

U proizvodnji proizvoda koji se stavlјa u promet pod drugim nazivom mogu da se upotreblјavaju i sledeći dodaci: arome dima, prirodne arome, vlakna, uklјučujući inulin, kao i omega 3-masne kiseline, vitamini, mineralne materije, uglјeni hidrati, belančevinasti proizvodi, mleko i proizvodi od mleka hrana i proizvodi bilјnog prekla (pečurke, žitarice, povrće, voće i njihovi proizvodi, vino i pivo), kao i jaka alkoholna pića.

Član 111.

Konzerve od mesa u komadima u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) imaju boju, miris i ukus, koji su svojstveni kuvanom salamurenom mesu;

2) meso u gotovom proizvodu je čvrste konzistencije, pod lakšim pritiskom ne ispušta tečnost i komadi mesa su međusobno povezani;

3) sadržaj proteina mesa je najmanje 16%, osim kod kuvane slanine.

U proizvodu koji se proizvodi i stavlјa u promet pod drugim nazivom, pored uslova iz stava 1. tač. 1) i 2) ovog člana, sadržaj proteina mesa ili sadržaj ukupnih proteina je najmanje 12%, a sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima najviše do 10%.

Kuvana šunka

Član 112.

Kuvana šunka dobija se od komada mesa svinjskog buta, koje je očišćeno od ostataka vidlјivog masnog i vezivnog tkiva i limfnih žlezda, sa dodatkom soli za salamurenje, vode, šećera i aditiva.

U proizvodnji kuvane šunke može da se upotreblјava usitnjeno meso svinjskog buta najviše do 5%.

Kuvana plećka

Član 113.

Kuvana plećka dobija se od komada mesa svinjske plećke, koje je očišćeno od vezivnog i masnog tkiva, sa dodatkom, soli za salamurenje, vode, šećera i aditiva.

U proizvodnji kuvane plećke može da se upotreblјava usitnjeno meso svinjske plećke najviše do 5%.

Kuvani kare

Član 114.

Kuvani kare dobija se od komada mesa svinjskih leđa i slabina, očišćenog od masnog i vezivnog tkiva, soli za salamurenje, vode, šećera i aditiva.

Kuvani živinski file

Član 115.

Kuvani živinski file dobija se od komada mesa živinskih grudi bez kožice, soli za salamurenje, vode, šećera i aditiva.

U nazivu proizvoda iz stava 1. ovog člana navodi se vrsta živinskog mesa.

Kuvana slanina

Član 116.

Kuvana slanina dobija se od mesnate potrbušine, soli za salamurenje, vode, šećera i aditiva.

b) Zahtevi kvaliteta za konzerve od mesa u sopstvenom soku

Član 117.

Konzerve od mesa u sopstvenom soku dobijaju se od mesa, vezivnog tkiva, masnog tkiva i dodataka, i mogu biti salamurene ili nesalamurene.

Konzerve od mesa u sopstvenom soku proizvode se i stavlјaju u promet pod nazivom govedina u sopstvenom soku i svinjetina u sopstvenom soku ili pod drugim nazivom u skladu sa članom 2. ovog pravilnika.

U proizvodnji konzervi od mesa u sopstvenom soku kao dodaci mogu da se upotreblјavaju so, soli za salamurenje, začini, ekstrakti začina, želatin, šećeri, voda i aditivi.

U proizvodnji proizvoda koji se stavlјa u promet pod drugim nazivom mogu da se upotreblјavaju i sledeći dodaci: arome dima, prirodne arome, vlakna, uklјučujući i inulin, kao i omega-3 masne kiseline, vitamini, mineralne materije, uglјeni hidrati: skrob i proizvodi od skroba, belančevinasti proizvodi, ulјa i masti bilјnog i životinjskog porekla, hrana i proizvodi bilјnog porekla (pečurke, žitarice, povrće, voće i njihovi proizvodi, vino i pivo), kao i jaka alkoholna pića.

Član 118.

Konzerve od mesa u sopstvenom soku u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) boja, miris, ukus i konzistencija su svojstvene kuvanom salamurenom ili nesalamurenom mesu;

2) sadržaj konzerve ohlađen do 10 °C je kompaktan da se može narezivati;

3) u sadržaju konzerve ima više od 50% krupnije mlevenih komada mesa;

4) sadržaj proteina mesa je najmanje 14%, a sadržaj kolagena u proteinima mesa najviše do 25%.

U proizvodu koji se proizvodi i stavlјa u promet pod drugim nazivom, pored uslova iz stava 1. tač. 1)–3) ovog člana, sadržaj proteina mesa ili sadržaj ukupnih proteina je najmanje 14%, a sadržaj kolagena u proteinima mesa ili ukupnim proteinima najviše do 25%.

Na površini sadržaja proizvoda iz st. 1. i 2. ovog člana može da bude malo izdvojenog želea i masti.

v) Zahtevi kvalitet za konzerve od usitnjenog mesa

Član 119.

Konzerve od usitnjenog mesa dobijaju se od mesa, masnog tkiva, vezivnog tkiva, kožice, iznutrica, proizvoda od krvi i dodataka.

U proizvodnji konzervi od usitnjenog mesa kao dodaci mogu da se upotreblјavaju so, soli za salamurenje, začini, ekstrakti začina, šećeri, skrob, voda i aditivi, ako to nije drukčije propisano ovim pravilnikom.

U proizvodnji proizvoda koji se proizvodi i stavlјa u promet pod drugim nazivom mogu da se upotreblјavaju i sledeći dodaci: arome dima, prirodne arome, vlakna, uklјučujući i inulin, kao i omega-3 masne kiseline, vitamini, mineralne materije, belančevinasti proizvodi, mleko i proizvodi od mleka, ulјa i masti bilјnog i životinjskog porekla, hrana i proizvodi bilјnog porekla (pečurke, žitarice, povrće, voće i njihovi proizvodi, vino i pivo), kao i jaka alkoholna pića.

Član 120.

Konzerve od usitnjenog mesa u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) sadržaj proizvoda je kompaktan, nije maziv, može se narezivati i ima postojanu ujednačenu boju;

2) na preseku sadrže vidlјive komadiće usitnjenog mesa, homogeno pomešane u usitnjenoj mesnoj masi sa komadićima masnog tkiva;

3) prijatnog su i svojstvenog mirisa i ukusa;

4) sadržaj masti je najviše 30%, ako to nije drugačije propisano ovim pravilnikom.

Proizvodi koji se proizvode i stavlјaju u promet pod drugim nazivom ispunjavaju zahteve kvaliteta iz stava 1. ovog člana.

Na površini sadržaja proizvoda iz st. 1. i 2. ovog člana može da bude malo izdvojenog želea i masti.

Mesni doručak

Član 121.

Mesni doručak dobija se od mesa svinja i goveda ili mesa živine ili mešavine ovih vrsta mesa, kao i mesa glava, jezika i srca svinja i goveda, kao i proizvoda od krvi i dodataka iz člana 119. stav 2. ovog pravilnika.

Proizvod iz stava 1. ovog člana sadrži najmanje 70% mesa, pri čemu je deo toga mesa krupnije usitnjen.

g) Zahtevi kvaliteta za kobasice u konzervi

Član 122.

Kobasice u konzervi dobijaju se od barenih kobasica i kuvanih kobasica, koje se u hermetički zatvorenim posudama obrađuju toplotom na temperaturama kuvanja, pasterizacije ili sterilizacije.

Kobasice u konzervi se proizvode i stavlјaju u promet pod istim nazivom kao barene kobasice i kuvane kobasice.

Kobasice u konzervi ispunjavaju zahteve kvaliteta, koji su ovim pravilnikom propisani za barene kobasice i kuvane kobasice.

d) Zahtevi kvaliteta za jela od mesa u konzervi

Član 123.

Jela od mesa u konzervi dobijaju se od mesa, poluproizvoda od mesa, proizvoda od mesa, iznutrica i dodataka.

Jela od mesa u konzervi proizvode se i stavlјaju u promet kao gulaš, a mogu da se proizvode i stavlјaju u promet i kao druga jela od mesa i druga jela sa mesom.

U nazivu jela od mesa u konzervi navodi se vrsta jela i vrsta mesa od kojih su dobijena.

Gulaš u konzervi ispunjava zahteve kvaliteta iz člana 106. ovog pravilnika, a druga jela od mesa i druga jela sa mesom u konzervi zahteve kvaliteta iz člana 107. ovog pravilnika.

9. Zahtevi kvaliteta za slaninu

Član 124.

Slanina se dobija od potkožnog masnog tkiva svinja (trbušina, mesnata trbušina i drugih delova čvrstog masnog tkiva svinja) i dodataka, i u toku proizvodnje konzerviše solјenjem, salamurenjem, sušenjem ili toplotnom obradom na temperaturi pasterizacije, sa dimlјenjem ili bez dimlјenja.

Slanina se proizvodi i stavlјa u promet pod nazivom salamurena slanina, suva slanina, pančeta/panceta, barena slanina, dimlјena slanina, papricirana slanina, slanina u omotaču i punjena slanina ili pod drugim nazivom u skladu sa članom 2. ovog pravilnika.

U proizvodnji slanine kao dodaci mogu da se upotreblјavaju so, soli za salamurenje, začini, ekstrakti začina, šećeri, arome dima, aditivi, voda, kao i starter kulture kod slanine koja se ne obrađuje toplotom.

Salamurena slanina, sve vrste toplotom obrađene slanine i naresci ovih proizvoda čuvaju se na temperaturi od 0 °C do 4 °C, suva slanina i panceta/pančeta na temperaturi koju je odredio proizvođač, a upakovani naresci suve slanine i pancete/pančete na temperaturi od 0 do 7 °C.

Član 125.

Slanina u proizvodnji i prometu ispunjava sledeće zahteve kvaliteta:

1) nema zaseka i pravilno je oblikovana;

2) površina je čista i suva, i ima karakterističnu boju koja potiče od dima i/ili začina;

3) boja masnog tkiva na preseku je bela, a mesnatih delova ružičastocrvena do crvena;

4) konzistencija je čvrstoelastična, ali ne žilava;

5) miris i ukus su prijatni i svojstveni vrsti slanine.

Proizvodi koji se proizvode i stavlјaju u promet pod drugim nazivom ispunjavaju zahteve kvaliteta iz stava 1. ovog člana.

Salamurena slanina

Član 126.

Salamurena slanina dobija se salamurenjem i hladnim dimlјenjem od mesnate trbušine svinja i/ili čvrstog masnog tkiva, sa kožicom ili bez kožice, i dodataka iz člana 124. stav 3. ovog pravilnika.

Suva slanina

Član 127.

Suva slanina dobija se solјenjem ili salamurenjem, sušenjem i dimlјenjem od trbušine svinja ili od leđne slanine svinja, soli ili soli za salamurenje, šećera, začina, aroma dima, starter kultura i aditiva.

Pančeta/Panceta

Član 128.

Pančeta/Panceta se dobija solјenjem ili salamurenjem, sušenjem i dimlјenjem od mesnate trbušine svinja, soli ili soli za salamurenje, šećera, začina, starter kultura i aditiva, i može biti začinjena po površini.

Barena slanina

Član 129.

Barena slanina dobija se od trbušine svinja i dodataka iz člana 124. stav 3. ovog pravilnika, toplotnom obradom na temperaturi pasterizacije, salamurenjem i dimlјenjem.

Dimlјena slanina

Član 130.

Dimlјena slanina dobija se od trbušine svinja i dodataka iz člana 124. stav 3. ovog pravilnika, toplotnom obradom na temperaturi pasterizacije, salamurenjem i dimlјenjem.

Papricirana slanina

Član 131.

Papricirana slanina dobija se od podbradnjaka i drugih delova čvrstog masnog tkiva svinja, soli i začina, solјenjem, kuvanjem ili barenjem, i začinjena je po površini mlevenom crvenom začinskom paprikom i belim lukom.

Slanina u omotaču

Član 132.

Slanina u omotaču dobija se od mesnate trbušine svinja i dodataka iz člana 124. stav 3. ovog pravilnika, toplotnom obradom na temperaturi pasterizacije, posle punjenja salamurene slanine u omotače.

Punjena slanina

Član 133.

Punjena slanina dobija se od salamurene trbušine svinja nadevanjem masom od usitnjenog mesa, masnog tkiva i dodataka iz člana 124. stav 3. ovog pravilnika i dimlјenjem proizvoda na temperaturi pasterizacije.

10. Zahtevi kvaliteta za toplјenu mast i čvarke

Član 134.

Toplјena mast je proizvod dobijen toplјenjem mesa, odnosno masnog tkiva, koji je namenjen za ishranu lјudi.

Toplјena mast se proizvodi i stavlјa u promet pod nazivom svinjska mast, loj preživara i masti živine.

Svinjska mast se proizvodi i stavlјa u promet pod nazivom svinjska mast i domaća svinjska mast.

Loj preživara proizvodi se i stavlјa u promet pod nazivom goveđi loj, ovčiji loj i kozji loj.

Masti živine proizvode se i stavlјaju u promet pod nazivom guščija mast, kokošija mast, ćureća mast i pačija mast.

Toplјena mast, čvarci i proizvodi od masti i čvaraka čuvaju se na temperaturi od 0 do 7 °C.

Svinjska mast

Član 135.

Svinjska mast je proizvod dobijen vlažnim postupkom toplјenja mesa, odnosno masnog tkiva svinja.

Svinjska mast u proizvodnji i prometu ispunjava sledeće zahteve kvaliteta:

1) bele je boje, ima ukus i miris na kuvano svinjsko meso;

2) na temperaturi od 70 °C je potpuno prozračna;

3) na temperaturi od 10 °C je plastična i glatka;

4) sadrži najviše 0,3% (m/m) vode i najviše 0,5% (m/m) ukupnih nerastvorlјivih nečistoća;

5) sadržaj slobodnih masnih kiselina je najviše 0,75% (m/m% oleinske kiseline);

6) peroksidni broj je najviše 4 meq kiseonika/kg.

Domaća svinjska mast

Član 136.

Domaća svinjska mast je proizvod dobijen suvim postupkom toplјenja mesa, odnosno masnog tkiva svinja.

Domaća svinjska mast u proizvodnji i prometu ispunjava sledeće zahteve kvaliteta:

1) bele je boje ili bele boje sa slabom žućkastom ili sivkastom nijansom;

2) ima miris i ukus na sveže čvarke;

3) na temperaturi od 70 °C je potpuno prozračna, uz pojavu slabo zlatnožute nijanse;

4) mazive je konzistencije pri temperaturi od 15 °C do 20 °C;

5) glatke je ili zrnaste strukture;

6) sadrži najviše 0,3% (m/m) vode i najviše 0,5% (m/m) ukupnih nerastvorlјivih nečistoća;

7) sadržaj slobodnih masnih kiselina je najviše 0,75% (m/m % oleinske kiseline);

8) peroksidni broj je najviše 4 meq kiseonika/kg.

Loj preživara

Član 137.

Loj preživara je proizvod dobijen toplјenjem mesa, odnosno masnog tkiva preživara.

Loj preživara u proizvodnji i prometu ispunjava sledeće zahteve kvaliteta:

1) svež je i čist;

2) beložućkaste ili žućkaste boje;

3) svojstvenog je mirisa i ukusa;

4) sadrži najviše 0,3% (m/m) vode i najviše 0,15% (m/m) ukupnih nerastvorlјivih nečistoća;

5) sadržaj slobodnih masnih kiselina je najviše 0,75% (m/m % oleinske kiseline);

6) peroksidni broj je najviše 4 meq kiseonika/kg.

Masti živine

Član 138.

Masti živine su proizvodi dobijeni toplјenjem mesa, odnosno masnog tkiva guske, kokoške, ćurke ili patke.

Masti živine u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) imaju boju svojstvenu masnom tkivu živine od koje su dobijene;

2) imaju prijatan miris i ukus svojstvene za masti živine;

3) mazive je konzistencije na temperaturama od 15 °C do 20 °C;

4) glatke je ili zrnaste strukture;

5) sadrži najviše 0,3% (m/m) vode i najviše 0,5% (m/m) ukupnih nerastvorlјivih nečistoća;

6) sadržaj slobodnih masnih kiselina je najviše 1,25% (m/m % oleinske kiseline);

7) peroksidni broj je najviše 4 meq kiseonika/kg.

Čvarci

Član 139.

Čvarci se dobijaju toplјenjem mesa, odnosno masnog tkiva iz kojih su delimično izdvojeni mast i voda.

Čvarcima mogu da se dodaju so, začini, mleko ili proizvodi od mleka.

Duvan čvarci dobijaju se toplјenjem masnog tkiva i mesa svinja bez kožice, u proizvodnji domaće svinjske masti, koje se naknadno izlaže postupku presovanja, koji značajno menja strukturu mesa i masnog tkiva.

Živinski čvarci dobijaju se toplјenjem masnog tkiva sa pripadajućom kožicom od guske i druge živine u proizvodnji živinske masti po suvom postupku.

Član 140.

Čvarci u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) nisu prepečeni, zagoreli i užegli;

2) ne sadrže dlake, veće ostatke kožica ili druge primese;

3) miris i ukus im je prijatan i svojstven.

Proizvodi od masti i čvaraka

Član 141.

Proizvodi od masti i čvaraka su proizvodi dobijeni od masti, čvaraka, soli, začina, ekstrakata začina i aditiva, a mogu se dodati i mleko, voće i povrće.

Proizvodi od masti i čvaraka u proizvodnji i prometu ispunjavaju sledeće zahteve kvaliteta:

1) sastojci u proizvodu su dobro izmešani i proizvod ima stabilnu boju i mazivu konzistenciju;

2) miris i ukus im je prijatan i svojstven.

VI. Metode ispitivanјa kvaliteta proizvoda

Član 142.

Usaglašenost proizvoda sa zahtevima kvaliteta propisanim ovim pravilnikom utvrđuje se metodama datim u Prilogu – Metode ispitivanja kvaliteta proizvoda, koji je odštampan uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni deo.

VII. Pakovanјe i deklarisanјe proizvoda

1. Pakovanje proizvoda

Omotači

Član 143.

Za punjenje proizvoda mogu da se upotreblјavaju prirodni i veštački omotači.

Član 144.

Prirodni omotači mogu da budu obrađeni želudac, creva, bešika i drugi šuplјi delovi želudačno-crevnog trakta goveda, teladi, svinja, ovaca i konja.

Prirodni omotač od goveda je:

1) jednjak bez mišićnog sloja, prevrnut;

2) zid predželudaca, bez sluzokože, prevrnut;

3) tanko crevo bez sluzokože, prevrnuto, sa ili bez mišićnih slojeva;

4) slepo crevo sa početnim delom debelog creva bez sluzokože, prevrnuto, sa ili bez mišićnih slojeva;

5) seroza slepog creva;

6) debelo crevo bez sluzokože, prevrnuto, sa ili bez mišićnog sloja;

7) zadnje crevo bez sluzokože, prevrnuto, sa ili bez mišićnih slojeva;

8) mokraćna bešika sa sluzokožom, prevrnuta.

Prirodni omotač od teleta je:

1) slepo crevo bez sluzokože, prevrnuto;

2) tanko crevo starijih teladi bez sluzokože, prevrnuto;

3) mokraćna bešika sa sluzokožom, prevrnuta.

Prirodni omotač od svinje je:

1) želudac sa sluzokožom, prevrnut;

2) tanko crevo bez sluzokože, mišićnih slojeva i seroze (svinjski sajtling), neprevrnuto;

3) slepo crevo sa sluzokožom, prevrnuto;

4) debelo crevo sa sluzokožom, prevrnuto;

5) zadnje crevo sa sluzokožom (kular), prevrnuto;

6) mokraćna bešika sa sluzokožom, prevrnuta.

Prirodni omotač od ovce je:

1) tanko crevo bez sluzokože, mišićnih slojeva i seroze (ovčiji sajtling), neprevrnuto;

2) slepo crevo bez sluzokože, prevrnuto;

3) mokraćna bešika sa sluzokožom, prevrnuta.

Prirodni omotač od konja je prevrnuto tanko crevo bez sluzokože.

Omotači od goveda mogu da se proizvode i upotreblјavaju u skladu sa posebnim propisom kojim se uređuju mere za sprečavanje širenja, suzbijanje i iskorenjivanje transmisivnih spongioformnih encefalopatija.

Član 145.

Veštački omotač može da bude jestiv, koji se izrađuje od prirodnih materijala (kolagen, celuloza, alginati i drugi) ili nejestiv, koji se izrađuje od polimernih (plastičnih) materijala.

Materijali za izradu ambalaže i ambalaža

Član 146.

Materijali za izradu ambalaže i ambalaža ispunjavaju uslove u skladu sa posebnim propisom kojim se uređuje bezbednost materijala koji dolaze u kontakt sa hranom.

2. Deklarisanje proizvoda

Član 147.

Proizvodi se stavlјaju u promet pod uslovom da su deklarisani i označeni u skladu sa ovim pravilnikom i posebnim propisom kojim se uređuje deklarisanje, označavanje i reklamiranje hrane.

Pored podataka koji su utvrđeni u skladu sa posebnim propisom kojim se uređuju deklarisanje, označavanje i reklamiranje hrane, deklaracija sadrži i sledeće podatke:

1) pripadnost grupi – kod poluproizvoda od mesa iz člana 27. ovog pravilnika i proizvoda od mesa iz člana 39. ovog pravilnika;

2) pripadnost podgrupi – kod proizvoda od mesa iz člana 39. ovog pravilnika ako grupa proizvoda ima dve ili više podgrupa;

3) postupak toplotne obrade – kod konzervi;

4) najmanji sadržaj proteina mesa, odnosno najmanji sadržaj ukupnih proteina i to tako što se navodi:

(1) najmanji sadržaj proteina mesa – ako proizvod sadrži samo proteine mesa,

(2) najmanji sadržaj ukupnih proteina – ako proizvod pored proteina mesa sadrži i belančevinaste proizvode koji ne potiču od mesa;

5) vrsta životinje od koje meso potiče:

(1) navodi se u nazivu poluproizvoda i proizvoda od mesa domaćih kopitara, živine, lagomorfa, divlјači i domaćih papkara, osim proizvoda od svinjskog i goveđeg mesa,

(2) navodi se u nazivu upakovanog usitnjenog mesa;

6) količinu upotreblјene vrste mesa izraženu u procentima – navodi se kod poluproizvoda i proizvoda od svinjskog i goveđeg mesa, koji sadrži i meso iz tačke 5) podtačka (1) ovog stava.

Naziv poluproizvoda i proizvoda od mesa divlјači, kopitara i lagomorfa, u kojima je deo mesa iz člana 10. ovog pravilnika zamenjen mesom svinja, goveda i/ili živine sadrži izraz „sa mesom svinja i/ili goveda i/ili živineˮ, ako je procenat ovih vrsta mesa manji od procenta mesa divlјači, kopitara i lagomorfa.

Ako je procenat mesa svinja, goveda i/ili živine iz stava 3. ovog člana veći od procenta mesa divlјači, kopitara i lagomorfa na deklaraciji se navodi podatak u skladu sa stavom 2. tačka 6) ovog člana.

Na deklaraciji poluproizvoda i proizvoda od mesa iz st. 3. i 4. ovog člana u spisku sastojaka navodi se količina i vrsta mesa u procentima u momentu proizvodnje.

Naziv grupe ili podgrupe proizvoda od mesa u kojima je meso ili deo mesa zamenjen sa MSM, sadrži izraz „od mehanički separisanog mesaˮ, ako je procenat MSM veći od procenta mesa odnosno izraz „sa mehanički separisanim mesomˮ ako je procenat MSM manji od procenta mesa, pri čemu se navodi i vrsta životinje od koje je MSM dobijen. U spisku sastojaka navodi se količina mesa i MSM u procentima u momentu proizvodnje.

Član 148.

Dozvolјena odstupanja stvarnih količina od deklarisanih/označenih nazivnih količina, moraju biti u skladu sa posebnim propisom kojim se uređuju metrološki zahtevi koje moraju da ispune količine prethodno upakovanih proizvoda.

VIII. Prelazne i završne odredbe

Član 149.

Proizvodi upakovani u ambalažu, deklarisani, odnosno označeni i stavlјeni u promet do dana početka primene ovog pravilnika, a koji ne ispunjavaju uslove propisane ovim pravilnikom, mogu se nalaziti u prometu do isteka roka trajanja.

Član 150.

Danom početka primene ovog pravilnika prestaje da važi Pravilnik o kvalitetu usitnjenog mesa, poluproizvoda od mesa i proizvoda od mesa („Službeni glasnik RS”, br. 94/15, 104/15 i 19/17 – dr. pravilnik) i član 94. Pravilnika o kvalitetu mesa stoke za klanje, peradi i divlјači (,,Službeni list SFRJˮ, br. 34/74, 26/75, 13/78 – dr. pravilnik, 1/81 – dr. pravilnik i 2/85 – dr. pravilnik).

Član 151.

Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavlјivanja u „Službenom glasniku Republike Srbijeˮ, a primenjuje se od 1. marta 2020. godine.

Broj 110-00-00050/2019-09

U Beogradu, 19. juna 2019. godine

Ministar,

Branislav Nedimović, s.r.

ODREDBE KOJE NISU UNETE U „PREČIŠĆEN TEKST“ PRAVILNIKA

Pravilnik o izmeni i dopunama Pravilnika o kvalitetu usitnjenog mesa, poluproizvoda od mesa i proizvoda od mesa: „Službeni glasnik RS”, broj 34/2023-49

Član 4.

Ovaj pravilnik stupa na snagu narednog dana od dana objavlјivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije”.

Prilog – Metode ispitivanјa kvaliteta proizvoda

1) SRPS ISO 937:1992: Meso i proizvodi od mesa – Određivanje sadržaja azota (referentna metoda);

2) SRPS ISO 1442:1998: Meso i proizvodi od mesa – Određivanje sadržaja vlage (referentna meroda);

3) SRPS ISO 1444:1998: Meso i proizvodi od mesa – Određivanje sadržaja slobodne masti;

4) SRPS ISO 2917:2004: Meso i proizvodi od mesa – Merenje pH – Referentna metoda;

5) SRPS ISO 2918:1999: Meso i proizvodi od mesa – Određivanje sadržaja nitrita (Referentna metoda);

6) SRPS ISO 3091:1999: Meso i proizvodi od mesa – Određivanje sadržaja nitrata (Referentna metoda);

7) SRPS ISO 3496:2002: Meso i proizvodi od mesa – Određivanje sadržaja hidroksiprolina;

8) SRPS ISO 13730:1999: Meso i proizvodi od mesa – Određivanje sadržaja ukupnog fosfora – Spektrometrijska metoda;

9) SRPS EN ISO 660:2015: Masti i ulјa životinjskog i bilјnog porekla – Određivanje kiselinskog broja i kiselosti;

10) SRPS EN ISO 3960:2017: Ulјa i masti bilјnog i životinjskog porekla – Određivanje peroksidnog broja – Jodometrijsko (vizuelno) određivanje završne tačke;

11) SRPS EN ISO 662:2017: Ulјa i masti bilјnog i životinjskog porekla – Određivanje sadržaja vlage i isparlјivih materija;

12) SRPS EN ISO 663:2017: Ulјa i masti bilјnog i životinjskog porekla – Određivanje sadržaja nerastvorlјivih nečistoća;

13) Određivanje sadržaja kalcijuma u mehanički separisanom mesu može se vršiti primenom validovanih i internacionalno priznatih metoda;

14) SRPS M.Z2.032:1986: Limenke za konzervisanje hrane – Metode proveravanja kvaliteta formiranih spojeva i zaptivenosti limenke.